Oshqozon yara kasalligi me'da yarasining 3 turi farq qilinadi

Reja:

1. 
   Turlari
   
2. 
   Kelib chiqishi
   
3. 
   Patogenez
   
4. 
   Tekshirish
   
5. 
   Davolash
   

OSHQOZON YARA KASALLIGI
Me'da yarasining 3 turi farq qilinadi (Jonson, 1965):
I turi - me'da kichik egriligi yaralari - meziogastral yaralar;
II turi - me'da va 12-barmoqli ichakning ko'shma yaralari;
III turi - prepilorik yaralar. Ko'pincha (60% hollarda) I tipga oid yaralar va 20% da II va III tiplarga oid yaralar uchraydi.
Patogenez. Me'da yaralarining kelib chiqish sabablari xilma-xil. Bosh sababchilaridan biri me'dadan passajni buzilishi natijasida ro'y beradigan duodenogastral reflyuks, pilo-roduodenal segment motorikasi buzilishi, pilorusdagi yetishmovchilik hisoblanadi. 12-barmoqli ichak ichidagi moddalar (lizolesitin, o't kislotalari) me'da shilliq pardasi himoya barerini buzadi, vodorod ionlarining jadal teskari diffuziyasi esa shilliq pardaning be-vosita jarohatiga, atrofik gastrit boshlanishiga olib keladi. Mikro- va makrosirkulyasiya buzilishlari, shilliq parda ostidagi qavat chigali bo'lmasligi, kichik egrilik sohasidagi shilliq parda tomirlarining tugallanish xarakteri me'da yarasining eng ko'p joylasha-digan joyini izohlab beradi. Me'da yaralarida xlorid kislota miqdorining past ko'rsatkichlari vodorod ionlarining teskari diffuzlani-shi, qoplama hujayralar massasi kamayib ketgan atrofik gastrit bilan tushuntiriladi.
Me'da va 12-barmoqli ichakning qo'shma yaralari birlamchi duodenal yara, pilorostenoz va evakuasiya bu¬zilishlari natijasida antral staz ro'y berishi bilan bog'lik, bu antral bo'lim-ning cho'zilishiga, gastrin ajralib chiqishiga, gipersekresiyaga va keyinroq, me'da yarasi hosil bo'lishiga olib keladi.
Prepilorik yaralar (III turi) paydo bo'lishining patogenetik mexanizmlari 12-barmoqli ichak yaralari¬ning paydo bo'lishiga o'xshashdir.
Me'da yara kasalligining klinik manzarasi ko'p jihatdan yara joylashgan joyga, dastlab-ki umumiy statusga, yoshga, asoratlar paydo bo'lishiga bog'liq.
Kardial og'riqlar xanjarsimon o'siq sohasidagi og'riq bilan kechadi, u bel sohasiga, chap yelkaga, yurak sohasiga o'tadi, shu sababli bu og'riqni stenokardiyadagi og'riq deb o'ylaydilar. Og'riq ovqat yeyish bilan bog'lik bo'ladi, ovqat yeyishdan 20-30 minut o'tishi bilan paydo bo'ladi.
Mediagastral yaralar aksariyat 40 yeshdan oshgan kishilarda paydo bo'ladi. Asosiy belgisi - ovqat yeyilgandan keyin 30-60 minut o'tgandan keyin og'riq paydo bo'lishidir. Og'riq paydo bo'lish muddatining yaraning joylashuviga bevosita bog'liqligi qayd qilinadi. Og'riq odatda 1-1,5 soat, ya'ni ovqat me'dadan chiqib ketguncha davom qiladi. Og'riq xarakteri, paydo bo'lish muddati, kuchi va davomliligi ovqatga, uning miqdoriga, sifatiga bog'liq, keyinchalik esa og'riq ovqat xarakteridan qat'i nazar, har gal ovqat yeyilgandan keyin paydo bo'ladi.
12-barmoqli ichakning yara kasalligidan farqli ravishda me'da yaralaridagi og'riqlar «ikki fazali» bo'ladi: ovqat - og'riq, tinch sharoit - yengillashuv.
Rentgen tekshiruvi. YAraning to'g'ridan-to'g'ri rentgenologik belgisi oshqozon devori fonida bariy bilan to'ldirilgan krater shaklida yoki bariy nuqta ko'rinishidagi "yengillik toifasi" dir. "Mart" joylashgan joyga shilliq qavatdagi burmalar birikadi.
Me'da va o'n ikki barmoqli ichak yarasini rentgenologik belgilari:
1) «tokcha» simptomi (shilliq qavatini shakli) atrofdagi yalliglangan burtmasi bilan;
2) tokcha ni ustidan shilliq qavatni osilib turishligi;
3) «kursatkich belgi» simptomi (De Kervena simptomi);
4) yemirilgan qismdan bariy moddasini zudlik bilan o'tishi (maxalliy gipermobillik simptomi);
5) naxorda me'dada ko'p mikdorda suyuklikni bo'lishi (nospesifik belgi).
Davolash: konservativ davo yordamida me'da yarasini doimiy davolash kamdan-kam hollarda. Kasallikning qaytalanishi va turli xil asoratlar (qon ketish, malignizasiya) bemorlarning 75-80 foizida uchraydi.
Bemorlarga jarrohlik davolash buyuriladi: a) 8 hafta davomida keng qamrovli konservativ davo o'tkazilishiga qaramay, davolamaydigan yaxshi yarasi bo'lgan; b) oshqozonning sekretor funksiyasi pasaygan keksa yoshdagi kishilar, ayniqsa relapslar va asoratlar tarixi bo'lsa; v) oshqozon antrumida surunkali qaytalanuvchi yara bilan; d) oshqozon yarasi shubhali bo'lsa.
Operasiya usulini tanlash yaraning ushbu lokalizasiyasining xususiyatlari bilan belgilanadi (shilliq qavatdagi atrofik o'zgarishlar, xlorid kislotasining normal yoki hatto kamayishi, saraton kasalligi paydo bo'lishi ehtimoli). Oshqozonning yarmini distal rezeksiya qilish, antrumni olib tashlash va oshqozon yarasini gastroduodenoanastomoz bilan olib tashlash, Billrot-1ga ko'ra eng keng tarqalgan davolash usulidir.
Oshqozon va oshqozonning o'n ikki barmoqli ichak yaralari. Ko'pincha o'n ikki barmoqli ichakning peptik yarasi birinchi marta paydo bo'ladi va bir necha yil o'tgach - peptik yara (bemorlarning 93 foizida). Kislota ishlab chiqarish darajasi patogenetik va klinik jihatdan yuqori, qo'shma yaralar o'n ikki barmoqli ichakka o'xshaydi. 12-barmoq ichakning yarasi stenoz bilan murakkablashganda, bemorlarning 6-18% da oshqozonda yara paydo bo'ladi.
Klinik kurs: ikki davr - birinchi davrda o'n ikki barmoqli ichak yarasi belgilari paydo bo'ladi, so'ngra oshqozon yarasi paydo bo'lganda alomatlar o'zgaradi. Og'riq sindromi talaffuz qilinadi, uzoq vaqt davom etadi, oshqozon yarasi asta-sekin davolanadi, asoratning chastotasi va mavsumiyligi yuqligi, asoratlar ko'pincha yuzaga keladi (bemorlarning 60 foizida).
Endoskopik tekshiruv shilliq qavatning yassi nuqsonlarini aniqroq aniqlashi va biopsiya namunalarini sitologik va gistologik tekshirish uchun biopsiya o'tkazishi mumkin.
Radiologik tashxis qo'yishdagi qiyinchiliklar oshqozon yarasi shaklida rivojlanadigan oshqozon saratonining birlamchi ulserativ shaklini chiqarib tashlashning iloji yuqligi bilan bog'liq.
Davolash: konservativ davo samarasiz, o'n ikki barmoqli ichakning torayishi bo'lsa, murosasiz. Ikkala lokalizasiyaning yaralarini olib tashlash bilan oshqozon rezeksiyasini qo'llang.
Birinchi qator davosi:
– PPI standart dozada sutkasiga 2 maxal
– Klaritromisin (Makrolidlar) 500 mg sutkasiga 2 maxal
– Amoksisillin (Penisillinlar) 1000 mg sutkasiga 2 maxal yoki Metronidazol (Proto-zoylarga qarshi dori moddalari) 500 mg sutkasiga 2 maxal
Davolash davomiyligi – 7 kundan kam emas, 10 kungacha
Ikkinchi qator davosi:
– PPI standart dozada sutkasiga 2 maxal
– Vismut trikaliya disitrati (de-nol) 120 mg sutk. 4 mahal
– Metronidazol 500 mg sutkasiga 3 maxal
– Tetrasiklin (antibiotiklar, poliketidlar) 250 mg sut.4 mahal.
Davolash davomiyligi – 10 kundan kam emas