Otning leksik-grammatik xususiyatlari


Download 1.13 Mb.
bet7/7
Sana09.01.2022
Hajmi1.13 Mb.
#260866
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Otning leksik-grammatik xususiyatlari

egalik qo’shimchalari deb ataladi.
  • Shaxs / son
  • Birlik
  • Ko’plik
  • 1-shaxs
  • dalam, kitobim
  • dalamiz, kitobimiz
  • 2-shaxs
  • dalang, kitobing
  • dalangiz, kitobingiz
  • 3-shaxs
  • dalasi, kitobi
  • dala(lar)i, kitob(lar)i
  • Otlarni boshqa so’zlarga tobe qilib bog’lash uchun xizmat qiladigan qo’shimchalar kelishik qo’shimchalari deyiladi: shaharda yashaydi birirmasidagi –da qo’shimchasi “yashamoq” degan harakatning bajarilish o’rnini izohlab kelyapti, izohlayotgan so’z esa tobe so’z hisoblanadi.
  • Kelishik shakllari otlarning gapda bajaradigan sintaktik vazifalarini belgilab beradi. Otlarda oltita kelishik shakli mavjud:
  • Otlarning kelishik shakllari
  • Kelishik nomi
  • Qo’shimchasi
  • Misollar
  • Ishlatilishi
  • belgili
  • belgisiz
  • Bosh kelishik
  • -
  • bola, daftar
  • -
  • -ning, -n
  • bolaning, daftarning
  • +
  • +
  • Tushum kelishigi
  • -ni, -n
  • +
  • +
  • Jo’nalish kelishigi
  • -ga, -ka, -qa
  • bolaga, eshikka, o’qqa
  • +
  • +
  • O’rin-payt kelishigi
  • -da
  • +
  • +
  • Chiqish kelishigi
  • -dan
  • boladan, daftardan
  • +
  • -
  • Otlar gap tarkibida ot-kesim vazifasini bajarishi mumkin. Bunda ularga yordam beruvchi vositalar otlarni kesimga xoslovchi shakllar deb yuritiladi. Bu vazifada quyidagi vositalar qatnashadi:
  • 1) –man, -san, -dir qo’shimchalari:
  • Men talabaman. Sen o’quvchisan. U shifokordir.
  • 2) bo’lmoq, sanalmoq, hisoblanmoq so’zlari. Bu so’zlar yuqoridagi qo’shimchalar bilan ma’nodosh bo’lgandagina, otni kesimga xoslovchi shakl hisoblanadi, aks holda ko’makchi fe’l hisoblanadi:
  • Men talaba bo’laman. – Men talabaman.
  • Otlarni kesimga xoslovchi shakllar
  • 3) edi, ekan, emish, emas to’liqsiz fe’llari: U ishchi edi. Bunda shaxs bildiruvchi qo’shimchalar shu so’zlarga qo’shiladi: Sen talaba ekansan. Bu vositalar bog’lama deb ham yuritiladi.
  • Harakat nomi ham kesimga xoslanishi mumkin. Uni kesimga xoslovchi vositalar kerak, darkor, lozim, zarur, shart kabi so’zlar hisoblanadi. Bunda shaxs-son bildiruvchi qo’shimchalar harakat nomiga qo’shiladi:
  • Men borishim kerak.
  • E'tiboringiz uchun tashakkur!

Download 1.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling