Otval xosil qiluvchi mashinalar elektr yuritmalari quvvati va energetik ko’rsatkichi Reja

Elektr yuritmalarning klassifikatsiyalanishi.
Elektr matori bilan harakatga keltiriladigan mashinalar soniga yoki ishlab chiqarish
agregati matorlari soniga ko`ra elektr yuritmalar quyidagicha bo`ladi.
a) ishlash sharoitiga qarab statsionar va ko`chma elektr yuritmalar.
b) elektromator ishlatadigan mashina soniga qarab transmissiyali, yakka va ko`p motorli.
v) aylanishlar tezliklarini o`zgartirilishiga qarab bir tezlikli va ko`p tezlikli.
g) boshqarish usuliga qarab avtomatlashtirilgan, yoki avtomatlashtirilmagan, yoki qisman avtomatlashtirilgan.
Transmissiyali elektr yuritmalar. Elektr motor harakatini po`lat arqon yoki tasmalar vositasida ishlab chiqarish korxonasi sexlaridagi bosh transmissiyalarga uzatuvchi yuritma umumiy transmissiyali EYu deyiladi. Bunda har bir ish mashinasiga harakat tasmalar orqali bosh transmissiyadan uzatiladi: Umumiy transmissiyali elektr yuritmalar tejamsizligi va noqulayligi sababli hozirgi paytda umuman qo`llanilmaydi.
Guruxli elektr yuritma. Bosh transmissiyada bir gurux ishchi mashinalarga Harakat uzatuvchi yuritma guruhi guruhli EYu deyiladi. Guruxli elektr yuritma ham tejamsizligi va noqulayligi tufayli hozirgi paytda deyarli qo`llanilmaydi.
Oddiy yakka motorli elektr yuritma. Har bir ish mashinasi undan alohida o`rnatilgan
elektr motori bilan harakatlantiriladigan yuritma oddiy yakka motorli EYu deyiladi: Bunda ish mashinasining kinematikasi va harakat uzatilishiga hech qanday o`zgartirish kiritmaydi
Mahsus individual elektr yuritma. Elektr motor ish mashinasiga o`rnatilgan va u bilan bir butun agregatni tashkil qilgan EYu, mahsus individual EYu deyiladi. Bunday agregatlar shovqinsiz, yengil, oddiy, ishlatishga qulaydir. Ularning foydali ish koeffitsenti yuqori hamda avtomatlashtirish imkoniyati katta bo`ladi.
Ko`p motorli elektr yuritmalar. Bunday elektr yuritmalarda har bir ish mashinasi uchun alohida elektromotor talab qilinadi. Shuning uchun ularni ko`p motorli EYu lar de-yiladi. Ko`p motorli elektr yuritmalar murakkab qurilmalar yoki mashinalarning ish organ-larini ulardan alohida o`rnatilgan mustaqil elektr motorlardan harakat olib ishlaydi (masa-lan, AVM – 0,4 vitaminli un tayyorlash agregatida to`qqizta elektr motor bor.
Ishlab chiqarish korxonalarida juda keng tarqalgan asinxron motorlar va shu kabi elektromagnit chulg’amlarga ega bo`lgan qator iste’molchilarda o`zgaruvchan magnit maydoni hosil qilish uchun reaktiv quvvat talab qilinadi. Reaktiv quvvat Cos koeffitsent bilan harakterlanadi va quyidagi formuladan aniqlanadi. .
Tok manbaasidan talab qilinadigan reaktiv quvvat qiymatini kamaytirish, ya`ni quvvat
koeffitsenti Cos oshirish muhim masalalardan hisoblanadi. Haqiqatan Cos ning ahamiyatini eng ko`p tarqalgan iste’molchilardan, asinxron dvigatel uchun transformator tanlashdan boshlab ko`rib chiqaylik. Masalan, 100 kVt li aktiv quvvatga ega bo`lgan Asinxron dvigatel uchun Cos =0,85 bo`lganda uning quvvati kVA bo`lgan transformator tanlanadi,agar Cos=0,5 bo`lsa, u holda quvvati kVA bo`lgan transformator tanlanishi kerak. Bundan Cos ning kamayishi bilan transformator va generator katta quvvatga tanlanishi ko`rinib turibdi.

I_an I_

U
I_ax _n I_x
_x
₀ I₀

I_a0 I_

3-rasm. Сos ning aktiv yuklamaga bog’liqligi.

Motorga berilayotgan kuchlanish miqdorini o`zgarmas, ya`ni U=сonst deb begilansa, u holda manfiy oqim F va toklar I_ ham o`zgarmas bo`ladi. Demak yuklama o`zgarishi bilan tokning faqat aktiv qismi o`zgaradi. Buning natijasida turli yuklamalardagi I_x tokni kuchlanishga nisbatan siljish burchagi _x ham o`zgaradi. Ya`ni aktiv yuklama kamayishi bilan  burchak orta boradi. Bunda quvvat foeffitsenti Cos kamayib boradi. Shunga ko`ra dvigatelni mumkin qadar to`la yuklama bilan ishlatish tavsiya qilinadi.

Xulosa:
Elektrik yuritmani avtomatik ishlatish yo`llarini rivojlantirishda akademiklar M.P. Kostenko, A.G.Iosifg’yan, V.D.Vasil`ev, professorlar G.I.Nazarov, M. Z.Xomudxonov, N.M.Usmonxodjaev, S.M.Majidov va boshqa olimlarning xizmati kattadir. Xozirgi kunda-gi insonlarning ishtirokisiz ishlayotgan konveer sifatidagi ishlab chiqarish sexlarini, qish-loq xo`jaligidagi mahsulotlarni qayta ishlash korxonalarini, uzoqqa bormaylikda o`zimizni Asaka shahrida ishlayotgan qo`shma korxona avtomobil zavodini yoki Samarqand shahri-dagi IZUZI O`zbekiston – Yaponiya qo`shma korxonasini aytishimiz mumkin.Ularda ish-lab chiqarilayotgan avtomobillar jahon standartlari talablariga to`la javob beradi va bizni uzog’imizni yaqin qilishda xizmat ko`rsatayapti.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Беспалов В.Я., Котеленец Н.Ф. Электрические машины: учебное
пособие для студ. вузов. — М .: Издательский центр «Академия»,
2006. - 320 с.
2. БутД.А. Основы электромеханики: Учеб, пособие. — М .: И зд -во М А И , 1996. - 468с.
3. Быстрицкий Г.Ф., Кудрин Б.И. Выбор и эксплуатация силовых
трансформаторов: Учеб, пособие для вузов. — М .: Издательский центр
«Академия», 2003. — 176 с.
4. Волдек А.И., Попов В.В. Электрические машины. М аш и ны
переменного тока: У чеб ни к для вузов. - С П б.: Питер, 2008. - 350 с.