Основы искусственного интеллекта: учебное пособие

2-BOB 46
MANTIQ DASTURLASH 46
2.1.Dasturlash metodologiyalari 46
2.1.1.Imperativ dasturlash metodologiyasi 46
2.1.2.Ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash metodologiyasi 47
2.1.3.Funktsional dasturlash metodologiyasi 48
2.1.4.Mantiqiy dasturlash metodologiyasi 50
2.1.5.Cheklovli dasturlash metodologiyasi 51
2.1.6.Neyron tarmoqlarni dasturlash metodologiyasi 52
2.2.Hisob-kitoblarga qisqacha kirish 52
predikatlar va teoremani isbotlash 52
2.3.Prolog tilida xulosa chiqarish jarayoni 54
2.4.Prolod tilidagi dasturning tuzilishi 58
2.4.1.Murakkab ob'ektlardan foydalanish 62
2.4.2.Muqobil domenlardan foydalanish 63
2.5.Prolog tilida takrorlarni tashkil etish 64
2.5.1.Muvaffaqiyatsizlikdan keyin orqaga qaytarish usuli 65
2.5.2.Kesish va orqaga qaytarish usuli 66
2.5.3.oddiy rekursiya 67
2.5.4.Umumiy rekursiya qoidasi usuli (GRR) 67
2.6.Prologdagi ro'yxatlar 72
2.6.1.Ro'yxatlar bo'yicha operatsiyalar 75
2.7.Proloddagi satrlar 81
2.7.1.Satrlar ustida amallar 81
2.8.Prolod tilida fayllar 84
2.8.1.Predikatlar Fayllar bilan ishlash uchun predikatlar 84
2.8.2.Fayl domeni tavsifi 85
2.8.3.Faylga yozing 85
2.8.4.Fayldan o'qish 86
2.8.5.Mavjud faylni o'zgartirish 87
2.8.6.Oxirigacha qo'shish 87
allaqachon mavjud fayl 87
3.9.Prolod tilida dinamik ma'lumotlar bazalarini yaratish 90
3.9.1.Pro1od bo'yicha ma'lumotlar bazalari 90
3.9.2.Prolodda dinamik ma'lumotlar bazasi predikatlari 91
3.10.Ekspert tizimlarini yaratish 94
2.10.1. Ekspert tizimining tuzilishi 94
2.10.2.Bilim vakili 95
2.10.3.Chiqarish usullari 95
2.10.4.UI tizimi 96
2.10.5.ekspert tizimi, 96
qoidaga asoslangan 96
2-bob uchun nazorat savollari va topshiriqlari 98
2-bo'lim uchun adabiyot 100
3-BOB 113
NEYRAL TARMOQLAR 113
3.1. Neyron tarmoqlarga kirish 113
3.2. Sun'iy neyron modeli 117
3.3.Neyron tarmoqlarni qo'llash 120
3.4.Neyron tarmoqlarni o'rgatish 122
3-bob uchun nazorat savollari va topshiriqlari 124
3-bob uchun adabiyot 124

1-BOB
SUN'IY INTELLEKT
Sun'iy intellekt tizimlariga kirish

1. 
   Sun'iy intellekt tushunchasi
   

Sun'iy intellekt (AI) tizimi - bu ­kompyuterda insonning fikrlash jarayonini simulyatsiya qiluvchi dasturiy ta'minot tizimi . ­Bunday tizimni yaratish uchun muayyan ­muammolarni hal qiladigan yoki ma'lum bir sohada qaror qabul qiladigan odamning fikrlash jarayonini o'rganish, ushbu jarayonning asosiy bosqichlarini ajratib ko'rsatish va ­ularni kompyuterda takrorlaydigan dasturiy vositalarni ishlab chiqish kerak ­. Shu sababli, sun'iy intellekt usullari murakkab dasturiy ta'minotni qaror qabul qilish tizimlarini ishlab chiqishda oddiy tizimli yondashuvni taklif qiladi [5].­
Sun'iy intellekt - bu informatikaning bir bo'limi bo'lib ­, uning maqsadi ­dasturchi bo'lmagan foydalanuvchiga ­o'zlarining an'anaviy ravishda ko'rib chiqiladigan intellektual ­vazifalarini belgilash va hal qilish, kompyuter bilan cheklangan tabiiy tilda muloqot qilish imkonini beradigan apparat va dasturiy vositalarni ishlab chiqishdir.
Murakkab muammolarni hal qilish va inson ongini taqlid qilish ­uchun odamning sun'iy o'xshashligini yaratish g'oyasi ­, ular aytganidek, qadim zamonlardan beri "havoda". Sun'iy intellektning ajdodi ­13-asrda yashagan o'rta asr ispan faylasufi, matematigi va shoiri Raymond Lulldir. tomonidan ishlab chiqilgan tushunchalarning umumiy tasnifi asosida turli masalalarni yechish uchun mexanik qurilma yaratishga ­harakat qildi.­
Keyinchalik Leybnits va Dekart bu g'oyani mustaqil ravishda davom ettirdilar va ­barcha fanlar uchun universal tasniflash tillarini taklif qildilar . Bu asarlarni sun’iy ­intellekt sohasidagi ­ilk nazariy ishlar deb hisoblash mumkin .­
Biroq, sun'iy ­intellektning ilmiy yo'nalish sifatida yakuniy tug'ilishi 1940-yillarda, Norbert Viner yangi fan - kibernetika bo'yicha fundamental asarlarini yaratgandan keyingina kompyuterlar yaratilgandan keyin sodir bo'ldi.
"Sun'iy intellekt" atamasi (AI; inglizcha A1 - "Arbshkla1 linte1Indepse") 1956 yilda ­Dartmut kollejida (AQSh) xuddi shu nomdagi seminarda taklif qilingan. Ushbu seminar mantiqiy (hisoblashdan ko'ra) muammolarni hal qilish usullarini ishlab chiqishga bag'ishlandi . ­E'tibor bering, ingliz tilida bu ibora rus tiliga juda muvaffaqiyatsiz tarjimada olingan unchalik ajoyib antropomorfik rangga ega emas. " Teilidense ­" so'zi "aqlli fikrlash qobiliyati" degan ma'noni anglatadi va umuman "aql" emas (buning uchun alohida ­ingliz ekvivalenti "m'ePes'b" mavjud).
Sun'iy intellekt fanning maxsus sohasi sifatida tan olinganidan ko'p o'tmay ­, u ikki sohaga bo'lingan ­: neyrokibernetika va "qora quti" kibernetikasi. Ushbu sohalar deyarli mustaqil ravishda rivojlanib, ­metodologiya va texnologiyada sezilarli darajada farqlanadi ­. Va faqat hozirgi vaqtda bu qismlarni yana bir butunga birlashtirish tendentsiyalari sezilarli bo'ldi.­
Neyrokibernetika
Ushbu yo'nalishning asosiy g'oyasini quyidagicha shakllantirish mumkin: "Fikrlash qobiliyatiga ega bo'lgan yagona ob'ekt - bu inson miyasi, shuning uchun har qanday fikrlash ­qurilmasi uning tuzilishini u yoki bu tarzda takrorlashi kerak". Shunday qilib, neyrokibernetika ­miya tuzilishiga o'xshash tuzilmalarni apparat-dasturiy modellashtirishga qaratilgan . Neyrokibernetikaning sa'y-harakatlari neyronlarga o'xshash elementlarni yaratishga va ularni ishlaydigan tizimlarga - ­neyron tarmoqlarga integratsiyalashga qaratilgan edi [2].
Birinchi neyron tarmoqlar 1956-1965 yillarda yaratilgan. Bu inson ko'zini va uning miya bilan o'zaro ta'sirini taqlid qiluvchi tizimlarni yaratish bo'yicha unchalik muvaffaqiyatli urinishlar emas edi . ­1970-1980 yillarda asta-sekin. sun'iy intellektning ushbu sohasi bo'yicha ishlar soni ­kamayishni boshladi, birinchi natijalar juda xafa bo'ldi.
Odatda, ishlanmalar mualliflari o'zlarining nosozliklarini ­o'sha paytda mavjud bo'lgan kompyuterlarning kichik xotirasi va past tezligi bilan bog'lashdi.
Birinchi neyrokompyuter Yaponiyada Beshinchi avlod kompyuteri loyihasi doirasida yaratilgan. Bu vaqtga kelib, ­xotira va kompyuter tezligidagi cheklovlar amalda olib tashlandi. Transputerlar - parallel hisoblashni amalga oshiradigan ko'p sonli protsessorli kompyuterlar ­paydo bo'ldi . Transputer texnologiyasi ­inson miyasining ierarxik tuzilishini modellashtiradigan neyron tarmoqlarni apparat yordamida amalga oshirishning o'nlab yangi yondashuvlaridan biridir ­.
Umuman olganda, ­bugungi kunda neyron tarmoqlarni yaratishga yondashuvlarning uchta asosiy turini ajratib ko'rsatish mumkin: apparat ( ­maxsus kompyuterlar, neyrochiplar, kengaytirish kartalari ­, chipsetlar yaratish), dasturiy ta'minot (yuqori samarali kompyuterlar uchun mo'ljallangan dasturlar va dasturiy vositalarni yaratish ­; bunday tarmoqlar “virtual ­ravishda, kompyuter xotirasida, ­o'z protsessorlari esa barcha ishlarni bajaradi) va gibrid ( ­birinchi ikkita usulning kombinatsiyasi) tomonidan yaratilgan.