O’zbekistan-finlandiya pedagogika instituti maktabgacha ta’lim fakulteti davron kurs ishi yo'nalish: Maktabgacha ta'lim. Fan: Maktabgacha ta'lim tarbiyani tashkil etish. Mavzu: O'yin bola fa’oliyatining asosiy turi sifatida

2- BOB PEDAGOGIK JARAYONDA O'YINING TUTGAN O'RNI.

2.1 BOLALAR O'YINING O'ZIGA XOSLIGI.

O'yinlar, bolalar hayotining qisqa vaqtini jiddiy va mazmunli faoliyatga ayirmoq, ularga qiziqish va xayol qilish, o'rganish va rivojlanish imkonini taqdim etmoqda. O'yinlar, bolalarning jismoniy, ruhiy, intellektual va ijtimoiy rivojlanishini oshirishda ahamiyatli rol o'ynaydi. Bu esa, o'yinlar bilan bog'liq mavzularni o'rganish va tahlil qilishning o'ziga xos yondashuvini bildiradi. Bolalar o'yinlar orqali dunyo bilimini, madaniyatini, ijtimoiy aloqalarini, jadal fikrlash va muhokama qilishni o'rganishadi. O'yinlar o'rganish jarayonlarini o'zlariga yoqimli va qiziqarli qiladigan tarzda taqdim etish orqali, bolalar yangi bilimlar, texnikalar, san'at, musiqa va boshqa sohalarga qiziqish va qo'llab-quvvatlashni o'rganishadi. ¹⁸O'yinlar yordamida bolalar o'zlarini o'rganish, o'zlashtirish, o'z fikrlarini ifoda qilish va boshqalarning fikrlariga ega bo'lish umidini oshiradi. Ularning ijtimoiy o'rtasida hamkorlik va hamjamiyatga qo'shilishni o'rganish, qo'shiqchi va jadal fikrlash jarayonlarini rivojlantirish imkonini beradi. ¹⁹O'yinlar o'zlarini boshqalarga tavsiflash, tahlil qilish va qarashlarni ifoda qilishning yangi usullarini o'rganish imkonini taqdim etadi. Bolalar o'yinlar orqali hayotning turli jihatlarini tahlil qilish va o'rganish bilan dunyo bilimini va madaniyatini tushunishadi. O'yinlar tarixiy va madaniy g'oyalar, milliy identitet, g'alaba qozish va kompyuter texnologiyalari bilan bog'liq turli o'yinlar orqali bolalar tarixiy va madaniy bilimlarini oshirishadi. O'yinlar bolalar uchun ehtiyoj bo'lgan jismoniy mashqlarni oshirish, shaxsiy rivojlanish, ijtimoiy aloqalar va jamoat bilan hamkorlikni o'stirish, o'zlarini qo'llab-quvvatlash, o'rganish va o'zlashtirishning o'zgarishlarini taqdim etishning yanada ajoyib usullarini taklif qiladi. Bu esa bolalar uchun o'rganish jarayonini qiziqarli va samarali qiladi. O'yinlar o'zlariga xos xususiyatlarni taqdim etadi. Ularning o'zlashtirishni oshirish, muhokama qilish, strategiya qilish, jadal fikrlash va ovoz berishga olish uchun xususiyatlari mavjud. Bu xususiyatlar bolalar uchun o'zlarini qolga keltirish, jismoniy va ruhiy rivojlanishlarini oshirish, jadal fikrlashni rivojlantirish, ijtimoiy aloqalarni o'stirish va o'zlarini qo'llab-quvvatlashda muhim rol o'ynaydi. O'yinlar o'zgarishi, rivojlanishi, qiyosiy inobatga olinishi bilan bolalarning o'zlashtirish jarayonlarini ta'lim va tarbiyalashda qo'llash imkonini beradi. Ularning qiziqish, o'rganish, ijtimoiy aloqalarni o'stirish, o'z fikrlarini ifoda qilish va boshqalarning fikrlari bilan tanishish imkonini ko'rsatadi. O'yinlar bilan bog'liq mavzularning tahlil qilinishi, o'zlariga xosligini o'rganish va tahlil qilishning yanada oshirilishi zarur. Bu esa o'qituvchilar, ota-onalar va pedagoglar uchun muhim masalalardan biridir. Bolalar o'yinlar orqali o'zlarini o'rganish, o'zlashtirish, o'z fikrlarini ifoda qilish va boshqalarning fikrlari bilan tanishish orqali dunyo bilimini, madaniyatini va ijtimoiy aloqalarini o'rganishadi. Bu esa ularning rivojlanish jarayonlarini yanada kuchaytiradi va ularga yangi imkoniyatlar ochadi. Rivojlanishni oshirish va bolalar uchun o'yinlarning o'ziga xosligi haqida ko'rsatmalar berishning ko'plab usullari mavjud. O'yinlar bolalarning jismoniy va intellektual rivojlanishini rag'batlantirish, ijtimoiy aloqalarini o'stirish va ularning o'zlarini o'rganishga ²⁰imkon berishadi. O'yinlar, dunyo bilimini, madaniyatini va ijtimoiy aloqalarini o'rganish uchun o'ziga xos va samarali vositalardir. O'yinlar orqali bolalar jismoniy rivojlanishlarini oshirishadi. Ularga jismoniy mashqlar va sport bilan bog'liq o'yinlar tashkil etilishi mumkin. Misol uchun, futbol, basketbol, tennis va boshqa sport turlari bolalarning jismoniy rivojlanishini oshiradi. Bu o'yinlar ularga jismoniy kuch, davr-burilish, hamda g'alaba-qo'lga olishning qanday qilib o'sishini o'rganish imkonini beradi. O'yinlar ayniqsa bolalarning intellektual rivojlanishiga ham ta'sir qiladi. Ular o'rganish, fikrlash, muhokama qilish va muammo yechish qobiliyatlarini oshirishga yordam beradi. Mantiqiy o'yinlar, masallar, ko'p topilgan o'yinlar, stratetgiya o'yinlari va matematik o'yinlar bolalarning o'rganish qobiliyatlarini yanada rivojlantirishda ishlatiladi. O'yinlar ijtimoiy aloqalarni o'stirishga imkon beradi. Bolalar o'rtasida o'yinlar yordamida do'stlar bilan hamkorlik qilish, g'alaba qozonish va muhokama qilish imkoniyatlarini topadi. Bu ularga samimiy aloqani o'stirish, qo'ng'iroq qilish, ehtirom bildirish va jamoada ishtirok etish qobiliyatlarini oshiradi. O'yinlar o'zlashtirishni ham ta'minlaydi. Bolalar o'yinlarda o'z fikrlarini ifoda qilish, hissiyotlarini bayon etish, hayol qurish va o'zlarining dunyoqarashi va iztiroblarini o'zlashtirish imkonini beradi. Bu ularga o'zlarini o'zgartirish, o'z o'rnini topish va iste'dodlarini yanada rivojlantirishga yordam beradi. Shu sababli, bolalar o'yinlarining o'ziga xosligi va ularning rivojlanishida ahamiyati e'tirof etilgan fakt. O'yinlar jismoniy va ruhiy rivojlanish, o'rganish, ijtimoiy aloqalar va o'zlashtirishga katta ta'sir qiladi. Bu sababli, o'ta-o'g'il bola hammasi uchun o'yinlarga va ularning o'ziga xosligiga e'tibor bermoq, ularning rivojlanishini rag'batlantirish va ularga samarali o'rgatish jarayonlarini tashkil etishga ahamiyat bergan bo'ladi. O'yinlar, bolalar uchun ehtimol etiladigan eng muhim va zarur rivojlanish va o'rganish vositalaridan biridir. Ularga o'zlarini tanish, o'z o'rnini topish, o'z fikrlarini ifoda qilish va boshqa odamlar bilan hamkorlik qilish imkonini beradi. O'yinlar o'ziga xosligi va o'zgaruvchanligi bilan bolalarning ruhiy rivojlanishini ta'minlaydi. O'yinlar orqali bolalar o'zlarini o'rganish jarayonlarini yanada rag'batlantirishadi. O'yinlar, kreativlik va ijodiylikni o'stirish, muhokama qilish va yechish qobiliyatlarini rivojlantirish, tahlil qilish va yoki yaratish jarayonlarini oshirishga imkon beradi. Misol uchun, rus tilida "Matrëshka" deb ataladigan kuklalar bilan o'yinlash orqali bolalar o'zlarini mantiqiy o'rganish, tahlil qilish va hisob-kitob qobiliyatlarini yanada rivojlantirishadi. O'yinlar ijtimoiy aloqalarni ham o'stiradi. Ularga do'stlar bilan o'yinlash orqali jamoatga qo'shilib, jamoaga foydali bo'lib chiqish, komanda ishi qilish, o'z o'rnini topish va hattoki muhokama qilish jarayonlarini o'rganish imkonini beradi. Shunday qilib, bolalar o'rtasidagi muhabbat va do'stlarning qadrini o'rganish, qo'ng'iroq qilish va o'z fikrlarini ifoda qilish, boshqalarni eshitish va qo'llash qobiliyatlarini yanada rivojlantirishadi. O'yinlar bolalarga o'zlashtirish va o'zgarmaslikni o'rgatadi. O'zlarini hayol qilish, qo'rqishlarini bartaraf etish, ishonch va o'zining qadriyatini tushuntirish va hattoki kutilmagan holatlarda ham qo'l uzatish qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. O'yinlar o'zlarini tanish, dunyoqarashi va iztiroblarini o'zlashtirish, boshqalarni ehtirom bilan qabul qilish va joriy qilish jarayonlarini oshirishga imkon beradi. Bolalar uchun o'yinlar o'zlarini o'rganish, rivojlantirish va ijtimoiy aloqalarni o'stirishning qulay va samarali usulidir. Ularga o'yinlar orqali dunyo bilimini, madaniyatini va o'rganishning qanday qiziqtiruvchan va samarali bo'lishini tajriba qilish imkonini beradi. Shuningdek, o'yinlar yordamida bolalar hayotning muhim qismlarini tushunish va o'zlashtirishning asosiy tushunchalarini oshirishadi. Bu sababli, o'yinlar bolalar uchun ehtimol etiladigan yangi dunyoni ochish va rivojlanishning to'liq potensialini oshirish uchun ahamiyatga ega.