O’zbekistan-finlandiya pedagogika instituti maktabgacha ta’lim fakulteti davron kurs ishi yo'nalish: Maktabgacha ta'lim. Fan: Maktabgacha ta'lim tarbiyani tashkil etish. Mavzu: O'yin bola fa’oliyatining asosiy turi sifatida

O'YINING KILIB CHIQISH TARIXI.

O'yinlar odamlar bilan birga yashagan muhim bir matnlar, sahifalar va raqamlar mavzusi hisoblanadi. O'yinlar odamlarning mazmunli qismini o'rganish, talabalar uchun yangi tushunchalar va amaliyotlar taqdim etish, ijtimoiy aloqalarni rivojlantirish, sifatli va mantiqiy fikrlashni o'rgatishga qiziqishni oshiradi. O'yinlar tarixiy rivojlanish davrida ham amalga oshirilgan. O'yinlar tarixiy asosiy turlari mavjud bo'lgan. Birinchi bo'lib, milliy o'yinlar, har bir xalqning o'ziga xos o'yinlari, mavjudlikka ko'chib kelgan va milliy identitetni ifodalovchi bir vosita hisoblanadi. Bu o'yinlar xalqning tarixiy rivojlanishini, uning adabiyot va san'at tarkibini, milliy kiyim-kechaklar va o'zbekistonda rivojlanishini yaxshi ko'rsatadi. ⁹Ular o'zlarini erkaklar va ayollar o'rtasida yoki oila a'zolari orasida o'ynashga keltirib chiqaradi va taraqqiyot va raqobat ruhini rivojlantiradi. Boshqa bir turi kompyuter o'yinlari hisoblanadi. Bu o'yinlar raqamlar va algoritmlar asosida yaratiladi va kompyuterlarning, telefonlarning va boshqa elektron qurilmalarining yordamida o'ynashga mo'ljallangan. Kompyuter o'yinlari o'zlarini uning foydali, ajoyib va zararli tomonlariga ega bo'lgan. Bunday o'yinlar strategiya, sport, g'azablanish, maslahat berish, mantiqiy muammolarni yechish va yuridik javobgarlikni tahlil qilish kabi turli maqsadlar uchun ishlatilishi mumkin. Turli o'yinlar, sport o'yinlari va festival o'yinlari ham bolalar va katta odamlar uchun o'zlariga xos manbalardan olinadi. Bunda, qimor, futbol, qor qilish, shaxmat, to'y o'yinlari, milliy festival o'yinlari kabi turli turlar mavjud. Bu o'yinlar tarixiy rivojlanish davrida, o'zbek xalqining ertaklarida keng qo'llanilgan. O'yinlar tarixiy ravishda ham ahamiyatga ega bo'lgan. Erta asrlarda o'yinlar o'rnatilgan va shuningdek, futbol, shaxmat va boshqalar kabi o'yinlar mehnat mashg'ulotlari orasida mustahkamlangan. Bugungi kunda ham o'yinlar dunyo bo'ylab mashhur bo'lib, sportda, san'atda va elektronik sohada katta ahamiyatga ega. Shuningdek, o'yinlar televizor dasturlarida, internetda va mobil ilovalarda ham o'ynashga imkoniyat beradi. Shu sababli, o'yinlar kilib chiqish tarixi ahamiyatli va qiziqarli mavzu hisoblanadi. ¹⁰Ular odamlarning ruhiy, jismoniy va intellektual rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Tarixiy o'yinlar, milliy o'yinlar, kompyuter o'yinlari va sport o'yinlari tarixiy rivojlanish va insoniy xususiyatlarning rivojlanishi bilan bog'liq e'tiroflarga ega. Bu tarixiy tushunchalar, ajoyib va zararli tomonlar va o'yinlarning iste'mol bo'lishi bilan bog'liq muhokama va bahsolashga ham imkon beradi. Shu bilan birga, o'yinlar insoniy tarixiy va ijtimoiy hayotning muhim qismidir. O'yinlar odamlar uchun ruhiy rekreasiya, rivojlanish va o'zlashtirish imkoniyatlarini taqdim etish bilan birga, turli tarixiy davrlarda ham o'ynalib kelgan. O'yinlarning kilib chiqish tarixi qadimgi zamanlarga, binolar, arxeologik qo'llanmalar, suv asboblaridan va tashlar asboblaridan aniqlangan. O'yinlar ko'plab asosiy sabablarga asoslangan. Ba'zilari ijodiylik va insoniy intellektini o'stirish, qo'shma ijarachilik, ijtimoiy aloqalar va fikrlash, jamoat birligini o'stirish maqsadida o'ynashni o'z ichiga olgan. Boshqalar esa fizik va kishi manzaralaridan qutulish, o'zlarini test qilish va sazovor bo'lish, tanalarining rivojlanishiga yordam berish uchun o'ynashni iste'mol qilishadi. Tarixiy ma'lumotlarga asosan, o'yinlar asrlardan beri jahonning bir qator medeniyatlarida rivojlanib kelgan. Misol uchun, qadimgi Misr va Mesopotamiyada o'yinlar bo'lishi aniq tarixiy manbalardan aniqlangan. O'yinlar shuningdek, Xitoy, Hindiston, Maya va Aztek medeniyatlari bilan ham bog'liq bo'lgan. Bu medeniyatlarda o'yinlar milliy rivojlanish va identitetni ifodalashda muhim ahamiyatga ega bo'lgan. O'yinlar tarixiy davrda ham ijtimoiy va sportiy faoliyatning muhim qismi bo'lgan. Qadimgi Olimpiya o'yinlariga, g'alaba qozonganlar sharafini bildirish uchun tashkil etilganlar. Shuningdek, urushlar va jangi o'yinlar ham tarixiy rivojlanish davrida katta ahamiyatga ega bo'lgan. Bugungi kunda ham o'yinlar global va uniwersal fenomen sifatida mavjud. Ularning tarixiy rivojlanishi va o'zgarishi vaqt bilan o'zgarib, innovatsiyalar va tekhnologik o'zgarishlar o'rniga kelgan. Kompyuter o'yinlari, virtual o'yinlar, online o'yinlar va boshqa yangiliklar o'yinlar sohasida yangiliklarga olib kelgan. O'yinlar bolalar uchun ham muhimdir. ¹¹Ular bolalarning jismoniy va intellektual rivojlanishiga ta'sir qiladi, uning o'zlashtirish imkoniyatlarini oshiradi va jamoat bilan aloqani rivojlantiradi. Bolalar o'yinlar orqali o'zlarini test qilish, o'rganish, o'z fikrlarini bayon qilish, ijodiy va ijtimoiy ko'nikmalarini o'stirish, o'z xarakterlarini shakllantirish imkoniyatlariga ega bo'ladi. Bundan tashqari, o'yinlar o'zbek xalqining milliy adabiyot, san'at, rassomlik va dizayn asarlariga ham ta'sir qilgan. Xalqimiz o'yinlar orqali o'z milliy identitetini, qadimiy qiziqishlarini va tarixiy rivojlanishini saqlab qolgan bo'ladi. O'yinlar kilib chiqish tarixi tarixiy va ijtimoiy tushunchalarning yanada o'rganilishini, insonning ruhiy, jismoniy va intellektual rivojlanishiga ta'sir qilishini ko'rsatadi. Ularning bolalar uchun ham ahamiyati juda katta, ularning jismoniy rivojlanishiga yordam beradi, tahsilni qiziqarli va qulay qiladi. O'yinlar tarixiy rivojlanish davrida ham ma'noli muammolarga javob topish, jadal faoliyatni o'rganish va ijtimoiy aloqalarni rivojlantirishning bir vositasi bo'lgan. O'yinlar insonning rivojlanish va o'zlashtirishining jarayonida o'z o'rnini egallagan, tarixiy va ijtimoiy yodgorlik sifatida e'tibor qozonadi. Ular insoniyatning kashfiyotlarini, san'atini, fikrlash va muhokamalarini rivojlantiradi. Shuning uchun o'yinlar tarixiy mavzu bo'yicha ko'p yo'l ochadi va o'rganishga, ta'limga va o'zlashtirishga qiziqishni oshiradi. O'yinlar, insoniyat tarixidagi o'zgarishlarga mos ravishda o'zgarishlar ko'rsatgan. O'yinlar kilib chiqish tarixi bo'yicha o'zgarishlar va innovatsiyalar o'zgarib, yangi turli o'yinlar va qoidalarga olib kelgan. Bu o'yinlar internet va kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi bilan ham birgalikda o'sishga olib kelgan. Kompyuter o'yinlari, interaktiv o'yinlar va onlayn o'yinlar kabi yangi o'yinlarning ko'plab turlari, o'yinlar sohasida katta rivojlanishlarga olib kelgan. O'yinlar eng yuqori sifat va grafika bilan tasvir qilingan, ularga multiplayer rejimida o'ynash imkoniyati berilgan, bu esa o'yinlarni boshqalar bilan birgalikda o'ynash va o'rtasidagi munosabatlarni rivojlantirishga imkon berdi. Shu bilan birga, virtual o'yinlar, kichikroq markaziy boshqaruv tizimlari orqali o'ynash imkoniyatini yaratdi va insonlarga virtual dunyoda o'zini his qilish imkonini taqdim etdi. O'yinlar tarixiy davrda ham sportning muhim qismi bo'lgan. O'zbekistonda o'tgan asrlarda "kupkari", "kok-boru", "kurash" kabi milliy sport o'yinlari keng tarqalgan. Bu o'yinlar jismoniy kuch va rivojlanishni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega bo'lib, jamoat birligini o'stirish va milliy identitetni saqlashda katta rol o'ynaydi. O'yinlar davomida sport kabi sportiy o'yinlarning tashkil topishi ham o'zbek xalqining tarixiy rivojlanishi bilan bog'liqdir. O'yinlar, milliy o'yinlar, kompyuter o'yinlari, sport o'yinlari va festival o'yinlari orqali insonlar o'zlarini test qilish, o'rganish, rivojlantirish, ijtimoiy aloqalarni o'stirish va tarixiy manbai sifatida o'rganish imkoniyatlarini beradi. Ularning o'zlashtirish, ijodiylik va ijtimoiy qismiga ta'siri yuqorida ko'rsatilgan. ¹²Tarixiy ravishda ham o'yinlar insoniy hayotning muhim bir qismi bo'lib, insonning rivojlanishi va tarixiy identitetini saqlab qolgan. Tarixiy o'yinlar, milliy o'yinlar, sport o'yinlari va kompyuter o'yinlari o'zbek xalqining ruhiy, jismoniy va intellektual rivojlanishida ahamiyatli rol o'ynagan. O'yinlar o'zbek xalqi va dunyo bo'ylab ko'p yilda davom etgan va o'zgarib kelgan. O'zbekistonning milliy o'yinlari, uning qadimiy tarixi va madaniyati bilan bog'liqdir. Misol uchun, "kopkari", "kok-boru", "kurash" kabi milliy o'yinlar xalqimizning turli mintaqalarda yagona ko'rgan o'yinlardir. Bu o'yinlar jismoniy kuch va sifatni o'stirishda muhim ahamiyatga ega bo'lib, hamkorlik va sport birligini oshirishda muhim rol o'ynashadi. Shu bilan birga, milliy o'yinlar o'zbek xalqining milliy identitetini saqlashda, tarixiy va madaniy g'oyalarini yashashda, turli bo'limlarga aloqani rivojlantirishda muhim o'rin egallaydi. Kompyuter o'yinlari esa eng so'nggi tekhnologiyalar va innovatsiyalarning natijasi sifatida o'zgarib kelgan. Ularning rivojlanishi bilan birga, boshqa o'yin turlari, masalan, interaktiv o'yinlar va virtual o'yinlar ham keng tarqaldi. Bu o'yinlar o'ynashni interaktiv va online shaklda o'z ichiga oladi, odamlarni virtual dunyoda birgalikda o'ynash, aloqalarni rivojlantirish va sportiy muvaffaqiyatlarga erishish imkoniyatini beradi. Kompyuter o'yinlari, interaktivligi va grafikasi bilan insonlarni qiziqtirish va qulaylik yaratishda muhim rol o'ynaydi. Sport o'yinlari esa jismoniy faoliyatning, sportning va jamoat birligini o'stirishning asosiy qismi hisoblanadi. Olimpiya o'yinlari, dunyoning eng katta sport o'yinlari hisoblanadi va jahonning bir qator davlatlari hamda sportchilar qo'shnolaridan iborat bo'ladi. ¹³O'yinlar olimpiadalarga g'alaba qozonganlar uchun sharaf belgisi hisoblanadi va milliy identitetni ifodalashda muhim ahamiyatga ega. Tarixiy o'yinlar, milliy o'yinlar, kompyuter o'yinlari va sport o'yinlari insoniy tarix va ijtimoiy hayotning muhim qismidir. Ularning rivojlanishi, o'zgarishi va qo'shishlari tarixiy va ijtimoiy tushunchalarni o'rganish, insonning rivojlanishini oshirish va tarixiy identitetini saqlab qolish imkoniyatlarini taqdim etishda ahamiyatli rol o'ynaydi. O'yinlar, insonlar uchun rekreasiya, o'zlashtirish, o'rganish va ijtimoiy aloqalarni o'stirishning qiziqish va samarali vositasidir. Bu o'yinlar insonning ruhiy, jismoniy va intellektual rivojlanishiga muhim ta'sir qiladi va tarixiy yodgorlik sifatida o'rgatilishini va saqlanishini ta'minlaydi. O'yinlar, insonlar uchun ajoyib bir tadbir, faoliyat va rivojlanish imkoniyatini taqdim etishining yanada keng asosiy turidir. Bu yordamida o'yinlar, jismoniy, intellektual, ijtimoiy va ruhiy revojlanishning qismlarini rivojlantirish imkonini beradi. O'yinlar, insonning jismoniy rivojlanishini oshirishda muhim rol o'ynayadi. Jismoniy mashqlar, sport o'yinlari va faol harakatlar orqali o'ynash, kuchni oshiradi, tizimli va sportiy jismoniy faoliyatning muhim qismini tashkil etadi. Bu esa shaxsning energiyasini sarflash, kuch va kuchli qilish, rivojlanishni ta'minlash, sog'ligini saqlashga yordam beradi. O'yinlar ayniqsa intellektual va fikrlash jarayonlarini ham o'z ichiga oladi. Jiddiy va yutuqlashga qiziqishni oshirish, savollar yechish, muammolar yechish, tuzuklash va strategiya rivojlantirish imkonini beradi. O'yinlar, g'alaba qozonganlar uchun yurish va qadriyatli muzokaralar paydo qilishni talab qiladi, jadallikni o'rganish, jadal muhofaza qilish, strategik rejalashtirish va mustaqil fikrlash imkonini taqdim etadi. Bu esa intellektual rivojlanishni oshirish, muammolarni yechish, taktilarga e'tibor qaratish va yaratuvchi fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi. ¹⁴O'yinlar ijtimoiy aloqalar va jamoat birligini o'stirishning ham muhim vositalaridir. O'yinlarda jamoat bilan birgalikda o'ynash, jamoat qabulini o'rganish, ko'rsatkichlarni qo'llab-quvvatlash va jamoat bilan birgalikda maqsadga yo'naltirish imkonini beradi. Bu esa insonlarning o'zlarini boshqalarga ko'rsatish, kommunikatsiya qilish, hamkorlik va ovoz berish, ovoz chiqarish va tahlil qilish, ijtimoiy qoidalarga rioya qilishni o'rganishga imkon beradi.Tarixiy ma'lumotlarga ko'ra, o'yinlar odamlar orasidagi aloqani rivojlantirishda muhim rol o'ynagan. Ularning rivojlanishi va o'zgarishi tarixiy rivojlanish bilan bog'liqdir. Tarixiy davrlarda o'yinlar jamoatning birlik va hamkorlik ruhini o'stirish, milliy identitetni saqlash, jimsoniy va intellektual revojlanishni ta'minlash, ijtimoiy aloqalarni o'stirish va madaniyatni saqlab qolish uchun muhim bir vosita sifatida o'ynagan. O'yinlar orqali insonlar tarixiy va madaniy g'oyalarini o'rganish, turli millatlar va xalqlar bilan bog'lanishni rivojlantirish imkoniga ega bo'ldi. Jamiyatimizning rivojlanishi va insoniyatning rivojlanishi o'yinlar bilan bog'liqdir. ¹⁵O'yinlar ruhiy, jismoniy va intellektual rivojlanishni oshirish imkonini taqdim etadi. Ular insonlarni bir-biriga yaqinlashish, hamkorlik va hamjamiyatni o'stirish, tarixiy va madaniy identitetni saqlash, jadal fikrlash va muhokama qilish, ijtimoiy aloqalarni o'stirish va madaniyatni saqlashda muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Shuning uchun o'yinlar, insoniy hayotda o'z o'rni va o'z vazifasini egallaydi. O'yinlar, insonlar uchun o'ziga xos, hayotni rangli, qiziqarli va ajoyib qilishning bir qismi sifatida o'rniga ega bo'lgan. O'yinlar, ruhiy va jismoniy rivojlanish, o'zlashtirish, o'rganish, ijtimoiy aloqalarni o'stirish, qo'shiqchi va jadal fikrlash imkonini berish, qatnashishni o'rgatish, jamoat bilan hamkorlik va ovoz berish imkonini taqdim etishga yordam beradi. O'yinlar o'zining turli turlarida, milliy o'yinlar, sport o'yinlari, kompyuter o'yinlari, strategik o'yinlar, g'alaba qozish o'yinlari va boshqalar bilan insonlarning hayotiga o'z ta'sirini o'tkazadi. Tarixiy tarixda o'yinlar o'zining o'zgarishlarga mos kelib, rivojlanishlarga muhim rolini o'ynagan. Ularning o'zgarishi, tuzilishi, usullari va maqsadlari ham rivojlangan davrlarda o'zgarib, yangi o'yinlar va turlari yaratilgan. ¹⁶O'yinlar, insonlar orasidagi aloqani rivojlantirishning asosiy vositalaridan biri sifatida hisoblanadi. O'zbekistonda ham qadimdan qiziqish, yutuqlash, qo'shiqchi va jadal o'yinlar ko'p yillar davomida o'ynalib kelgan. Bu o'yinlar insonlarning jismoniy va ruhiy rivojlanishini oshiradi, o'zlashtirishni ta'minlaydi, o'rganish va o'zlashtirishning o'zgarishlarini taqdim etadi, jadal fikrlashni rivojlantirishga imkon beradi va ijtimoiy aloqalarni o'stiradi. Tarixiy davrlarda o'yinlar milliy identitetni saqlash va madaniyatni oshirishda muhim ahamiyatga ega bo'lgan. O'zbekiston milliy o'yinlari, jismoniy mashqlar va ko'p o'yinlar milliy identitetimiz va tarixiy g'oyalarimiz bilan bog'liqdir. Ular milliylik ruhini o'stirish, jamoat birligini o'stirish, o'zlarini boshqalarga ko'rsatish, ijtimoiy aloqalarni o'stirish va o'zlarini qo'llab-quvvatlashda muhim rol o'ynaydi. Kompyuter o'yinlari esa texnologiyalar va innovatsiyalar rivojlanishining natijasi sifatida o'zgarib kelgan. Ular internet, kompyuter va mobil qurilmalar yordamida o'ynash imkonini taqdim etadi. Kompyuter o'yinlari interaktiv va grafikali bo'lib, insonlarni qiziqtirish, fikrlash va o'rganishning yangi usullarini yaratishda ahamiyatli rol o'ynaydi. ¹⁷Ularning rivojlanishi bilan birga, virtual o'yinlar, multiplayer o'yinlar va kompyuter o'yinlarining turli janrlari ham rivojlanib kelmoqda. Jismoniy, intellektual, ijtimoiy va ruhiy rivojlanishning qismlarini oshirish uchun o'yinlar insonlar uchun zarur va foydali vositalar hisoblanadi. Ularning jismoniy rivojlanish, fikrlash, kommunikatsiya, strategiya, jamoat bilan hamkorlik va ovoz berishga ta'sirining yanada oshganligi aniqlanmoqda. Tarixiy tarixda o'yinlar o'z o'rni va o'z vazifasini egallab, insonlarni hayotning ko'p sohalarida yaxshilashga yordam berdi.