O‘tkir o‘tanov «umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti»

Oila pedagogikasi (oila muhiti, a‘zolari, sharoiti, ta‘lim tarbiyasining umumiy masalalarini); 
9. 
Kasb  pedagogikasi  (ishlab  chiqarish),  (turli  kasblarning  o‘rganishning  umumiy 
masalalarini); 
10. 
Qiyosiy pedagogika (G‘oyalarni taqqoslab xulosa chiqarish masalalari); 
11. 
Xalq  pedagogikasi    (mazkur  xalqi  ta‘lim  tarbiyasi,  maktabi,  ijtimoiy  turmush  tarzi, 
madaniyati, ma‘naviyati, ahloq odobi  singarilarni); 
12. 
Ijtimoiy  pedagogika  (barcha  yoshdagi  fuqarolarni  tarbiyalashning      zama‘naviy 
imkoniyatlari, vositalari va manbalarini); 
13. 
Tibbiyot pedagogikasi; 
14. 
Harbiy pedagogika; 
15. 
Rahbarlik pedagogikasi; 
16. 
Mehnat pedagogikasi singari tarmoqlari mavjud. 
 
Pedagogika fanining boshqa fanlar bilan aloqasi 
 
Tarbiyaning  mohiyatini  ilmiy  asosda  tushunish  uchun  aniq  tarixiy  shariatda  uning 
taraqqiy  etishi  qonuniyatlarini  bilish  zarur.  Shuning  uchun  pedagogika  ijtimoiy  fanlardan  biri 
sifatida  ijtimoiy  fanlar  bilan  yaqin  aloqada  rivojlanib  boradi.  Tarbiya  maqsad  va  vazifalarini 
inson  shaxsining  har  tomonlama  rivojlanish  qonuniyatlarini  ishlab  chiqarish  jarayonida  tarix, 
falsafa, iqtisod, sosiologiya, etika, estetika, umumiy psixologiya, yosh psixologiyasi, pedagogik 
psixologiya,  kasb  psixologiyasi,  oila  psixologiyasi,  ijtimoiy  psixologiya,  odam  psixologiyasi, 
harbiy  psixologiya  va  fiziologiyasi  bolalar  gigiyenasi,  pediatriya,  medisina,  kibernetika  va 
boshqa  fanlar  bilan  aloqa  qiladi.  Psixologiya  fani  bilan  aloqasini  tahlil  qilamiz.  Pedagog 
o‘quvchilarga ta‘lim-tarbiya berishda ularni sezgisi, idroki, tasavvur, diqqat, tafakkur va xotirasi 
kabi  psixik  jarayonlarni  bilish  darkor.  Shuning  uchun  pedagogika  fani  psixologiya  fani  bilan 

---

alohida ish olib boradi. Har bir fan o‘z rivojlanishida o‘z nazariyalarini boyitishda o‘zining ichki 
ilmiy  yo‘nalishlariga  tayanib,  takomillashib  boradi.  Hozirgi  davrda  umuminsoniyat  tomonidan 
yaratilgan bilimlar va kelajak haqida axborot, ma‘lumot beruvchi turli fanlar muayyan darajada 
pedagogika fani uchun manba bo‘ladi. Boshqa fanlar kabi pedagogika har bir insonning umumiy 
kamolatiga  xizmat  qiladi.  Tabiat  va  jamiyat  rivojlanishi  qoidalari  to‘g‘risidagi  ma‘lumotlarga 
asoslanadi va o‘zi ham ijtimoiy fan sifatida rivojlanib boradi.  
 
Har  bir  o‘qituvchi,  o‘quvchi  o‘z  ona  yurti  tarixini  bilishi,  vatanparvar  bo‘lishi  lozim. 
Agar  o‘qituvchi  o‘z  o‘quvchisida  haqiqiy  vatanparvarni  tarbiyalash  uchun  o‘z  xalqini  tarixini, 
turmush    tarzini,  madaniyatini,  ma‘naviyatini  qolaversa  uning  udum-an‘analari,  urf-odatlari 
haqida  aniq  ma‘lumotga  ega  bo‘lmog‘i  lozim.  Buning  uchun  o‘qituvchi  faqat  bilimgagina  ega 
bo‘lmasdan uni hozirgi kundalik hayotga qo‘llanilishini ham uddalaydigan bo‘lmog‘i kerak. Bu 
haqda muhtaram prezidentimiz I.A.Karimov ―Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q‖   asarida, ―Tarixiy 
xotirasi  bor  inson  -  irodali  inson‖,  ―Inson  uchun  tarixdan  judo  bo‘lish  -  hayotdan  judo  bo‘lish 
demakdir‖,  ―Haqiqiy  tarixni  bilmasdan  turib  esa  o‘zlikni  anglash  mumkin  emas‖    kabi  fikrlari 
nihoyatda muhimdir. Yuqoridagi fikrlar o‘qituvchilar oldiga tarixni bilish vazifasini ko‘ndalang 
qilib  qo‘ymoqda.  Masalan,  o‘tmishda  ajdodlarimizning  qilgan  ishlari,  fan  sohalariga  qo‘shgan 
ulkan  xissalarini  tarix  fanini  ularning  hayoti  va  faoliyat  orqali  ma‘lumot  olamiz.  Misol  uchun 
bobomiz  A.Temurning  ―millat  dardiga  darmon  bo‘lmoq  lozim‖  so‘zining  ma‘nosini  anglash 
bugungi hayotimizda talab qilmoqda. 
 
Falsafa  fani  esa  pedagogika  fani  uchun  metodologik  asos  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Chunki, 
hozirgi  ta‘lim-tarbiya  nazriyasi  va  amaliyoti  yutuqlari  falsafiy  fikrlar  kurashi  va  tarqqiyotining 
mahsulidir, falsafa pedagogikani ilmiy usullar bilan qurollantirishni, ta‘lim-tarbiyaning obyektiv 
qonun qoidalarini ishlab chiqarishga manba bo‘ladi.  
 
Etika va estetika fanlari pedagogikaning tarbiya nazariyasi bo‘yicha ma‘lumot beradi. Bu 
fan  o‘quvchining  huquqi,  odobi  me‘yorlarini  aniqlash,  belgilash  hamda  go‘zallikni  haqiqiy 
tushuntirish va kundalik oilaviy, ijtimoiy qo‘llashga o‘rgatadi. Shuning uchun ham pedagogika, 
estika va estetika fanlari bilan yaqin aloqada ishlaydi.  
 
Odam anatomiyasi va fiziologiyasi, maktab gigiyenasi singari fanlar bilan shuning uchun 
aloqa  qiladiki,  o‘qituvchi  va  o‘quvchi  organizmning  anatomiyasini  ya‘ni  tuzilishini,  har  bir 
organning bajaradigan funksiyalarini ilmiy asosda bilish shart. Anatomiya va fizologiya ana shu 
ma‘lumotlarni o‘qituvchiga beradi. O‘qituvchi esa o‘quvchilarning bosh miyasi ish faoliyatida va 
unga  tushadigan  aqliy  zo‘riqishlarni  bilishi  darkor.  Maktab  gigiyenasi  fani  esa  bolaga  o‘qishi, 
yozishi  uchun  sinf  xonalarida  yorug‘lik  miqdori,  partalarning  razmeri  va  hokazolarni 
o‘quvchilarga  o‘rgatadi.  Bu  esa  o‘z  navbatida  pedagogika  fanining  gigiyena  fani  bilan  uzviy 
aloqada bo‘lishini taqoza etadi.  
 
Umuman, pedagogika fani o‘z oldidagi maqsad va vazifalarni hal etishda boshqa fanlar 
yutuqlaridan foydalanmasdan ish olib borish mumkin emas degan xulosaga kelish mumkin.