O‘simlikshunoslik fani amaliy mashg‘ulot darsi uchun tarqatma material Mavzu: Moyli va tolali ekinlarning morfologiyasi

Kanakunjut 
Kanakunjut -R icinus avlodiga
Euphorbiacae oilasiga mansub ko‘p yillik 
o‘tsimon o‘simlik. Shu avlodga mansub 3-
ta turi aniqlangan: 
1) mayda mevali-R.microcarpus .Pop. 
2) yirik meval -R/macrocarpus G.Pop. 
3) zanzibar kanakunjuti -R/zanzibarirur 
G.Pop (Ricinus communis L.)
Yirik mevali kanakunjutning tarqalgan 
asosiy turlari: 
1)Ricinus macrocarpus ssp.persicus G.Pop. 
-Eron kanakunjuti 
2)qizil kanakunjuti -Ricinus macrocarpus 
ssp.sanguines G.Pop 
3)Xitoy kanakunjuti -Ricinus macrocarpus 
ssp. Chinensis G.Pop. 
Ildiz -o‘q ildizli, tuproqga 2-4 m chuqurlikga kirib boradi, yon tomonga 
1,5-2,0 m.ga yoyiladi.
Poyasi -o‘tsimon, ichi kavak, tik o‘sadi, yuzasi egatchali, ayrimlari mum 
g‘ubor bilan qoplangan.Poyaning diametri 2,5-5,0 sm., balandligi o‘z vatanida 
(tropik mintaqasida)6-10 m. gacha bo‘ladi.Bizning sharoitimizda 2-3 m.Poya 
shoxlanadi.Poya va yon shoxlar turli rangda bo‘ladi: yashil,pushti,qizil, binafsha, 
qora rangli 
Barglari yirik, qalqonsimon, uzun bandli (25-60 sm), bargi 7-11 ta 
bo‘laklara bo‘lingan.Rangi yashil, antotsianli bo‘lishi mumkin.Bargning diametri 
25-75 sm bo‘ladi.
Guli mayda, yashil, gulto‘plami shingil, shakli ponasimon. Guli 5-ta 
gultojibargidan iborat.Gullari ayrim jinsli.Erkak gullarida changchilar soni ko‘p 
bo‘ladi.Urg‘ochi gullarida uch uyali tuguncha 3-ta tumshuqchasi bilan 
mavjud.Erkak va urg‘ochi gullari bir gulto‘plamda bo‘ladi.Gulto‘plamning uchki 
qismida urg‘ochi gullari, pastki qismida erkak gullari joylashadi.Gulto‘plamning 
uzunligi 10-30 sm, ba’zan 70 sm.gacha bo‘ladi. 
Mevasi - uch uyali ko‘sakcha, har uyasida bitta urug‘ bo‘ladi.Ko‘sakchalari 
yirik, 
sharsimon, 
diametri 
2-3 
sm.,yuzasi 
tikonli 
yoki 
tikonsiz 
bo‘ladi.Ko‘sakchalarining rangi har xil-yashil, pushti, qizil, jigar rang. Ayrim 
navlarda ko‘sakchalar yetilganda chatnaydi yoki ko‘sakchasi uyalariga bo‘linadi.

---

Urug‘i - tuxumsimon, ikki yonida biroz siqilgan, yaltiroq, mo‘rt po‘stli 
bo‘ladi. Urug‘ining uchida so‘rg‘ichsimon o‘simta- korunkula bor. U urug‘ 
o‘simtasi deb ataladi.Bu o‘simta och sariq, och kul yoki pushti naqshi bo‘ladi. 
Urug‘i yirik, 1000-tasining vazni 150-500 g. keladi, tarkibida 40-57% moy bo‘ladi.