O‘tkir o‘tanov «umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti»

Eksperiment metod.  Bu so‘z lotincha sinab tekshirib ko‘rish, ilmiy maqsadga qaratilgan 
tajriba  ma‘nosini  anglatadi.  Ta‘lim-tarbiya  ishlarida  qo‘llaniladigan  biror  shakl,  metod  va 
vositaning foydaliligini aniqlash va tekshirish uchun o‘quv yurtlarida o‘tkaziladi. 
 
Eksperiment metodlari sharoitiga qarab turli xil qo‘llaniladi. 
1. 
Tabiiy  eksperiment  (yaratuvchi,  ixtiro  qiluvchi  eksperimentlar.  Asl  holicha  ta‘lim-tarbiya 
muammolari ma‘lum, suhbat, kuzatish va anketa asosida o‘quvchining o‘qish jarayonida, o‘z-
o‘zini nazorat qilish singarilar) aniqlanadi 
2. 
O‘quvchilarning  ongliligini  yaratuvchi  eksperiment.  (tadqiqotchi  biror  ma‘no  bo‘yicha 
taxminiy  reja  asosida  o‘quvchi  faoliyatining  o‘quv  jarayonida  o‘zini-o‘zi  nazorat  qilish 
usullarini, yo‘llari tekshirilib ma‘lum bir ilmiy pedagogik xulosa chiqariladigan tajriba deyish 
mumkin).  Bu  metoddan  chiqarilgan  xulosalar  boshqa  hamma  maktablar  hayotiga  tadbiq 
qilinishi uchun nazorat eksperimentidan o‘tkazdiriladi. Chiqarilgan pedagogik xulosa esa o‘z 
navbatida  mazkur  masalani  hal  qilishning  nazariyasi  va  metodologiyasi  bo‘lib  pedagogika 
yutug‘i hisoblanadi. 
3. 
Tabiiy  eksperiment  buning  asoschisi  rus  psixologi  A..F.Lazurskiy  hisoblanadi.  Bu  metodda 
maktab  faoliyati  asl  holda  o‘rganiladi.  Masalan,  maktab  internatining  tarbiyachilari 
o‘quvchilarning o‘zlari  haqidagi  g‘amhurligini tabiiy tekshirishda pechda  yoqadigan ho‘l va 
quruq o‘tin vositasida aniqlangan. Bolalar yashaydigan binoda  yaqin joyda ho‘l o‘tin borligi, 
uzoqroq  joyda  quruq  o‘tindan  foydalanishning  samarasini  tekshirishni  ko‘rsatish  mumkin. 
Shunday qilinsa natija haqiqiy bo‘ladi.  
 
Eksperiment metodlari o‘z mazmuni, turi va xarakteriga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linish 
mumkin: didaktik, tarbiyaviy, maktabshunoslik, chog‘ishtirma pedagogika va hokazo.