7
I BOB. USLUBIY TAMOYILLAR VA ULARNI JISMONIY
TARBIYA JARAYONIGA KIRITISH YO’LLARI.
1.1. Ilmiy-amaliy va dasturiy mezonlar negizi. Jismoniy tarbiyani
o’rganadigan maxsus fanlar
Jismoniy tarbiya g’oyat rang-barang hodisa bo’lib, sog’lomlashtiruvchi
fanlar uchun ham, ijtimoiy fanlar uchun ham qiziqarlidir. Jismoniy tarbiya
uchun markaziy, o’ziga xos g’oya, yuqorida aytib o’tilganidek, insonning
jismoniy rivojini maqsadga muvofiq ravishda boshqarishdir. Bu g’oyani
ro’yobga chiqarish inson tabiatining eng teran nuqtalariga kirib borishni,
odamning bir butun shaxs sifatida kamol topishi qonuniyatlarini o’rganib
chiqishni talab etadi.
Jismoniy tarbiya taraqqiyot davomida jismoniy tarbiyaning o’zini va
aralash hodisalarni o’rganadigan maxsus ilmiy fan sohalari tizimi vujudga
keldi. Insonning biologik rivoji jarayonlarini o’rganadigan sog’lomlashtiruvchi
fanlar yoshga xos bo’lgan, shuningdek, jismoniy mashqlar va boshqa tashqi
muhit sharoitlari ta'sirida organizmda sodir bo’ladigan o’zgarishlar: inson
tanasi harakatlanayotgan paytda amal qiladigan fizik va biologik
qonuniyatlar bilan ishlaydi. Bu fanlarga: jismoniy mashqlar fiziologiyasi,
dinamik anatomiya, biomexanika, jismoniy mashqlar bioximiyasi, jismoniy
mashqlar gigienasi, shifokor nazorati, davolovchi jismoniy madaniyat kiradi.
Jismoniy tarbiya rivojlanishining ijtimoiy qonuniyatlari, tarixi va tashkil
etilishi, jismoniy mashqlar ta'sirida inson ruhiyatida sodir bo’ladigan
o’zgarishlar, pedagogik ta'sir o’tkazish vositalari, shakl va metodlarini qo’llash
mohiyati va qonunlari, sportda yuksak natijalarga erishish qonuniyatlarini
o’rganadigan ijtimoiy fanlar. Bu guruhga jismoniy madaniyat sotsiologiyasi,
jismoniy tarbiya tarixi va tashkil etilishi, umumiy pedagogika, jismoniy
mashqlar psixologiyasi, jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi, sport
turlarining ayrim nazariyasi va metodikasi, jismoniy tarbiya inshootlari
qurilishi kiradi.