O`zbek ha`m Qaraqalpaq xalqi etnogenezi. T. Qudyarova

O`zbek,  Qaraqalpaq  xalqi  etnogenezi  ha`m  etnik  tariyxi  pa`ninin` 

teoriyaliq      ha`m  metodologiyaliq    tiykarlari:  Tariyxiy  waqiyalardi  u`yreniwde 

qanday ilimiy-teoriyaliq, metodologiyaliq   tiykarlarg`a tiykarlaniwdin` a`hmiyeti 

og`ada  u`lken.  Adamzat  ja`miyetindegi  tariyxiy  waqiya,  ha`diyselerdi 

u`yreniwdin`  a`hmiyetli  teoriyaliq  metodologiyaliq    tiykarlarinin`  biri  ja`miyet 

rawajlaniwinin` nizamlarin aship beriwshi dialektikaliq  metod bolip esaplanadi. 

Insaniyat turmisi, ja`miyet rawajlaniwi dialektikaliq  protsess.  

---

 

4 

Dialektika-  a`lem  bir  pu`tin  ha`m  ajiralmas,  onda  bolatug`in    ha`diyseler,  

waqiyalar uliwma  ha`m  o`z-ara  baylanista,  u`zliksiz  ha`rekette,  qarama-qarsiliqli 

rawajlaniwda boladi dep ta`lim beredi. Dialektika ju`da` uzaq  tariyxqa iye, onin` 

biliw  teoriyasi  sipatinda  qa`liplesiwi  ha`m  rawajlaniwinda  Geraklit,  Aristotel`, 

Xorezmiy,  Farabiy,  Abu  Rayxan  Beruniy,  Abu  Ali  Ibn  Sino,  Ulug`bek,  Dekart, 

Spinoza, Gertsen, Gegel` ha`m basqa alim ha`m ag`artiwshilardin` xizmeti u`lken. 

Olar  ta`biyat,  tariyxiy  ha`m  ruwxiy  du`n`yani  bir  protsess  sipatinda,  yag`niy 

olardi  u`zliksiz  ha`reket  etip,  o`zgerip,  rawajlanip  turatug`in  halda,  rawajlaniwdi 

ishki 

baylanista 

alip 

u`yreniw 

metodologiyasin 

jaratti. 

Dialektikaliq  

metodologiya  ha`r  qanday  ma`mleket  tariyxin  jer  ju`zi  xaliq  lari  tariyxi  menen 

baylanisli  halda  u`yreniwdi  talap  etedi.  O`ytkeni,  ha`r  bir  xaliq    tariyxinda 

milliylik,    o`zine  ta`n  qaytalanbas  o`zgeshelikleri  menen  birge  jer  ju`zlik  tariyx, 

pu`tkil insaniyattin` rawajlaniwi menen uliwma baylanista boladi. 

Tariyxiy  waqiya,    ha`diyselerdi  u`yreniw,  pikirlewde  ha`m  bayan  etiwde 

ob`ektiv,  xaqiyqiy,  a`dalatli  qatnasta  boliw  en`  a`hmiyetli  metodologiyaliq  

qag`iyda bolip esaplanadi.   

Ob`ektivlik-  qag`iydasi  tariyxiy  waqiya,  ha`diyselerdi  u`yreniwde  olar 

menen    baylanisli  bolg`an  barliq    faktlerdin`  pu`tin  bir  jiynag`in  birge  alip 

tekseriwdi,  oni  haqiyqiy  da`liyllerge  tiykarlaniwdi  talap  etedi.  Tariyxiy 

ha`diyselerdi  bir  pu`tin  halda,  o`z-ara  baylanista  ha`m  qatnasta  dep  tekseriw 

lazim.