O`zbek tilida fonetika/fonologiya masalalari

Fonetika va fonologiya o'rtasidagi farq nima?

FONETIKA	FONOLOGIYA
Fonetika tovushlarning hosil bo'lishini o'rganadi.	fonologiya tovushlarning xususiyatlari va ularning o'zgarishini o'rganish bilan shug'ullanadi.
Fonetika tovush ishlab chiqarish organlari bilan shug'ullanadi.	Fonologiya esa tovushlar va ularning o'zgarishi bilan shug'ullanadi.

ZAKOVAT VAQTI

1-topshiriq. Quyidagi savol va topshiriqlarga javob bering.

• 1. Organilish sohasi,vazifalariga kora fonetikaning turlarini sanang.
• 2. Qoyilgan maqsadiga kora fonetika qanday turlarga bolinadi?
• 3. Amaliy fonetikaning maqsadi haqida fikr yuriting.
• 4. Segmental fonetikaga ta’rif bering.
• 5. Tildagi fonetik xususiyatlarning rivojlanishini organuvchi soha qanday nomlangan?
• 6. Jahon tillarining oxshash va farqli alomatlarini organish qanday ataladi?
• 7.Turg’un talaffuzga ega bolgan unlilarning nomlanishi ayting va izohlang.
• 8. Fonologiya uchun tilning qaysi tomoni muhim sanaladi?
• 9. Undosh tovush ham bog’in hosil qilishi mumkinmi? Misollar bilan isbotlang.
• 10. Fonetika va fonologiyaning bir-biridan farqlarini izohlab bering.

FONETIKA NIMALARDAN IBORAT

FONETIKA
NUTQ TOVUSHLARI

BO`G`IN

TOVUSH O`ZGARISHLARI
URG`U

Fonologik ziddiyatning ziddiyat tizimiga munosabatiga ko'ra tasnifi.

• Bunda ziddiyatlar bir o'lchovli va ko'p o'lchovli, muntazam va ajralgan ziddiyatlarga boʻlinadi. Bir o'lchovli ziddiyatda fonemalar bir belgi asosida zidlanadi. Masalan, [i] va [u] fonemalaridan biri lablanmagan va ikkinchisi lablangan boʻlib, bunda ular bir belgi - <
• Ko'p o'lchovli ziddiyatda ziddiyat a'zolari birdan ortiq belgi asosida qarama-qarshi qo'yiladi: [i], [o] ziddiyatida [i] yopiq va lablanmagan boʻlsa, [o] yarim yopiq, lablangandir.
• Muntazam ziddiyatda zidlanuvchi a'zolar o'zaro o'ziga xos belgilar asosida qarama-qarshi qo'yiladi: «<[i]-tor [o]-keng>> zidlanishi muntazam zidlanishdir. Bunda [i] fonemasi <>> lik, [o] fonemasi <

YAKUNIY SAVOLLAR

• 1. Fonetika nimani o`rganadi?
• 2. Tovush va fonemaning farqini ayting.
• 3. Fonologiya haqida nimalarni bilasiz?
• 4. Fonema qanday belgilarga ega?
• 5. Nutq a`zolarining vazifalarinimalardan iborat?
• 6. o`zbek tilining fonetik vositalariga nimalar kiradi?