O`zbekistan Respublikasi Xalk Bilimlendiriu minstrligi Ajiniyaz atindag`i Nokis mamletlik pedagogikalik institut
Download 0.74 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Buxara ha`m Jizzax wa`layatlarinda da xaliq tig`izlig`i onsha joqari emes, Surxandar`ya ha`m Qashqadar`yada bolsa ol ortasha ko`rsetkishden bir qansha joqari. Biraq usig`an qarmastan, bul territtoriyalardin` da ishki, a`yyemgi suwg`arilatug`in rayonlarda (misali, Vobkent, Shofirka`n, “ijduan, Shaxrisabz, Qarshi rayonlarda) xaliq bir qansha tig`iz jaylasqan. Ko`p ta`repten gidrografiyaliq - suwg`arilatug`in da`r`ya ha`m irrigatsiya qurilislari menen belgilenedi. Sonin` menen birge iri qalalar, a`sirese Tashkent aglomeratsiyasi shen`berindegi awilliq rayonlarda da xaliqtin` jaylasiwi ju`da` tig`iz (1kv.qa 600-700 adamdi quraydi). 2001-jili mag`liwmatlarga qarag`anda O`zbekstan Respublikasinin` 37,2% xalqi qalaliq jerlerge tuwra keledi. Absolyut sonda ol 92 25,3 min` adam qala xalqinin` aldin`g`i jillardag`i mug`dari to`mendegishe bolg`an, 1926-j. - 1002 min` adam, 1939-j. -1470 min` adam, 1959-j. - 2729 min` adam, 1970-j. - 4327 min` adam, 1979-j. - 6348 min` adam, ha`m 1989-j. - 8059,3 min` adam. Qala xalqinin` o`siw ko`rsetkishi a`sirese 70-80-jillarda joqari bolg`an. 1989-2002-jillarda qalaliqlar saninin` o`siwi bir qansha pa`seygen. Na`tiyjede uliwma urbanizatsiya ko`rsetkishi 40,7%-ten 37,1%-ke tu`sip ketken. Ha`zirgi kunde kalaliq jerlerde jasawshilardin salistirmali mugdari boyinsha Qaraqalpaqstan ha`mde Tashkent ha`m Nauayi wa`layatlari aldinda turadi, al en` pa`st da`reje Surxanda`r`ya wa`lpyatinda gu`zetiledi. Ko`pshilik jag`daylarda qalalar saninin` ko`pligi, iri qala ha`m qala aglomeratsiyalardin` barlig`i territoriyanin` sotsial-ekonomikaliq potentsialinin` joqarilig`in ko`rsetedi. 2002-jil mag`liwmatlarga karaganda Respublikada 120 kala ha`m 113 qalasha bar bolip, olardin barliginda 9300 min a`tirapinda xaliq jasaydi.
O`zbekstan Respublikasi qala ha`m qalashalarinin` qurami (2001-j.) Qalaliq jerler kategoriyasi Qala ha`m qalashalar sani Xalqi
sani
% sani min` adam % esabinda Uliwma
qala
ha`m qalashalar 233 100 %
9225,3 100,0
Sonnan xalqinin` sani boyinsha 74 31,6
10 min`g`a shekem 71 30,5
429,2 4,6
10-20 min` 55
23,6 970,8
10,5 20-50 min` 16 6,9
1522,0 16,5
100-250 min` 13
5,6 2103,9
10,6 250-500 min` 3 1,3
1090,4 22,8
500 min`nan artiq 1 0,5 2131,1 11,9
O`zbekstanda ha`mmesi bolip 17 u`lken qala bar bolip, olar uliwma qala xalqinin` 57% in tuwra keledi. Qala sanina qaray Tashkentten son`g`i orinlarda Namangan, Samarqand, Andijan, Buxara, No`kis, Qarshi qalalari turadi. Sonin` menen birge iri oraylar negizinde qalalar territorial sistemasinin quramali formalari da payda bolg`an. Olar Tashkent, Samarqand, Ferg`ana - Marg`ilon aglomeratsiyalari esaplanadi. Respublikamiz ekonomikasi ha`m demografiyaliq potentsiali ko`birek awil - xojalig`i ha`m awilliq adamlardan (yag`niy auil xalqi) quralg`an. O`Zbekstanda 11811 auilliq oranlar bar. Respublikamizda ortasha ha`r bir auillarda 1297 adam tuwra keledi. Bul jag`inan Namangan (2348) ha`m Andijan ua`liyatlari (2853) aldinda turadi. Territoriyasi onsha qolayli bolmag`an Qaraqalpaqstan respublikasi ha`mde Buxara - Nauayi ua`liyatlarinda bolsa auillar bir qansha kishi (ortasha 640-700 adam). O`zbekstan xalqi tiykarinan ta`biyg`iy ko`beytiu natiyjesinen asip baraji. Respublikada 2000-jili tuwiliw 21,5% ha`m 2001-jilda 20,5%-ke ten` bolg`an. Wa`layatlar boyinsha tuwiliw ha`m tabiyiy ko`beytiwdin` salistirmali joqari ko`rsetkishleri, Qashqada`r`ya ha`m Surxandar`ya, olardin` pa`st da`rejesi Tashkent ha`m Nawayi wa`layatlarinda gu`zetiledi. O`limshilik ko`rsetkishlerinde onshelli pariqlar joq. Respublika xalqinin` ko`beyiwinde sirtqi migratsiyanin` da roli bar. L.P.Maksakova ha`m O.B.Otamirzaev mag`liwmatlarina qarag`anda, 1991-1997-jillarda Respublika qalaliq jerleri boyinsha nett - migratsiya, yag`niy sap keri migratsiya sol`dosi rus milletine ta`n bolg`anlarda 302 min`, tatarlarda 95, ukrainlarda 28, nemislerde 20 min` adamdi quradi. Sirtqi migratsiyadag`i jag`day qala jerlerdegi miynet resurslarinin` mug`dar ha`m sipat jag`inan o`z ta`sirin ko`rsetedi. O`zbekstan ko`p milletli ma`mleket bul jerde 100-den artiq millet wa`killeri jasaydi. O`zbekstanda shama menen 450 min`nan artiq qaraqalpaq milleti bar. Olardin` ko`pshiligi (95%) Qaraqalpaqstan Respublikasinda. Respublikada sonin` menen birge 1 mln.g`a jaqin ta`jikler bar. Olar tiykarinan Samarqand, Namangan, Surxanda`r`ya, Buxara wa`layatlarinda jaylasqan. Kazaklar Tashkent, Nauayi, Sirda`r`ya wa`layatlari ha`m Qaraqalpaqstanda, qirg`izlar Jizzax, Tashkent, Andijanda, tu`rkmenler - Surxanda`r`ya, Qashqada`r`ya ha`m Qaraqalpaqstanda jaylasqan. Xaliqtin` jinisiy qurami ten`lesip barmaqta. Misali, 2000-jilg`i mag`liwmatlarg`a qarag`anda uliwma xaliqtin` quraminda erkekler 12,2 mln, hayallar 12,3 mln. O`zbekstanda tuwiliw salistirmali jokari bolg`anliqtan xaliqtin` quraminda jaslar u`lesi u`lken. Respublika xalkinin 30%-in 9 jasqa shekemgi balalar quraydi. Ra`smiy mag`liwmatlarg`a qarag`anda 1.07.2001 jilda O`zbekstanda miynetke jaramlilar 12,6 mln yaki uliwma xaliqtin` 47,4%-in kuragan. Usinnan 9,1 mln adam (72,4%) jumis penen ba`nt. Rasmiy jumissiz sipatinda miynet birjalarinda ko`rsetilgen 37,5 min` yaki tek g`ana 0,4%-ke ten`. Ekonomikaliq aktiv xaliqtin` uliwma sani 2001-jilg`i mag`liwmatlari boyinsha 9,2 mln adam yaki bul ma`mleket xalqinin` 37,1%-in kuraydi. Xaliqtin` ba`ntlik da`rejesi materialliq emes tarawlarda (a`sirese densawliqti saqlaw) tez artip barmaqta. Materialliq tarmaqlar ishinde keyingi jillarda ma`mlekette jana jumis orninlari jaratiwg`a u`lken itibar berilmekte. Solay etip miynet jumislarinan tolik xem na`tiyjeli paydalaniw ma`mleket regional siyasatinin` tiykarg`i waziypasi esaplanadi.
X-Lektsiya. Milliy ekonomikanin` qa`liplesiwi ha`m rawajlaniwina uliwma sipatlama
O`zbekstan g`a`rezsizlikke eriskennen berli o`tken qisqa da`wir ishinde u`lken ekonomikaliq jetiskenliklerge erisildi. Ma`mleketimiz ekonomikasi ko`p tarmaqli territorial islep shig`ariw kompleksinen ibarat bolip, onin` fundamentin qa`nigelesken tarmaqlar kuraydi. Janilg`i mashinasazliq, ren`li ha`m qara metallurgiya, ximiya, jen`il ha`m aziq-awqat sanaati siyaqlilar usinday makroekonomikaliq tarmaqlar tu`rlerine kiredi. Ma`mleketimiz xojaliq qurami ha`m bag`dari, ma`mlekettin` geografiyaliq orni, ta`biyiy - klimat sha`rayatlari bar ta`biyiy bayliqlari, milliy u`rip-a`detleri menen o`zgesheliklerge iye. Usinday o`zgesheliklerdi itibarg`a alip, Respublikamizda bazar qatnaslarina o`tiwdin` o`zine ta`n modeli qa`liplesken. Bazar ekonomikasi talaplari tiykarinda respublikada orta ha`m kishi biznes iskerligi, isbilermenlik ken` tu`s almaqta, mu`likshiliktin` tu`rli formalari payda bolmaqta, ondiriste ma`mleket qaramag`indag`i iskerlik shen`beri tarayip, ma`mleketlik emes tarawi ken` rawajlanbakta. 2000-jil baslarinda Respublikada jumis alip barip atirg`an orta ha`m kishi ka`rxanalar sani 126 min`di quradi, ma`mleketlik emes formadag`i ka`rxanalar sani 160 min`g`a jetip qaldi.
Canaat tarawlarinin` rawajlaniwi ha`m aymiaqliq strukturasi. Ma`mleketimiz sanaati milliy ekonomikasinin` jetekshi tarmaqlarinda bolg`an paxtashiliq, jipekshilik siyaqlilardin` talap iqtiyajlarin qanaatlandiriw maqsetinde quraldi ham rawajlanip atir. O`zbekstan sanaati respublikada bar bolg`an ta`biyiy ha`m ekonomikaliq bayliqlardan, tez o`sip baratirg`an miynet resusrlarinan aqilg`a muwapiq paydalaniw tiykarinda rawajlanbaqta. Tiykarg`i sanaat o`nimlerinin uliwma ko`lemi ka`n sanaatinin` u`lesi kemeye barip, qayta islewshi sanaat u`lesi artip barmaqta. O`zbekstan sanaatinda jetekshi orindi awir sanaati iyelemekte. Ma`lim, bul sanaat kuramina janilg`i energetika kompeksi, ren`li ha`m qara metallurgiya mashinasazlik kompleksi, kurilis materiallari sanaati kiredi. O`zbekstan sanaatinin` tarmaqlari qurami (2000-j) Sanaat tarmaklari Uliuma salistirma % esabinda Elektr energetika 10,2
Janilgi sanaati 13,3
Renli metallurgiya 8,9
Kara mutallurgiya 1,0
Mashinasazlik xem metaldi kayta isleu 11,7
Ximiya xem neft` ximiya sanaati 5,4
Agashsazlik xem tsellyuloza kagaz sanaati 1,2
Kurilis materiallari sanaati 5,5
Ayna, shisha xem fayans buyimlari sanaati 0,3
Jenil sanaat 17,3
Azik-aukat sanaati 13,6
Un tartiu, jarma sanaati 9,0
Baska sanaat tarmaklari 2,0
Xalqi tig`iz bolg`an Andijan wa`layatinin` Asaka qalasinda Qubla Koreya menen birgelikte jen`il avtomobiller shig`aratug`in iri ka`rxana qurilg`an. O`zbekstan du`n`ya ko`leminde avtomobiller shig`aratug`in ma`mleketlerdin 28-shi boldi. 1999-jil ba`ha`rinde mashinasazlik sanaatinda ja`ne bir basli, Samarqand qalasinda Tu`rkiyanin` «Kochxolding» kompaniyasi menen birgelikte qurilg`an ja`ne bir avtomobil zavodi iske tu`sirildi. Sanaattin` mashinasazliq tarmag`ina Tashkenttegi traktor zavodi, O`zbekstan awil-xojaliq mashinasazlig`i, Tashkent agregat zavodi siyaqli iri ka`rxanalar kiredi. O`zbekstan paytaxti Tashkentte du`n`ya aviatsiya sanaati uskeneleri boyinsha iri karxanalardan biri bolip esaplangan V.Chkalov atli aviatsiya islep shigariu birlespesi jaylasqan. Ma`mleketimizdin` ekonomikaliq ha`m sotsialliq turmisinda basli orin tutip otirg`an sanaati o`z-aldina oring`a iye. Usi tarmaq tiykarinan ta`biyiy gaz, neft`, ko`mir o`ndiriwdi o`z ishine aladi. O`zbekstan ta`biyiy gazinin` u`lken zapaslarina iye. O`zbekstanda o`ndirilgen gaz mug`dari 1991- j. 41,8 mlrd m 3 ti kurasa, 2000-jili bul korsetkish 56,4 mlrd m 3 ge jetti. Janilgi sanaatinin rawajlaniwinda nefttin` tutqan orni jil sayin artip barmaqta. Bul barada Buxara ha`m Qashqada`r`ya wa`layatinin` orni u`lken. Keyingi qisqa da`wir ishinde Qizilqum fosforit zavodi, «Ximiyatala» islep shig`ariw birlespesi awir sanaat milliy ekonomikasinin` qatar tarmaqlarin jan`a texnika ha`m texnologiya menen ta`miyinleydi, transport qurallari ha`m awil-xojalig`i tarmaqlarin qayta quriw negizi bolip esaplanadi. Awir sanaat tarmaqlari ishinde elektr-energetika sanaati jetekshi orinlardi iyeleydi. Milliy ha`m region ekonomikanin` birer bir tarauin yaki uliuma ku`ndelikli turmisimizdi bul tarmaqsiz ko`z aldimizg`a keltiriw qiyin. Elektr quwatinin` tiykarg`i bo`limi respublikada iske tu`sirilgen bir qatar iri issiliq elektr stantsiyalarinda islep shig`ariladi. Bunday stantsiyalar qatarina Sirda`r`ya, Tashkent, Nauayi, Angren, Taxiyatas GES- lari kiredi. Energetika tarawinda bazar reformalarin terenlestiriu, energetika tarmaklari ka`rxanalarin basqariwdi printsiplestiriw ha`m olardin` islew na`tiyjeligin ko`teriw ha`mde usi tiykarda ma`mleket energetika sistemasinin turaqli islewin ta`miyinlew, ekonomika ha`m xaliqtin` elektr energiyasina bolg`an iqtiyajin qanaatlandiriw maqsetinde respublika Prezidenti 2001- jili 22- fevral`da «O`zbekstan Respublikasi energetikasinda ekonomikaliq reformalardi teren`lestiriw» xaqqindag`i parmang`a qol qoydi. O`zbekstan sanaatinda mashinasazliq sanaati o`zine ta`n oring`a iye. Bul sanaat tarmag`ina ta`n bolg`an ka`rxanalarda ha`r tu`rli mashina ha`m mexanizmler a`spab-u`skeneler tayarlanadi. Olar qatarinda paxta teriwshi mashinalar, jerge tuqim qadaw, tigiw-iyiriw, suwg`ariw mashinalari, ha`r tu`rli stanaslar, televizor ha`m magnitafon siyaqli ba`skege shidamli o`nimler islep shig`ariladi. Bir qatar territoriyalarda - Tashkent, Qashqada`r`ya, Andijan, Namangan ha`m basqa wa`layatlarda zamang`a say toqimashiliq ha`m tigiwshilik kombinatlari qurip iske tu`sirildi. Qashqada`r`ya qurilg`an Shortangaz ximiya kompleksi Orta Aziyadag`i en` iri ka`rxanalardan biri esaplanadi. Bul karxanada o`ndiriletug`in o`nimnin` bir bo`limi sirt ellerge shig`ariladi. Ma`mleket janilg`i sanaatinda ko`mir o`ndiriwde basli orindi iyeleydi. Bunda Angren qon`ir ko`mir ka`ni ha`m Surxanda`r`yadag`i Shorgun, Boysun tasko`mir ka`nlerinin` u`lesi u`lken. Angren qon`ir ko`mir ka`ni O`zbekstanda o`ndiriletug`in uliwma ko`mirdin 97%-in beredi. Respublika sanaati tarmaqlari arasinda jetekshi orinlardan birin ren`li metallurgiya iyeleydi. Sanaattin` bul tarmag`i tiykarg`i Tashkent wa`layatinin` Angren-Almaliq taw ka`n sanaat territoriyada jaylasqan. Qizilqum sho`llerinde altin ka`ni sanaati rawajlanip atir. Murintaw taw ka`ni kombinati bul sanaatinin` iri orayi esaplanadi. 1992-jili AQSh tin` «N`yumont Moyning» kompaniyasi menen rudalardi qayta islew ha`m olardag`i altindi shig`arip aliw maqsetinde qospa ka`rxana quriw, haqqinda kelisip alindi. 1995-jili may ayinda «Zarafshan-N`yumont» qospa ka`rxanasi iske tu`sirildi. Ma`mleketimiz o`zinin` qara metallurgiya sanaatina da iye, biraq onin` respublika ekonomikasindag`i orni onshelli u`lken emes. Bekobod qalasinda qurilg`an qara metallurgiya kombinati tiykarinan temir-terseklerdi qayta islew arqali o`nim shig`aradi ha`m jergilikli talapti qanaatlandiradi. Ximiya sanaati da respublika sanaat tarmaqlari arasinda o`zine ta`n orindi iyeleydi. Neft`, ta`biyiy gaz, ko`mir, ku`kirt as duzi paxta ha`m kanap shig`indilari siyaqli bul sanaattin` shiyki zati bolip xizmet qiladi. Tashkent, Samarqand, Andijan, Fergana, Shirshik, Nauayi, Almalik siyaqli qalalarda ximiya sanaatina ta`n qatar ka`rxanalar islep turipti. O`zbekstanda elektr ximiya, qurilis materiallari, jen`il ha`m toqimashiliq, aziq-awqat sanaati da rawajlang`an. Joqarida aytip o`tilgenlerden ko`rinip turipti O`zbekstan sanaati rawajlanip atirg`an ma`mleketlerden biri bolip esaplanadi. Sanaat tarmaqlarinda shig`arilatug`in o`nimler ha`r qiyli. Olar arasinda samoletlar, avtomobiller, elektr quwati, neft`, neft` o`nimleri, ko`mir, polat, paxta teriwshi mashinalar, mineral to`ginler, gezlemeler, shinni idislar, billuar buyimlari siyaqli bir qatar o`nimler bar.
Respublikamiz ushin awil-xojalig`i milliy ekonomikanin` tiykarg`i bag`darlarinin` biri. Ol ma`mlekette shig`arilatug`in o`nimnin` derlik u`shten bir bo`limin beredi.
Awil-xojalig`i xalikti tu`rli o`nimler, sanaat tarmaqlarin bolsa shiyki zat penen ta`miyinlep turadi. Awillarda sho`lkemlestirilgen shirketler xojaliq ju`ritiwdin` jan`a usillarina o`tti. Sonin` menen birge shirketlerden tisqari xojaliq ju`rgiziwdin` jan`a formalari ijara xojaliqlari, fermerler, ha`r qiyli tu`rdegi aktsionerlik ja`miyetler iskerlik ko`rsetpekte. O`zbekstanda jumis penen ba`nd bolg`an barliq xaliqtin 3,6%-tinen artig`in awil-xojalig`i tarawina tuwra keledi. Ta`biyiy sha`rayati klimati o`zine ta`n qa`siyetlerge iye bolg`an O`zbekstan sha`rayatinda awil jetekshi tarmag`i paxtashiliq jasalma suwg`ariwg`a tiykarlang`an. Suwg`arilatug`in jerler maydani 4,2 mln ga ten`, bul uliwma Jer maydaninin` 15%-in quraydi. Awil-xojaliq eginleri maydani
2000-j.
2001-j. Barlik egin maydanlari 3778,3 3438,4
Galle eginleri maydani 1614,0
1391,6 Paxta maydani 1444,5 1452,0
Kartoshka, ovosh - paliz eginleri 219,0
216,3 Jem-shop maydani 429,0 330,4
Respublika awil-xojalig`inda bar bolg`an u`lken mashqala suwdin` jetispewshiligi esaplanadi. Awil-xojalig`inda bar bolg`an bul suw tamtarislig`inan biraz jen`illestiriw maqsetinde respublikanin` tu`rli territoriyalarinda kanallar ha`m suw saqlag`ishlar qurilg`an. Respublika awil-xojalig`inda paxtashiliq penen birgelikte saligershilik, baqshiliq, ju`zimgershilik siyaqli tarmaqlar da rawajlang`an. Jetistirilgen paxtadan jip gezlemeler tayarlanip koymastan, jun-jipek aralastirilip, shalajun xem shalashayi gezlemeler tayarlanadi. May sanaati ushin paxta shigiti basli shiyki zat esaplanadi. Paxta mayi shigitlerinen sharua mallari ushin toyimli azik gunjara alinadi, giroliz sanaatinda da paydalaniladi. Uliwma paxtadan alinatug`in o`nimlerdi sanap tu`bine jetpeysen`. Andijan wa`layati paxtakeshleri ta`repinen paxtashiliqta jan`a texnologiya paxtani plenka astinda jetistiriw usili payda boldi. Keyingi jillarda paxta jeke xu`kimranlig`ina shek qoyiw onin` xasildarlig`in ha`m sipatin jaqsilawg`a, paxtadan alinatug`in paxta talshig`in ko`beytiwge itibar ku`sheymekte. O`zbekstan awil-xojalig`inda paxtadan tisqari texnik eginlerden kanap ha`m ju`n jetistiriledi. Bul eginler Tashkent wa`layatinda jetistiriledi. Samarqand wa`layatindag`i Urgut rayoni joqari sipatli temeki jetistiriwge qa`niygelesken. Ma`mlekettin` derlik ha`mme territoriyalarinda g`a`lle eginlerinen tiykarinan biyday jetistiriledi. Ha`zirgi ku`ndegi agrar siyasatin a`melge asiriw arqali g`a`lle g`a`rezsizligine erisildi. G`a`lleshilikte, sonin` menen birge saligershilikte basli orindi iyeleydi. Saligershilik tiykarinan Qaraqalpaqstan Respublikasi ha`m Xorezm wa`layatinda rawajlang`an. O`zbekstanda sharwashiliq, a`sirese onin` tiykarg`i tarmag`i bolg`an qoyshiliq, basli orin iyeleydi. Qoyshiliqta bolsa qarako`lshilik o`zine ta`n oring`a iye. Buxara, Qashqada`r`ya, Surxanda`r`ya, Samarqand, Jizzax wa`layatlari ha`m Qaraqalpaqstan Respublikasi bul barisinda tiykarg`i territoriyalar esaplanadi. «Jumsaq altin» dep atalgan qarako`l terilerine du`n`ya bazarinda talap u`lken. Awil- xojalig`inin` a`yyemgi ha`m rawajlang`an tarmaqlarinan biri bolg`an pilleshilik te ma`mleketimiz ekonomikasinda u`lken orin tutadi. Pilleshilikke qa`niygelesken shayi shig`ariw tarawi da ken jolg`a qoyiw mo`lsherlengen ha`m bunin` ushin arnawli Da`stu`r islep shig`ilg`an. Awil-xojalig`i haqqindag`i joqaridag`i keltirilgenpikirler bul tarawdin` ken` tarmaqli ekenliginen da`lil beredi. Sonin` menen birge awil xojalig`i aldinda bir qatar mashqalalar bar. Olardi sheshiu memleket sotsialliq-ekonomikaliq turmisinda u`lken a`hmiyetke iye. Sonin` menen birge awilliq jerlerde miynet resurslarinan na`tiyjeli paydalaniw, awil sanaati ha`m infrastrukturasin rawajlandiriw ha`m respublika agrar siyasati basli meselesi esaplanadi.
XI-Lektsiya. TRANSPORT XEM SIRTKI EKONOMIKALIK BAYLANISLAR Transporttin tiykargi uaziypasi ken xalikka xem milliy ekonomikasi karxana xem sholkemlredin transport xizmetine bolgan talap - yaxtyajlarin tolik xem jokari sipat penen kanaatlandiriudan ibarat. Transport ondiris sistemasinda basli orin tutiui menen birge ol xer kanday territoriya xojaligi kompleksinin zeruriy buuini bolip xizmet kiladi. Onin rauajlaniui menen territoriyalardin ekonomikalik jaktan keniygelestiriu mumkin. Memleket transport tarmagi temir jol, aviatsiya, avtomobil`, kubirlar xem dar`ya suu jollarinan ibarat. Bul transport turleri arasinda jetekshi xem basli orindi temir jollar iyeleydi. Mamlekette tasilatugin juklerdin 66 % ge jakini transporttin usi tarmagi ulesine tuura keledi. Temir jollarda juk tasiudin tan baxasi avtomobillerde juk tasiuga salistirganda 3-5 marte xaua transportina karaganda bolsa 12-15 marte arzan tusedi. Temir jol transportinin jene bir abzalligi, bul transport korshagan ortalikka kem zelel jetkizedi, onin juk xem jolaushilar tasiu kabileti juda jokari bolip,xaua - rayi injikliklarina derlik baylanisli emes. Memlekette birinshi temir jol 1888 ji Ferob stantsiyasinan Samarkand kalasina shekem kurilgan bolip, keyin 1899 jili Andijan xem Tashkent kalalarina jetkerilgen. Memleket temir jollarinin uliuma uzinligi 20 jillar basinda 15-89 Download 0.74 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|