«Oǵuznama» shıǵarması. Ahmed Yassawiy hikmetleri hám Rabǵuziydiń «Qıssa-sul-anbiya» shıǵarması hám onıń tili «Oǵuznama»

«Oǵuznama» shıǵarması. Ahmed Yassawiy hikmetleri hám Rabǵuziydiń «Qıssa-sul-anbiya» shıǵarması hám onıń tili
«Oǵuznama» esteligi -túrkiy xalıqlarına ortaq jazba esteliklerdiń biri. Bul estelikte túrkiy xalıqlarınıń arasında atı ańızǵa aylanǵan túrk xalqınıń batır baslawshısı Oǵuzxan yamasa Oǵuz qaǵan tuwralı sóz etiledi. «Oǵuznamada» da Oǵuz qaǵannıń ómiri, áskeriy júrisleri, túrkiy qáwimlerin jámlestiriw ushın islegen isleri bayanlanǵan.
«Oǵuznama» esteliginiń biziń dáwirimizge bir kóshirme nusqası kelip jetken. Arab ilimpazı Riza Nurdıń jazıwına qaraǵanda «Oǵuznama» esteliginiń eń tiykarǵı nusqası IX-X ásirlerde jazılǵan bolıwı kerek¹. Biraq bul nusqa saqlanbaǵan. Kóshirme nusqa eski uyǵır jazıwında jazılǵan. Bul nusqa kólemi jaǵınan 21 bet qaǵaz, qaǵazdıń eki tárepine jazılǵan, 42 bet jazıw. Hár bir betke 9 qatar jazıw jazılǵan, tek 42-betke 7 qatar jazıw jazılǵan.
Qol jazbanıń besinshi betinde ekinshi hám úshinshi qatarlardıń arasına ógizdiń, buǵanıń súwreti salınǵan, 3-bettegi 2 qatardan keyin «búrkittiń» súwreti, 6-bettegi 2 qatardan keyin qat-mifologiyalıq jırtqısh haywannıń súwretleri salınǵan. Qol jazbanı kóshirgen qátib oǵuz, búrkit, jabayı ańlardı bildiretuǵın sol qatarlardaǵı sózlerdiń mánisin túsindiriw ushın bul súwretlerdi salǵan bolıw kerek.
«Oǵuznama» esteliginiń uyǵır jazıwı menen jazılǵan bul nusqası házirgi waqıtta Parijdegi milliy kitapxanada saqlanadı. Bul nusqanı professor A.M.Sherbak izertledi. Ol «Oǵuznama» esteligin transkriptsiya jasap, tekstti rus tiline awdarǵan, esteliktiń grammatikalıq ózgesheligi hám soǵan baylanıslı basqa da túsinik sózlerin jazǵan. Professor A.M.Sherbaktıń pikiri boyınsha uyǵır jazıwındaǵı kóshirme XIII ásirdiń aqırı XIV ásirdiń basında Qıtaydaǵı uyǵırlar jasaytuǵın Turfan qalasında kóshirilgen.
Bul estelikti qazaq ilimpazı Qulmat Ómirálievta izertledi^á .
«Oǵuznama» esteligi qurılısı jaǵınan 17 bólimnen ibarat. Olardıń tiykarǵıları tómendegiler: Oǵuzqaǵannıń jigitlik waqtı, mártlik islerge atlanıwı, Oǵuzqaǵannıń úyleniwi hám balalarınıń táriypi, Oǵuzqaǵannıń Urımǵa qarsı atlanıwı, Oǵuz qaǵannıń Shúrshút penen urısı, Oǵuz qaǵannıń quraltay shaqırıp jurtına ullı toy beriwi, balalarına jurtın bólistirip beriw táriypi h.t.b.
Ilimpazlardıń anıqlawına qaraǵanda, túrkiy xalıqları arasında Oǵuz qaǵan atı menen belgili tariyxıy insan qıtay jılnamalarında Mode Shan yuy atı menen belgili. Ekewi bir adam. Qıtay jılnamalarına qaraǵanda, Mode biziń eramızǵa shekemgi 209 jılı sol waqıtlardaǵı kóshpeli gunn qáwimleriniń qaǵanı bolıp saylanǵan. Sońǵılıǵında bul gunn qáwimlik birlespesi túrkiy qáwimleri hám monǵol qáwimlerine ajıralǵan.