Os larda resurs hám process túsinigi Reje

OS larda resurs hám process túsinigi
Reje:

1. 
   OSda resurs túsinigi.
   
2. 
   Belgiler boyınsha resurslardı klaslarǵa ajratıw.
   
3. 
   Process túsúnigi.
   
4. 
   Process jaǵdayı.
   
5. 
   Processler ústindegi ámeller.
   
6. 
   Processlerdi rejelestiriw.
   
7. 
   Rejelestiriw kórsetkishleri hám algoriytimleri.
   
8. 
   Semaforalar.
   

Ulıwma halda hár tutınıb atırǵan (onıń), tútınıwshılar ushın belgili mániske iye bolǵan obekt resurs. Resurslar zapastaǵı ajratılatın birligine qarap, sheklengen hám sheklenbegen boladı. Resurs sheklengenligi tútınıwshılar arsında ómirlik zárúrliklerge alıp keledi. Zárúrlikdi tártipke salıw ushın, resurslar tútınıwshılar ortasında olardı joqarı dárejede qanıqtıratın belgili qaǵidalar boyınsha bólistiriwi zárúr. Resurslardıń ulıwma klassifikaciyası tómendegishe keltiriw múmkin:

• 
  Barlıǵına haqiyqiylıǵına qarab: fizik hám virtual
  
• 
  Qásiyetlerdiń keńiytiriw imkanına qarab: maslasıwshań (elastik) hám qatań
  
• 
  Belsenelik dárejesine qarab: belsene hám tómen
  
• 
  Barlıq waqtqa qarab: tiykarǵı hám ekinshi dárejeli
  
• 
  Dúzilisi (struktura) jaǵınan: ápiwayı hám quramalı
  
• 
  Tipleniw boyınsha: islep shıǵılatın hám qabıl qılatın (tútınatın)
  
• 
  Ámelge asırıw forması boyınsha: jumsaq hám qattı
  
• 
  Funkciyonallıq artıqshalılıǵına qarab: qımbat hám arzan
  
• 
  Paydalanıw harakterine qarab: parallel paydalanıwshı hám izbe-iz paydalanıwshı.
  

Fizik resurslar dep, real bar bolǵan hám onı paydalanıwshılar ortasında bólistirilgende oǵan tán bolǵan fizik qásiyetlerge tán bolǵan resurslarǵa aytıladı(saqlap qaladı).
Virtual resurs - fizik resurslardıń qandaydir bir modeli. Virtual resurs, paydalanıwshı kóz aldına keltirgen halda emes. Model sıpatında vertual resurs programmalıq - apparat formada ámelge asırıladı. Bul mániste virtual resurs bar. Biraq virtual resurs paydalanıwshıǵa ol menen islew waqtında, tek ǵana fizik resurs emes, yaǵınıy modellestiriw obektqa mas bolmaǵan qásiyetlerine emes, bálim oǵan tán bolmaǵan qásiyetlerdi da kórsetedi.
Qásiyetlerdi keńiyttiriw imkanyatı belgisi resursdı kóriw imkaniyatın xarakterliydi. Vertuallastırıw, yaǵıniy óz qásiyetlerin keńiyttiriw imkanın beretin resurs-maslasıwshań yáki elastik delinedi. Qatań resurs, bul óz ishki qásiyetleri boyınsha vertuallastırıwǵa jol qoymaytın resursǵа aytıladı.
Aktiv resursdan paydalanıwda, ol basqa resurs bolsa processlerdi (eki jaǵına qaraǵanda da) ózgertiwshi ámellerdi qollaydı yáki ózgertiwge alıp keledi. Tómen resurs bunday qásiyetke iye emes. Bunday obekt ústinde múmkin bolǵan ámeller orınlanadı, bunda onıń halatı ózgeredi, yaǵInıy ishki yáki sırtqı xarakterestikaları. Oraylıq processor- aktiv resurs, talap boyınsha ajratılatın yad passiv resurs boladı.
“Barlıq (существование) waqtı” belfisine qarap parıqlaw, olardan paydalanatın processlerge qaraǵanda alınǵan dinamikasına qarab alıp barıladı. Eger resurs sisteması process orınlanıwına shekem bar bolsa hám process barlıǵIna intervalında múrájet qılıw múmkin bolsa, ol jaǵdayda bul resurs tap usı process ushın orınlı. Waqtınshalıq resurs qurılip atırǵan process bar waqtında sistemada dinamik halda payda bolıw hám joq qılınıwı sol process arqalı yáki basqa processler- sistemalı yáki paydalanıwshi proessler arqalı alıp barıw múmkin. Demek, resurslar processlerdiń sistemalı ózara baylanıw belgili qaǵiydaları boyınsha ajratıladı. Sonıń ushın da bazı processlerge qaraǵanda turaqlı bolǵanresurs basqasına qaraǵanda waqtınshalıq yáki tiykarǵ’ bolıw múmkin.
Resurslardıń kereklilik dárejesine qrap kilasslarǵa ajratıw zárúrligi, eki sebep benen belgilenedi: zárúr islewsheńlik menen táminleniwi hám processlerdi basqarıw hám resurslerdi bólistiriwdegi maslasıwshańlıǵın asırıw. Onıń ushın tiykarǵı hám ekinshi dárejeli resurslar ajratıladı. Resurs aniq processke qaraǵanda tiykarǵI boladı, sol jaǵdaydaǵı, eger pnıń bólistiriliwisiz process rawajlana almasa. Bunday resurslarǵa eń awele orylıq processor hám operativ yad kiredi. Eger resurslar bólistirilmegende processdi alternative rawajlandırıwǵa jol qoysa, bunday resurslar ekinshi dárejeli resurslar delinedi. (m-n, МD.МL).
Resurslardı qımbat hám arzan resurslarǵa bóliniwi, olardı bólistiriwdegi funkciyonal artıqshalıǵı principin ámelge asırıwdan kelip shıǵadı. Paydalanıwshı aldında tańlaw máselesi turadı- kerek resursdi tez alıp bul xizmet ushın qımbat haba beriw, yáki talap qılınǵan resurs bólistiriliwin kutib, onnan paydalanılǵanda arzan baha tólew. Sistemadа аlternativ resurslar bar bolsa, olardan paydanıwdıń hár qıylı bahaları kiritiledi.
Dúzilisi jaqtan alınǵan belgi, serursda qandayda bir struktura (dúzilis) barlıǵın kórsetedi. Eger resurs payda etiwshi elementlerden ibarat bolmasa hám bólistirilgende bir pútin-ayqın halatta alınsa ol ápiwayı delinedi. Quramalı resurs belgili struktura menen belgilenedi. Ol óz quramında birdiy harakterestikaǵa iye bolǵan (paydalanıwshı kóz qarastan) Qatar elementlerden quram tapqan. Paydalanıwshı processlerge, oladıń resursга talapları boyınsha, quramalı resursdıń qaysı elementleri ajratılıwınıń parqı joq. Ápiwayı hám quramalı resurslar halatları sanı menen da parıqlanadı. Ápiwayı resurs, eger qanday da bir processge paydalanıwǵa berilse bánt yáki bos bolıw múmkin. Quramalı resurs, eger onıń elementlerinen birewide paydalanıw ushın bólistirilmegen bolsa, ol “bánt” halatında boladı. Eger onıń hámme elemetleri paydalanıw ushın berilgen bolsa, bánt halatında , eger resurslar elementleri bólimi bólistirilmegen bolsa, ol jaǵdayda resurs “diyerli bánt” boladı.
Resurslardı ol yáki bul tiykarǵa qaraǵanda resurslardı bólistiriw mexanizimi kórilip atırǵan bólistiriletin resurslar harakterin esapqa alıw zárúr ahmiyetke iye. Bul belgige qarap da resurs mánisti esapqa alınadı hám resursfan paydalanǵannan soń onıń qayta tikleniw imkaniyatı esapqa alınadı. Tikleniw imkaniyatına qarap, resurslar islep shıǵarıwshı hám tutunıwshılarǵa bólinedi.
Hár bir resursǵa qaraǵanda paydalanıwshı – process úsh tiptegi háreketti orınlaydı dep kóz aldımızǵa keltiredi: talap, paydalanıw hám bosatıw. Eger sistema tárepinen resursdı bólistiriwde orınlanatın ámeller kóp takrarlanıwshı “talap – paydalanıw - bosatıw” izbe-izlikde orınlaw múmkin bolsa, ol halda bunday resurs islep shıǵarılatın resurs delinedi. Ol qaytqannan soń, basqa process tárepinen isletiliwi múmkin boladı. Sonıń úshında, resursdan hár sapar paydalanılǵannan soń, onıń ózgeriw kórinisin esapqa alınbasa, resurs ómir waqtın, ol óz funkcional mánislerin joǵalpaǵansha sheksiz úlken yáki jeterli dárejede úlen dep esaplaw múmkin. Belgili kategoriyadaǵı resurslarǵa qaraǵanda ámellerdi tómendegi tártibte orınlanıwı tuwrı boladı: bosatıw- talap- paydalanıw, onnan kiyin bolsa paydalanatın dep atalıwshı resurs tutunıw sferasınan alıp taslanadı(m-n, - islep shıǵıwshı – tutunıwshı múnásebeti). Paydalanatın resursdı ómir múddeti, yaǵınıy bosatıw hám paydalanıw ámelleri ortasında waqıt penen belgilenedi hám ol shekli. Isep shıǵıwshı processdi hám tutunıwshı processge qaraǵanda tutınıwshı resurslar ózlerin waqtınshalıq kibi tutadılar.
Resurs tábiyatı hám (yáki) paydalanılatın resursdı bólistiriw qaǵidası, bir neshe process ortasında bólistiriletin resursdan parallel yáki izbe-iz paydalanıw sxeması menen belgilengen. Izbe-iz sxema, izbe-iz paydalanılatın dep atalıwshı resursǵa qaraǵanda, waqt boyınsha tómendegi qatań ámeller shınjırı “talap – ijra – bosatıw” orınlanıwın názerde tútadı. Parallel processler úshın onday ámeller shınjırı kıritiw bólimnen ibarat hám olar aldınnan belgilengen bir-birin biykarlaw qaǵıydasına tiykarlanıp orınlanıwı kerek. Sonıń ushın da, izbe-iz paydalanılatın hám bir neshe parallel processler tiykarında bólistiriletin resurslar – kretik resurs dep ataladı. Parallel sxema, bir waqttıń ózinde parallel paydalanıwshı bir resursdan paydalanıw názerde tutıladı, sonıń ushında birden artıq processden parallel paydalanıwshı dep atalandı. Bunday paydalanıw, hár bir process logic rawajlanıwına hesh qanday qátelikke jol qoymawı kerek.
Ámelge asırıw forma boyınsha jumsaq hám qattı resurslarǵa bólinedi. Qattı resurslar degende, mashina apparat kompanentası insane resursıtúsiniledi, qalǵan hámme resurslar jumsaq resurslar.Qattı hám jumsaq resurslar arasındaǵı parıq quramalılıqtan, hám bahasınan tısqarı olardıń búzılıwı hám biykar etiw halatlarına qatańlılıǵına hám islew qábiletiniń tikeliwi. Jumsaq resurslar klasında eki tipti ajratamız, programmalı hám informaciya resurslarına.
Eger jumsaq resurs kopiya alıwǵa jol qoysa, hám resurs-orginaldan hám resurs-kopiyadan paydalanıw birdiy bolsa, ol jaǵdayda bunday resurs programmalı jumsaq programma. Yamasa olardı informaciya resurs tipine kiritiw múmkin, olar programmalar, fayıllar, massivlar. Jumsaq informaciya resursları ulıwma kopiya alıwǵa jol qoymaydı, eger jol qoysa, ol waqt funkciyası. Bul hár qiyli túrdegi tutınıw resurslar:xabar, úziliw signalları, OS ǵa, hár qiylı xizmetlerge bolǵan talap, sinxıronlastırıw signalları. Bunday xabar hám signallar maǵlıwmatlar ahmiyetke iye(biraq tek shekli waqt intervalı tiykarında). M-n, yad yasheykasına, waqtı-waqtı menen ayrım xabarlardı jazıb turılsa, ol jaǵdayda anıq xabardı basqa jańa xabar kelmegenshe yasheykaǵa jazıw waqtında, odan kopiya alıw múmkin.Kiyingi kopiya alıw, tańlanǵan xabardan paydalanıwdan basqa nátiyje alıwǵa alıp keledi.
OS larda resurs túsunigi, ádetde qayta takrar paydalanalatın resurslarǵa qaraǵansa, qatań hám jetispiytin obektlarǵa qarata isletiledi, olarǵa talap beriliwi, paydalanılıwı hám azat bolıwı múmkin. Resurslar bólistiriletin boladı, ol jaǵdayda bir neshe processler olardan bir waqtta paydalanıladı yáki parallel, yáki bólistirilmiytin boladı (ol jaǵdayda resurs tek bir process tárepinen isletiledi).
Eń birinshi OS lardı islep shıǵIw waqtında processor waqtı, yad, kiritiw-shıǵarıw kanalları hám periperik qurilmalar resurs esaplanadı. Kiyinshelik resurs túsinigi universal hám ulıwmalıq bolıp qaladı. Olarǵa hár túrli tiptegi programmalıq hám informaciya resursları (sistema kóz qarasınan olar obekt esaplanadı)kiredi, olardı bólistiriw múmkin hám olarǵa múrájetti basqarıw múmkin.
Tiykarǵı resurslardan biri processor bolıp. Onda processor tek kópprocessorlı sistemalardaǵı resurs sipatında shıǵadı, bir processorlı sistemalarda bolsa processor waqtı resurs esaplanadı. Onı bólistiriw parallel sxema boyınsha alıp barıladı.
Kiyingi resurs kórinisi – yad bolıp. Ol da bir waqttıń ózinde bólistiriliwi (yadda bir waqtta bir neshe process bar bolsa) hám parallel (yad proesslerde nawbet penen beriledi) bólistiriliwi múmkin. Operativ yaddı processler arasında sapalı bólistiriw bolsa actual másele. Ulıwma halda tiykarǵı yad hám oǵan múrájet hár túrli resurslar.Olardıń hár biri bir-birine baylanıslı bolmaǵan halda beriliwi múmkin biraq yad penen tolıq islew ushın ekewide zárúr. М-n, sırtqı yad bir watta bólistiriliwi, oǵan múrájet bolsa náwbet penen bólistiriliwi múmkin.
Sırtqı qurılma jáne bir resurs kórinisi bolip.Úziliksiz múrájet mexanizimi bar bolip, olar bir waqtta bólistiriledi. Eger qurılma tek izbe-iz múrájetke iye bolsa, ol bólistiriletin resurs esaplanbaydı, m-n,printer,magnet lentadaǵı jiynaq.
Programmalı modullar da resurslardan biri bolıp esaplanadı. Bir márte paydalanılǵan resurslar tek bir márte tuwrı orınlanıwı múmkin.
Is waqtında olar ya óz kodların yáki berilgen úlkenliklerdi buzıwları múmkin. Bunday modullar bólinbiytin resurslar boladı. Qayta paydalanatın modullar imtiyazlı, imtiyazlı bolmaǵan, reenterabel hám qayta kiriwi múmkin.
Úlenlikler (maǵlıwmatlar) informaciya resurslar sıpatıda qaralıwı múmkin. Bul ya operativ yaddaǵı ózgeriwshiler yáki fayıllar bolıwı múmkin. Maǵlıwmatlardan tek oqıw paydalanılsa, olardı ańsat ajratıw múmkin. Porcesslerge bul kórinistegi resurslardı ózgertiwge ruxsat berilse, olardı bóliw mashqalası anǵurlım quramalasadı.
Jáne sonday resurslar bar, olardı iyesi processlerden ańsat alıwı múmkin, m-n, yad. Ayrımları bolsa iyesinen, esaplaw nátiyjesin joq qilmastan alıp bolmaydı. M-n, kompakt-diskke jazıwdı toqtatıwǵa bolmaydı.
Operaciyon sistemalardıń júmısın uyreniwde tiykarǵı túsúniklerden biri bolıp, ústinde sistema anıq ámeller orınlaytın tiykarǵı dinamik obektlar sıpatında alınatın processler esaplanadı.