Ovqat hazm qilishning asosiy turlari

sutemizuvchilarning ingichka ichaklari
Hujay
ra
ichidagi ovqat hazm qilish parchalanmagan yoki qisman bo'lingan hollarda 
kuzatiladi
substrat
kirib boradi
ichkarida
hujayralar,
qaerda
ta'sir qiladi

---

sitoplazmada lokalizatsiya qilingan fermentlar bilan gidrolizlanadi. Hujayra
ichidagi ovqat hazm qilishning ikki turi mavjud – molekulyar va vesikulyar. 
Birinchi holda, sitoplazma fermentlari
hujayraga kiradigan kichik oziq-ovqat molekulalarini gidrolizlaydi. Vesikulyar 
ovqat hazm
qilish endotsitozlar (pinotsitoz va fagotsitoz) bilan bog'liq, ya'ni
hujayra membranasi bo'laklarining invaginatsiyasi va ochilishi bilan. Oziq
moddalar bilan hosil bo'lgan pufakchalar gidrolitik fermentlar to'plamini o'z 
ichiga olgan hujayra lizosomalari bilan birlashadi
. Yangi shakllanish "fagosoma" deb nomlanadi, bu erda
oziq-ovqat substratlarining gidrolizi va hosil bo'lgan mahsulotlarning 
fagosomalar tomonidan membrana orqali so'rilishi sodir bo'ladi.
Shakl: 2.2. Bo'shliq va membranani hazm qilish o'rtasidagi o'zaro ta'sir 
sxemasi (po: A.
M. Ugolev. "Ovqat hazm qilish evolyutsiyasi va funktsiyalar evolyutsiyasi 
tamoyillari", 1985). A –
bo'shliqda va ingichka ichak yuzasida oziq-ovqat substratlarining ketma
-ket depolimerizatsiyasi; b-adsorbsiyalangan va aslida
ichak fermentlari bo'lgan lipoprotein membranasining bo'lagi. M-membrana; 
MB-mikrovilli; ga-apikal
glikokaliks; hl – lateral glikokaliks; – C3 – substratlar; FP – oshqozon osti bezi
fermentlari; FM – membrana fermentlari;t – membranani tashish tizimi; p –
fermentlarni tartibga solish markazlari, k – fermentlarning katalitik markazlari, 
ne –
ferment bo'lmagan omillar.
Shunday qilib, ovqat hazm
qilish turli fermentlarning ozuqa moddalariga bosqichma-bosqich ta'sir qilishdan
va keyin hosil bo'lgan gidroliz mahsulotlarini membrana hazm qilish zonasidan 
so'rib olishdan iborat
. Ushbu bosqichlarga quyidagilar kiradi:
* chaynash paytida ovqatni maydalash, tupurik bilan namlash va bo'shliqning 
boshlanishi
og'iz bo'shlig'idagi gidroliz, yutish va ovqatni qizilo'ngachga kiritish;
* qizilo'ngachdan yurak sfinkteri orqali oshqozonga oziq-ovqat etkazib 
berish va
uni vaqtincha saqlash; oshqozonda ovqatni faol aralashtirish, maydalash va 

---

maydalash
,oshqozon fermentlari tomonidan oqsil polimerlarining gidrolizi va me'da 
shirasining xlorid
kislotasi bilan oqsillarni denaturatsiyasi;
Shakl: 2.3. Membranani hazm qilish jarayonida adsorbsiyalangan 
fermentlar va ularning
oziq-ovqat substratlari va tashuvchilar bilan o'zaro aloqasi (Ugolev A. M., po:
"inson fiziologiyasi", tahr. A-fermentlarning tarqalishi, b-
fermentlar, tashuvchilar (tashuvchilar) va substratlarning o'zaro bog'liqligi. I -
ingichka ichak bo'shlig'i; II-glikokaliks; III-mikrovilli uch qavatli membrana; IV-
Glikokaliksning luminal yuzasi; v-membrananing luminal yuzasi. 1-
ichak fermentlarining o'zi; 2 – adsorbsiyalangan fermentlar; 3 –tashuvchilar; 4-
substratlar.
* oziq-ovqat aralashmasini pilorik o'tish orqali o'n ikki barmoqli
ichakka kirish va pH ning keskin o'zgarishi (muhitni zararsizlantirish); ovqatni 
safro
kislotalari va oshqozon osti bezi sharbati bilan aralashtirish; ichak sekretsiyasi 
ishtirokida ximus hosil
bo'lishi; oshqozon osti bezi fermentlari
(qorin bo'shlig'i hazm qilish) tomonidan ichak lümeninde ozuqaviy 
substratlarning gidrolizi;
* ingichka ichakdagi oziq-ovqat substratlarining fermentativ parchalanishi 
va ularni
ozuqa moddalariga aylantirish, ozuqa moddalarining katta qismini so'rib olish va
ularni tananing ichki
muhitiga kiritish;
* oziqlantiruvchi moddalarni Portal qon tizimi orqali jigarga va orqali etkazib 
berish
qorin bo'shlig'ining limfa drenaji-to'g'ridan-to'g'ri tizimli qon aylanishiga;
* jigar, organlar va to'qimalarga yakuniy ishlov berilgan ozuqa moddalarini 
etkazib berish
butun tanada;
* oziq moddalarni butun tanaga tashish va ularni organ energiyasiga kiritish
va plastik jarayonlar;
* yo'g'on ichakdagi ichak tarkibini (ximus) yakuniy davolash (qisman
ichak mikroflorasi ishtirokida), suv, natriy va xloridlarning yakuniy so'rilishi.