O‘t tosh kasalligi. Xoletsistitlar, diagnostikasi va davolash

O‘t tosh kasalligi. Xoletsistitlar, diagnostikasi va davolash

Xalqaro 6 - xirurglar kongressida berilgan malumotga ko‘ra, dunyoda 10% ga yaqin aholida o‘t tosh kasalligi bilan zararlanishga moyillik bor ekan. Bu kasallikga chalinuvchilarning ko‘pchiligini rivojlangan davlatlar aholisi va katta yoshli ayollar tashkil qiladi.

• Xalqaro 6 - xirurglar kongressida berilgan malumotga ko‘ra, dunyoda 10% ga yaqin aholida o‘t tosh kasalligi bilan zararlanishga moyillik bor ekan. Bu kasallikga chalinuvchilarning ko‘pchiligini rivojlangan davlatlar aholisi va katta yoshli ayollar tashkil qiladi.

• Faqatgina AQShning o‘zida har yili 1 mln., Rossiyada 200 ming, O‘zbekistonda esa 5 minga yaqin xoletsistektomiya bajariladi.

• O‘t tosh kasalligini davolashga qilinadigan sarf harajatlar Fransiyada yiliga 800 mln. yevroni tashkil qiladi.

O‘t toshlarini birinchi marta qadimgi mashxur olim Galen (Cl. Galenus) autopsiya qilish vaqtida aniqlagan. 1341 y. Gentile da Foligno esa Padueda ayol murda tanasini balzamlash paytida o‘t qopi bo‘yinchasida yashil tosh borligini aniqlagan. XV asrning ikkinchi yarmida mashxur Florensiyalik shifokor uzoq vaqtlardan beri jigar sanchig‘i xuruji bilan og‘rigan ayol murdasini autopsiya qilish vaqtida, o‘t qopida yong‘oq o‘lchamidek qora tosh borligini aniqlagan.

• O‘t toshlarini birinchi marta qadimgi mashxur olim Galen (Cl. Galenus) autopsiya qilish vaqtida aniqlagan. 1341 y. Gentile da Foligno esa Padueda ayol murda tanasini balzamlash paytida o‘t qopi bo‘yinchasida yashil tosh borligini aniqlagan. XV asrning ikkinchi yarmida mashxur Florensiyalik shifokor uzoq vaqtlardan beri jigar sanchig‘i xuruji bilan og‘rigan ayol murdasini autopsiya qilish vaqtida, o‘t qopida yong‘oq o‘lchamidek qora tosh borligini aniqlagan.

• Abu Ali Ibn Sino – o‘t tosh kasalligini boylar kasalligi deb nomlagan

• 1882 C. Langenbuch dunyoda birinchi xoletsistektomiyani bajargan.

• Rossiya birinchi xoletsistektomiya 1889 y. Yu.F.Kosinskiy tomonidan bajarilgan.

• O‘zbekistonda birinchi laparoskopik xoletsistektomiya 1994 yil fakultet va gospital xirurgiya kafedrasi klinik bazasida bajarilgan.

O‘t pufagi sintopiyasi

O‘t pufagi va o‘t yo‘llari

O‘t ishlab chiqarish fiziologiyasi

• Bir kecha - kunduz mobay-nida jigar ±1 litr safro ishlab chiqaradi.

• O‘t suyuqligi o‘t yuliga doimiy ajralib turadi.

• Sfinkter Oddi qisqa-rganida - 12 barmoqli ichakka safro ajralishi to‘xtaydi.

• O‘t pufagi yuli orqali o‘t pufagiga quyiladi.

• O‘t qopi devori o‘t suyuqligidan suvni aktiv so‘rib oladi.

Me'dadan ovqat 12 bar-moqli ichakka tushganda xoletsistokinin garmoni ishlab chiqariladi.

• Me'dadan ovqat 12 bar-moqli ichakka tushganda xoletsistokinin garmoni ishlab chiqariladi.

• Xoletsistokinin gormo-ni o‘t pufagining qisqa-rishini kuchli stimulyatori bo‘lib, sfinkter Oddini bo‘shashtiradi.

• So‘ng o‘t pufagi qisqa-rib konsentratsiyalangan o‘t suyuqligi 12 barmoqli ichakka tushadi.

Safroning tarkibi:

• Safroning tarkibi:

• Suv

• O‘t kislotalari (safroning asosiy funksional komponen-ti)

• Letsitin (fosfolipid)

• Xolesterin (yog‘)

• Bilirubin (safroga rang beruvchi pigment)

• Oqsil (proteinlar)

• Elektrolitlar (kaliy, natriy, kalsiy, xlor ion-lari).

Tosh (konkrement) hosil bo‘lishining sabablari

• O‘t yo‘llarining infeksion yallig‘lanishi,

• Safro tarkibida xolesterin miqdorining ortishi.

• Modda almashinuvi jarayonining buzilishi

• O‘t yo‘llarida safroning dimlanishi.

Xolesterinli o‘t toshi

Qora pigmentli o‘t toshi   

Jigarrang pigmentli o‘t toshi 

O‘t tosh kasalligining kechish bosqichlari

• 1. Fizik va ximik jarayon (litogen o‘t suyuqligi) bosqichi - klinik manzara yo‘q.

• 2. Latent (belgisiz) kechim - o‘t pufagidagi tosh bezovta qilmaydi, ular boshqa sabablarga ko‘ra tekshiruvlarda topiladi.

• 3. Yaqqol namoyon bo‘lgan klinik manzara. O‘tkir xoletsistit, xoledoxolitiaz, Fater so‘rg‘ichi stenozi, mexanik sariqlik, o‘tkir xolangit, o‘tkir pankreatit va boshqalar rivojlanishi.

O‘TKning sub'ektiv belgilari:

• O‘ng qovurg‘a ravog‘i ostidagi og‘riq,

• Ko‘ngil aynishi,

• Og‘izda achchiq ta'm sezgisi,

• Jig‘ildon kaynashi, zarda bo‘lish,

• Qayt qilish (qusish),

• Og‘riqlarni ovqatlanishga bog‘liqligi,

• Qorinning dam bo‘lishi.

O‘TKda og‘riq lokalizatsiyasi

O‘TK diagnostika usullari

• Duodenal zondlash

• Ultratovushli tekshiruv (UZI)

• Kontrast rentgenografiya (xoletsisto-, xolangiografiya)

• Kompyuter tomografiya (KT)

• Laparoskopiya

• Magnit-rezonans tomografiya (MRT).

O‘t pufagining normal manzarasi (UZI)

Xoletsistografiya

Xoletsistografiya (o‘t qopida ikkita yirik tosh)

Kompyuter tomografiya

Teri va jigar orqali xoletsisto-, xolangiogafiya

Diagnostik laparoskopiya

O‘TK asoratlari

• O‘tkir xoletsistit,

• Xoledoxolitiaz,

• Mexanik sariqlik,

• O‘tkir pankreatit,

• Xolangit,

• O‘tli tarqalgan peritonit,

• Jigar yetishmovchiligi,

• Jigar va diafragma osti sohasining abssesslari.

Konservativ davolash (muolaja) usullari:

O‘TK operativ davolash usullari

• Ochik usulda xoletsistektomiya,

• Laparoskopik xoletsistektomiya,

• Xoledoxolitotomiya,

• Papillosfinkterotomiya,

• Xoletsisto- va xolangiostomiya,

• Xoledoxoduadenoanastomoz.

Ochiq usuldagi xoletsistektomiya

Ochiq xoletsistektomiya

Bo‘yinchasidan va tubidan xoletsistektomiya

Xoledoxoduodenostomiya

Transduodenal papillosfinkterotomiya va papillosfinktroplastika

Transduodenal papillosfinkterotomiya va papillosfinktroplastika

UASh vazifalari:

• 1. O‘t yo‘llari va o‘t qopining tekshirish usullari to‘g‘risida tushunchaga ega bo‘lish.

• 2. Xoletsistitlarning zamonaviy tasnifini bilish.
• 3. O‘t tosh kasalligi va surunkali toshli xoletsistitlarning diagnostikasi.
• 4. Differensial diagnostikaning muxim jihatlarini.
• 5. O‘t tosh kasalligi bilan og‘rigan bemorlarni jarroxlik statsionarlariga yuborish.
• 6. Jarroxlik amaliyotlaridan keyingi reabilitatsiya.