O’zbekiston aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qomitasi toshkent axborot tehnologiyalari universiteti

Narxsiz  raqobatda  esa  narxning  roli  kamaytirilmaydi,  balki  birinchi  o’rinda  tovarning
xususiyati,  markasining  obro’-e'tiboriga,  servis  darajasi  va  tovar  bilan  bog’liq  boshqa  omillarga
e'tibor qaratiladi.
Narxning katta-kichikligiga ichki va tashqi omillar ta'sir ko’rsatadi.
Ichki  omillarga  korxonaning  maqsadi,  marketingi,  marketing  kompleksining  ayrim
elementlariga nisbatan qo’llaniladigan strategiya, xarajatlar va boshqalar kiradi.
Korxona asosiy maqsadini o’zining rivojlanishida deb bilsa bir narx, mavjud faoliyatini uzoq
muddat  saqlab  qolishga  qaratsa  boshqa  narx  belgilashi  mumkin.  Masalan,  raqobat  kuchaysa,

iste'molchilarning  ehtiyoji  o’zgarsa,  mamlakatdagi  iqtisodiy  ahvol  yomonlashsa  korxona  ishlab

chiqarish  quvvatining  ma'lum  bir  qismidangina  foydalanishga  harakat  qiladi.  Korxona  o’zining
faoliyatining to’xtab qolmasligi, tovarlariga bo’lgan talabni oshirish maqsadida ularni past narxlarda
ham sotishga majbur bo’ladi. Aks holda, u o’z tovarlariga yuqori narx belgilaydi.
Marketing  faoliyati  nuqtai  nazaridan  narxning  shakllanishiga  quyidagicha  yondashuvlarni
ko’rib chiqish mumkin:
- foydani uzoq muddat davomida maksimal darajaga ko’tarish;
- foydani qisqa muddat davomida maksimal darajaga ko’tarish;
- tarmoqda narx lideri statusini saqlab qolish;
- yangi raqobatchilar paydo bo’lishiga to’sqinlik qilish; 
- savdo vositachilari tomonidan befarqlikni saqlab qolish;
- korxonaning obro’sini saqlab qolish;
- "kuchsiz mahsulotlar"ni sotishni yaxshilash;
- "narx urushi"ning oldini olish.
Narx  marketing  kompleksi  elementlaridan  biri  hisoblanib,  uning  shakllanishi  marketing
kompleksining  boshqa  elementlari  bilan  chambarchas  bog’liqdir.  Masalan,  narxning  sifatga,  tovar
harakatini tashkil etishga, tovarning hayotiy davriga bog’liqligi shular jumlasidandir.
Narx ishlab chiqarish, tovar harakatini tashkil etish va sotish xarajatlari va boshqa xarajatlarni
qoplab,  foyda  keltirishi  kerak.  Ma'lumki,  umumiy  xarajatlarda  eng  muhim  o’rinni  ishlab
chiqarilayotgan  mahsulotning  tannarxi  egallaydi.  Shu  sababli,  mahsulot  tannarxini  pasaytirish
muhim vazifa hisoblanadi. 
 
     N