O’zbekiston Jurnalistika va Ommaviy Kommunikatsiyalar Universiteti Raqamli Media va Internet Jurnalistika Kafedrasi Pandemiya davrida axborot uzatishda ijtimoviy tarmoqlarning roli

2.2. Ijtimoviy tarmoqlarning ommalashuv sabablari va isteʼmolchilarning qaysi kontentlarga talabi oshganligi
Jurnalistlar siyosat bilan bog'liq bo'lmagan ko'plab mavzularni yoritishni tanlashlari mumkin, ammo yirik axborot agentliklari siyosiy targ'ibotni har bir mavzuni yoritish bilan aralashtirib yuborishadi. Sport va musiqadan biznes va texnologiyagacha, siyosatga bevosita aloqasi bo'lmagan mavzular siyosiylashadi, chunki ijtimoiy media yanada qutblangan va keskinroq bo'ladi. Jurnalistlar o‘z auditoriyasiga yetib borish va professional obro‘sini oshirish uchun Facebook, Instagram va Twitter kabi ijtimoiy tarmoqlarga tayanadi.
Jurnalistlar uchun afzal qilingan ijtimoiy media sayti Twitter. Bu jurnalistlar o'zlarining shaxsiy auditoriyalariga erishish va yangiliklardagi voqealar haqida o'z fikrlarini baham ko'rish uchun foydalanadigan platformadir. Siyosiy arboblar ham buni tushunishadi va ular Twitter’dan ilgari hech bir joyda e’lon qilinmagan bayonotlar va fikrlarini baham ko‘rish uchun foydalanadilar. Prezidentlar va prezidentlikka nomzodlar oʻz niyatlari va faoliyati haqida eʼlon qilish uchun Twitter’ga tayanadilar.
Prezidentlar Donald Tramp va Barak Obamaning har birining Twitter’da o‘n millionlab obunachilari bor, Hillari Klinton va Berni Sanders kabi sobiq nomzodlar ham. Siyosiy va jurnalistik olamda har kuni soatlab Twitterdagi yangiliklarni kuzatib boradi va o'z izdoshlari o'qishi uchun o'z fikrlarini e'lon qiladi. Ijtimoiy tarmoqlar va ayniqsa Twitterning ustunligi 24 soatlik yangiliklar siklini katta rasmda unchalik mazmunli bo‘lmagan son-sanoqsiz burilishlar va burilishlar bilan kundalik melodramaga aylantirdi.
Internet zamonaviy dunyoda ko'plab ishlarni bajarish usulini butunlay o'zgartirdi va jurnalistikadan ko'ra kam sonli kasblar o'zgardi. Jurnalistika ishlariga qiziqqan har bir kishi o'zini ijtimoiy tarmoqlarda targ'ib qilishni va onlayn auditoriya bilan ishonchni mustahkamlashni o'rganishi kerak.
Jurnalistikadagi so'nggi o'zgarishlar axborot vositalari uchun jiddiy muammolarni keltirib chiqargan bo'lsa-da, odamlar dolzarb voqealar haqida ma'lumot olish uchun yangiliklarni o'qishda davom etadilar. Ko'pchilik uchun jurnalistika bo'yicha ish topish juda qiyin bo'ladi va yirik ommaviy axborot vositalari tugatilish va yangi mulk ostida birlashishda davom etadi. Jurnalistikadagi bu o'zgarishlar madaniy va iqtisodiy o'sishning zaruriy qismidir.
Tadqiqotga ko’ra, yangiliklarni faqat “Facebook” va “YouTube” kabi ijtimoiy tarmoqlardan oladiganlar orasida fitna nazariyasiga ishonadiganlar ko’proq bo’ladi. Pandemiya davrida bu jamoatchilik uchun yangi xavf-xatarlar paydo qilmoqda.
So’nggi haftalarda Britaniyadagi 5G aloqa operatorlarining bir qator inshootlariga o’t qo’yildi. Politsiyaga ko’ra, hujumni 5G texnologiyasi koronavirus tarqalishiga aloqador deb ishongan shaxslar amalga oshirgan.
Londondagi Qirollik kolleji hamda Ipsos Mori ijtimoiy so’rov kompaniyasi o’tkazgan tadqiqotning aniqlashicha, ijtimoiy tarmoqlarga mukkadan ketish va konspiratsiya nazariyalariga ishonish o’rtasida bog’liqlik bor. Koronavirusning mavjudligiga ishonmaydiganlarning 56 foizi “Facebook”ni yangiliklarning asosiy manbasi sifatida qayd etgan.

“Koronavirus simptomlari borligini bilaturib ko’chaga chiqqanlar yoki ishga borganlar ma’lumotlarni ijtimoiy tarmoqlardan olishini aniqladik”, - deydi Qirollik kolleji tadqiqotchisi Daniel Allington.

Bu esa boshqalar sog’ligini xavf ostiga qo’yadi, deydi britaniyalik qonunchi Damian Kollins. U ijtimoiy tarmoqlarning vaksina dasturiga salbiy ta’siridan xavotirda. “Vaksina yaratsak, u samarali bo’lishi uchun aholining katta qismi uni qabul qilishga rozi bo’lishi kerak. Odamlarning unga ishonishi muhim. Agar odamlar konspiratsiya nazariyalarini tarqatsa va boshqalarni vaksina olmaslikka undasa, jamoatchilik sog’ligi uchun jiddiy tahdid paydo bo’ladi”, - deydi u. “Facebook”, “YouTube” va “Twitter” o’z platformalarida “Covid-19”ga oid yuz minglab yanglish video va maqolalarni o’chirganini aytadi. Ammo ularga nisbatan e’tirozlar kamaygani yo’q. 150 dan ortiq kompaniya, xususan, “Starbucks” va “Coca-Cola” soxta xabarlar va nafratga asoslangan materiallar ko’paygani bois “Facebook”da reklama bermaslik kampaniyasiga qo’shildi.
Ayni paytda AQSh Prezidenti Donald Tramp foydalanuvchilar chop etgan ma’lumotlar uchun ijtimoy tarmoqlarni javobgarlikdan ozod qiluvchi qonunni bekor qilish niyatida. “Twitter” ba’zi postlari uchun prezidentni ogohlantirgach, Tramp shunday qarorga kelgan. “Agar “Twitter” o’z ishini bajara olmasa, qaysidir odam sizning ustingizdan hakamlik qilsa, bunday kompaniyani yopib tashlash kerak. Lekin men buni huquqiy yo’l bilan qilmoqchiman”, - dedi Tramp.
Ijtimoiy tarmoqlar soxta xabarlarni aniqlovchi mukammal tizimlarni ishga tushirganini aytadi, ammo mutaxassislarda hanuz shubha yuqori. “Bu tizimlar demokratik jihatdan hisobdor idoralar tomonidan tekshirilishi kerak”, - deydi Qirollik kolleji eksperti Daniel Allington. Koronavirusga oid soxta xabarlarning urchishi ijtimoiy tarmoqlarga nisbatan bosim yanada ko’payishiga sabab bo’lmoqda. Ayni shu onlardan boshlab mamlakatda internetdan foydalanish keskin oshgani kuzatilmoqda. Bu tabiiy jarayon – odamlar karantin tufayli uyda qolishga majbur, yoshi kattalar masofadan turib ishlashmoqda, bolalar esa onlayn darslar o‘tishmoqda. Ammo eng muhimi, tezkor axborot olishga bo‘lgan talab keskin oshdi va buning uchun eng qulay vosita sifatida internet mos keladi. Aynan internet tashqi olam bilan tezkor bog‘lanish bo‘yicha yetakchiga aylandi.
O‘zbekistondagi mahalliy yirik reklama agentligi bo‘lgan Ledokol Group tomonidan yangiliklar yetkazish bo‘yicha yetakchi saytlar auditoriyasi tahlil qilib chiqildi, shuningdek ularning ijtimoiy tarmoqlarda joylashtirilgan materiallar, onlayn-videolavhalarning tomosha qilinishi bo‘yicha so‘nggi ikki haftadagi raqamlarga baho berildi. Eng ommabop yangiliklar agentliklarining (Kun.uz, Daryo.uz va Repost.uz) kunlik o‘rtacha auditoriyasi bir yarim barobar oshgan (+150 foiz), shu bilan birga faol sessiyalar miqdori ikki barobarga ko‘paygan (+200 foiz). Ularning telegram-kanallaridagi obunachilari soni o‘rtacha 35 foizga oshgan va obunachilar qo‘shilishda davom etmoqda.
Ijtimoiy tarmoqlardagi (Facebook / Instagram) qamrov 25 foizga o‘sib, bu tarmoqlarda sarflangan vaqt 2020 yilning 14 martiga nisbatan 60 foizga ko‘paygan.
Onlayn-video (YouTube) ko‘rish hajmi ham deyarli 2 barobar (+190 foiz) oshgan. Konteks-media tarmoqlar (Google Display Network) qamrovi va trafigi (klik va namoyishlar) taxminan bir yarim barobar o‘sgan.
«Fikrimizcha, bu holat brendlar uchun o‘z auditoriyalari bilan mustahkam kommunikatsiyalanish uchun ajoyib imkoniyatdir. Chunki internet auditoriya ancha oshgan va o‘sishda davom etmoqda. Tektonik siljish boshlandi — odamlar hayotida dijital o‘rni kuchayadi. Brendlar o‘sishi uchun bunday vaziyatda nafaqat TV orqali taqdim etilish, balki internetda ham puxta o‘ylangan digital-strategiyaga ega bo‘lish juda muhim» deydi Ledokol Group rahbari Dilshod Muzaffarov. Auditoriya hajmida sezilarli o‘sish qayd etilayotgan shu kunlarda Kun.uz saytida reklama bo‘yicha katta chegirmalar ham berilayotgani e'tiborga molik.
Koronavirus shu kungacha dunyo bo'ylab uch milliondan oshiq odamni o'ldirdi. 150 million kishi unga chalindi. Hayot deyarli har bir mamlakatda murakkablashdi, ishda ham, turmushda ham. Jurnalist ayollar faoliyatiga nazar tashlasak. 2020-yilning mart oyida dunyo yopila boshladi. Davlatlar birma-bir favqulodda choralar tatbiq etdi, pandemiyaga nisbatan.
"Hamma uyda o'tirsin, deyildi, lekin jurnalist ishini qanday qiladi? Uning ishi va noni xalq orasida. Ayniqsa, xotin-qizlar yanada qiynaldi, chunki ularning yolg'iz chiqishi, odamlar bilan uchrasha olishi mumkin bo'lmay qoldi. Agar mustaqil jurnalist bo'lsangiz, tirikchilik yanada orqaga ketdi", - deydi Kiran Nazish, Jurnalist ayollar koalitsiyasi rahbari.
Pandemiya avjiga chiqar ekan, hukumatlar karantinni kuchaytirdi, chegaralar yopildi. Ommaviy axborot vositalariga talab oshdi, ammo ularning axborot yig'ish imkoniyati cheklandi. Informatsiya oqimi zarar ko'rdi. "Turkiyada, Livan, Misr, Xitoy, Pokiston kabi mamlakatlarda media o'z ishini qilolmay qoldi hisob. COVID-19 bahonasida nima muhim ekanini hukumat belgilab, o'zi xohlagan ma'lumotni istagan miqdorda berdi".
Afg'onistonda ayol jurnalistlar toliblar hokimiyatga qaytishidan xavotirda, shuningdek, o'tgan bir yil mobayanida ularga hujumlar ko'paydi, ayniqsa, TV va radiolarda ishlaydiganlar jangarilar nishonida. Biroq muxbirlar va muharrirlar tahdid oldida bosh egmoqchi emas va yanada qattiqroq ishlayotganini aytadi.
Turkiyada Ebru Kuchukayadin koronavirus borasida chuqur tahliliy materiallari uchun hibsga olindi. Hukumat uni vahima ko'tarayotganlikda aybladi. Keyinroq qo'yib yuborildi. Malayziyada Von Nur Hayotiy, Misrda Rut Mayklson ham pandemiya mashaqqatlarini aks ettiruvchi materiallari uchun qoralandi, bosimga uchradi, ayblovlar bilan yuzlashdi. Taniqli jurnalistlar asosli axborot bergan. 2020-yilda Jurnalistlar xalqaro federatsiyasi 52 mamlakatdagi 560 ga yaqin ayol jurnalist bilan izlanishlar olib borgan. Stress darajasi pandemiya davrida 77 foizga ko'tarilgan. Ketrin Gicheru Keniyada ayol jurnalistlar tashkilotini yuritadi. Tashabbusni AQShdagi Xalqaro jurnalistlar markazi boshlagan. Xotin-qizlar azaldan ezib kelinadigan jamiyatlarda ular qay sohada ishlamasin, pandemiya hayotni yanada qiyinlashtirdi, deydi Gicheru.
"Tanzaniya, Uganda, Nigeriya... Ayollar ham ishlaydi, ham oilaga qaraydi. Uydan turib ishlash qanchalik og'ir ekanini tasavvur qiling. Jurnalistlarning ishi 3-4 barobar ko'paydi. Ruhan toliqasiz, bosim ostidasiz; bir paytning o'zida bir necha yo'nalishda harakat qilish kerak. Hamma qatori xavotirdasiz, lekin zimmangizda boshqalarga qaraganda ko'proq vazifa va mas'uliyat. Ayollar juda qiynaldi va qiynalmoqda".
Buning ustiga ishdan ayrilganlar ham talay. "Ko'plab tashkilotlarda pandemiya davrida ish o'rinlari qisqardi. Keniyada, masalan, ko'plar shartnoma asosida ishlashadi. To'liq stavkadan yarimga o'tganlar ham bor. Daromad pasaygan. Xullas, jurnalistlardan so'rasangiz, ish bilan bog'liq masalalar og'irlashgan", - deydi Gicheru. Ayol jurnalistlar ko'taradigan mavzular ham chetda qolmoqda: onalik va salomatlik, xotin-qizlarga oila va ko'chadagi bosimlar, zo'ravonlik, jinsiy tengsizlik va boshqa chuqur ildizli muammolar.
YUNESKOning ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilda o‘z vazifasini bajarish davomida 59 nafar jurnalist o‘ldirilgan. Shulardan 4 nafari ayol kishi bo‘lgan. Ta’kidlanishicha, pandemiya boshlanishi bilan jurnalistlarning xavfsizligi borasidagi muammolar ham jiddiylashdi. Eng ko‘p jurnalist Lotin Amerikasida va Karib dengizi bo‘yi hududlarida halok bo‘lgan — 22 nafar jurnalist. Arab davlatlarida esa o‘z vazifasini bajarayotganda 9 nafar, Afrikada 6 nafar jurnalist o‘ldirilgan. Shunday bo‘lsada, 2020 yil jurnalistlar uchun oxirgi o‘n yil ichida eng xavfli yil emas. Masalan, ushbu ko‘rsatkich 2019 yilda 57 nafarga teng bo‘lgan bo‘lsa, 2018 yilda 99 nafarni tashkil qilgan. Jurnalistlarning xavfsizligi bilan bog‘liq muammolar COVID-19 pandemiyasi boshlanishi bilan yomonlasha boshladi, deya xabar berdi YUNESKO. Pandemiya tufayli yuzaga kelgan inqiroz reklama daromadlaridagi katta yo‘qotishlar professional ommaviy axborot vositalarining barqarorligi va mavjudligini xavf ostiga qo‘ydi. Jurnalistlar bundan ham xavfli muhitga, ma’lumot izlash, olish va tarqatishda cheklovlarga duch kelishdi.
Garchi COVID-19 ba'zilar bashorat qilganidek, global axborot vositalarining nobud bo'lishiga olib kelmagan bo'lsa-da , so'nggi ikki yil ichida to'xtovsiz koronavirus to'lqinlari butun dunyo bo'ylab jurnalistikaga ta'sir qildi.
Media sanoatidagi ko'pchilik uchun pandemiyaning cho'zilgan va noaniq tabiati bir qator noyob shaxsiy va professional muammolarni keltirib chiqardi. Tahririyatlar tinimsiz ishladi, jurnalistlar ruhan va jismonan charchab qolishdi. Ba'zilar virusni yuqtirish natijasida vafot etdi va ko'plab shtatlar pandemiyadan ommaviy axborot vositalari erkinligini cheklash uchun bahona sifatida foydalanishdi.
Pandemiya davrida jurnalistlar misli ko‘rilmagan tazyiqlarga duch kelganiga qaramay, ko‘pchilik uchun inqiroz ularning kasbi va auditoriyasi bilan aloqalarni mustahkamlashga yordam berdi va mustaqil jurnalistika noshirlari uchun yangi imkoniyatlar ochdi. Ba'zi hollarda, tashqi tahdidlarga qaramay , inqiroz hatto raqamli hikoyalar uchun ijodiy va innovatsion yondashuvlarni, yangiliklar xonalarida muloqot qilishning yangi usullarini o'rnatishni, auditoriyani jalb qilishni va dezinformatsiyaga qarshi kurashni rag'batlantirdi.
Pandemiyaning jurnalistlar va jurnalistikaga uzoq muddatli oqibatlari qanday? Axborot tashkilotlari, donorlar va fuqarolik jamiyati yangi vaziyatga qanday moslasha oladi? Va bu ekzistensial inqiroz jurnalistikadagi o'zgarishlar lahzasiga aylanishi mumkinmi? Kolumbiya universitetining Raqamli jurnalistika markazi ushbu savollarni 10-martda boshlangan “Jurnalistika va pandemiya” loyihasining ikkinchi bosqichi doirasida o‘rganmoqda.
Jurnalistlar yangi so‘rovda (besh tilda mavjud) ishtirok etish orqali jahon jurnalistikasi tarixiy voqeaga qanday munosabatda bo‘lishini noyob uzunlamasına o‘rganishga hissa qo‘shishi mumkin. Tadqiqot donorlar, siyosatchilar va fuqarolik jamiyati tashkilotlari bosim davrida jurnalistikani qanday qo‘llab-quvvatlashi mumkinligini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Pandemiya endigina boshlangan 2020-yilning oʻrtalarida oʻtkazilgan global soʻrov natijalariga asoslanadi (birinchi soʻrovda 145 mamlakatdan 2000 dan ortiq jurnalist ishtirok etgan). Yangi tadqiqot davom etayotgan pandemiyaning uzoq muddatli ta'sirini aniqlashi va butun dunyo bo'ylab jurnalistlar ushbu sharoitda nimaga muhtojligini tushunishga yordam berishi, shuningdek, jurnalistlar qiyin vaziyatda qiyinchiliklar va imkoniyatlarga javob berishda foydalanadigan ko'plab ijodiy yondashuvlarni baholashga harakat qilishi kerak. tarixiy o'zgarishlar va o'zgarishlar.
2020-yil oxirida “Jurnalistika va pandemiya” loyihasi doirasida eʼlon qilingan dastlabki 30 ta xulosa COVID-19 ning jurnalistikaga halokatli taʼsirini taʼkidladi. Bu xulosalar dunyoning 125 davlatidan 1400 dan ortiq ingliz tilida so‘zlashuvchi ishtirokchilarning javoblari tahlili asosida ishlab chiqilgan. COVID-19 ning birinchi toʻlqini davomida olib borgan tadqiqotimiz bir-biriga bogʻliq boʻlgan bir qancha muhim sohalarni aniqladi: jurnalistlar xavfsizligiga tahdid (shu jumladan, pandemiya davrida juda jiddiy boʻlib qolgan ruhiy salomatlik inqirozi), matbuot erkinligining pasayishi, dezinformatsiyaning axborot ekotizimiga ta'siri, shuningdek, axborot vositalari duch keladigan omon qolish va barqarorlik muammolari.
Jismoniy shaxslarning ijtimoiy tarmoqlarida sezilarli o'zgarishlar ro'y berganligi sababli, keyingi savol 2019 yoki 2020 tarmoq xususiyatlarining ta'sirini o'rganishni xohlaymizmi, degan qarorni qabul qilishdir. Tarmoq vaqtining har qanday surati uchun va ularga qarshi argumentlar keltirilishi mumkin, shuning uchun biz ikkala muqobildan foydalangan holda natijalarni taqdim etamiz. Va nihoyat, biz o'zaro ta'sirning chastotasi, davomiyligi va modalligi va yolg'izlik o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rib chiqamiz.
Barcha modellar 2019 yilda yolg'izlikni, shuningdek, respondentning yolg'iz yashashi, jinsi, irqi va yoshi kabi bandlik holatini nazorat qiladi, bu avvalgi tadqiqotlarda yolg'izlik bilan bog'liq ekanligi isbotlangan. To'liq birlashtirilgan model haqida xabar berishdan oldin biz birinchi navbatda juda yaqin yoki yaqin aloqalar, tarmoq zichligi va tarmoq hajmi uchun modellar haqida alohida xabar beramiz. Tarmoq o'zgaruvchilari ko'pincha o'zaro bog'liq bo'lganligi sababli biz ushbu modellashtirish usulini qo'llaymiz. Nazariy jihatdan, vaqt va kognitiv cheklovlarni hisobga olgan holda, ko'pincha kimdir saqlab qolishi mumkin bo'lgan aloqalar soni va kuchi o'rtasida kelishmovchiliklar mavjud. Bundan tashqari, kuchli aloqalardan tashkil topgan tarmoqlarda zichlik yuqori bo'lishi mumkin. Avval ushbu o'zgaruvchilarni alohida ko'rib chiqsak, biz ularning yolg'izlik bilan mustaqil aloqalarini baholashimiz mumkin.
Ishtirokchilarning qariyb yarmi (46%) dezinformatsiyaning asosiy manbalari siyosatchilar va saylangan amaldorlar ekanligini ta'kidladi. Ishtirokchilarning beshdan to'rt qismidan ko'prog'i (81%) noto'g'ri ma'lumotni haftada kamida bir marta ko'rganliklarini va chorakdan ko'prog'i noto'g'ri ma'lumotni kuniga ko'p marta ko'rishlarini aytdi. Ishtirokchilarning ta'kidlashicha, eng faol dezinformatsiya Facebook orqali tarqalmoqda. Ishtirokchilarning deyarli yarmi o'zlarining ma'lumot manbalari jurnalistlar bilan muloqot qilgani uchun o'ch olishidan qo'rqishlarini ta'kidladilar. 30 foizi o'zlarining yangiliklar tashkilotlari pandemiyaning birinchi to'lqini paytida jurnalistlarni hech qanday himoya vositalari bilan ta'minlamaganligini aytdi. 70 foizi ruhiy salomatlik ta'sirini COVID-19 pandemiyasi haqida xabar berish bilan bog'liq eng qiyin masala deb ta'kidladi. 2021-yilda xalqaro soʻrovda olingan 2073 ta javobni (shu jumladan arab, frantsuz, ispan, portugal, xitoy va rus tillarida berilgan javoblarni) tekshirib, tahlil qilganimizda, ularning tendentsiyalari ingliz tilidagi soʻrov natijalariga mos kelishini aniqladik.
Bizning natijalarimiz COVID-19 epidemiyasi tufayli ijtimoiy izolyatsiya va yolg'izlikning kuchayishi o'rtasidagi bog'liqlikni tasdiqlaydi. Yolg'izlikning o'zi o'rganish uchun muhim hodisa bo'lsa-da, ijtimoiy izolyatsiya natijasida kelib chiqqan yolg'izlik bilvosita sog'liqqa ta'sir qilishi mumkin, chunki yolg'izlik yuqori qon bosimi, semizlik, tashvish, depressiya, kognitiv pasayish, Altsgeymer kabi keng ko'lamli sog'liq muammolari bilan ham bog'liq. kasallik va o'z joniga qasd qilish. Ijtimoiy izolyatsiya davrida va undan keyin ushbu salomatlik ko'rsatkichlari qanday o'zgarganligini o'rganish va bu o'zgarishlar yolg'izlikning kuchayishi yoki ijtimoiy tarmoqlar tomonidan moderatsiya qilinishi bilan izohlanishi mumkinligini o'rganish uchun kelajakdagi tadqiqotlarga chaqiramiz. Natijalarimiz shuni ko'rsatadiki, pandemiya davrida yolg'izlikning kuchayishi hamma odamlarga bir xil ta'sir ko'rsatmagan: ijtimoiy aloqalari ancha yaqin bo'lgan va kamroq tarmoqlarga ega bo'lgan odamlar ijtimoiy izolyatsiya paytida yolg'izlikning kuchayishi haqida kamroq xabar berishgan. Biroq, kamroq yaqin aloqalarga ega bo'lish, yolg'izlikning kamayishi bilan bog'liq emas. Ushbu naqshlar blokirovkaning aholiga heterojen ta'sir ko'rsatganligini ko'rsatadi. Jismoniy shaxslar uchun bizning ishimiz shuni ko'rsatadiki, tez-tez, shaxsan muloqot qilish orqali yaqin aloqalar bilan munosabatlarni saqlashga qaratilgan harakatlar ijtimoiy izolyatsiya davrida yolg'izlikni kamaytirishning muhim usuli bo'lishi mumkin. Videokonferentsaloqa yoki matnga asoslangan almashuv kabi yuzma-yuz muloqot usullari yolg'izlikning kamroq o'sishi bilan bog'liqligi haqida juda kam dalillar topdik. muqobil ommaviy axborot vositalari yuzma-yuz muloqotning samarali o'rnini bosa olmaydi. Ijtimoiy izolyatsiya natijasida paydo bo'lgan yolg'izlikning kuchayishi, albatta, e'tiborga olinishi kerak bo'lgan jihatlardan biridir, ammo bizning natijalarimiz shuni ko'rsatadiki, bu ko'rib chiqilishi kerak bo'lgan muhim jihat, ayniqsa, yolg'izlikning kuchayishi sog'liqqa ikkilamchi ta'sirini hisobga olgan holda.


XULOSA
Ushbu pandemiya jutnalistikasi tahlili shuni ko'rsatadiki, COVID-19 jurnalistikaga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Ushbu hodisa ikki xildir, chunki u ushbu sektorning turli jihatlariga ta'sir qiluvchi ijobiy va salbiy ta'sirga ega. Ijobiy oqibatlar orasida yangiliklarni iste'mol qilishning sezilarli o'sishi ajralib turadi. Shu tariqa, jurnalistik axborot pandemiya ko‘lami va evolyutsiyasini bilishning asosiy mexanizmi sifatida yuksak qadriyat bilan ta’minlangan muhim mahsulotga aylandi. An'anaviy ommaviy axborot vositalari, xususan, televidenie bu kontekstda yuqori ijtimoiy markazlashuvga erishib, sezilarli obro'ga ega bo'ldi. Bu jurnalistika va uning bugungi jamiyatdagi o‘rni kuchayganini anglatadi. Covid-19 shuningdek, yangiliklardan uzoqroq bo'lgan tomoshabinlarga ma'lumot bilan qayta ulanishga imkon berdi. Bunda demokratik nuqtai nazardan foydali ta'sir ko'rsatdi. Ijobiy jihatlar qatorida, koronavirus infografika yoki axborot byulletenlari kabi yangi formatlar va axborot mahsulotlaridan foydalanishni ham rag‘batlantirgani alohida ta’kidlanadi. Bu bilan u jurnalistika sifatini oshirish va jamoatchilik bilan aloqani yaxshilashga hissa qo'shdi. Bundan tashqari, covid-19 ommaviy axborot vositalarining raqamli transformatsiyasini tezlashtirdi, tarmoqning moslashuvchanligi va moslashuvchanligini oshirish orqali masofadan ishlash va tarmoqni tashkil qilishni rag'batlantirdi. Va nihoyat, shu nuqtai nazardan, pandemiya raqamli obunalarni ko'paytirdi. Bu raqamli muhitda to'lov devorining keng qo'llanilishini rag'batlantirishi kutilmoqda.
Optimizmning ushbu sabablariga qaramay, kovid-19 jurnalistika evolyutsiyasiga ham salbiy ta'sir ko'rsatdi. Demak, iqtisodiy falaj reklama investitsiyalarining keskin qisqarishiga olib keldi. Bu holat gazeta kompaniyalari uchun zararli bo'lib, ular iqtisodiy daromadning pasayishi tufayli biznes modelini zaiflashtirgan. Ajablanarlisi shundaki, jurnalistikaning ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lishi va yangiliklarni iste'mol qilishning yuqori ko'rsatkichlari hech qachon kuzatilmagani sababli, ommaviy axborot vositalariga ta'sir qiladigan iqtisodiy zaiflik shunchalik katta bo'ladi. Bu holat jurnalistlarning mehnat sharoitlarining yomonlashishiga olib keldi. Koronavirus ishdan bo'shatish, ishchi kuchini qayta qurish va sektorga beqarorlik olib keldi, bu jurnalistlarning bandligiga salbiy ta'sir ko'rsatdi. Bu har qachongidan ham zarur bo'lgan bir paytda yangiliklar sifatini kafolatlashga jiddiy tahdid soladi. Va nihoyat, kovid-19 jurnalistikaning demokratik roliga ham salbiy ta'sir ko'rsatdi. Bu, bir tomondan, axborot va jurnalistik faoliyatni siyosiy nazorat qilish mexanizmlarini, ayniqsa, oldindan ko'rish orqali matbuot anjumanlari orqali jonlantirdi. Bu bilan jurnalistikaning professional muxtoriyati cheklandi. Boshqa tomondan, koronavirus epidemiyasi infodemik deb ta'riflangan darajada soxta yangiliklarning favqulodda o'sishiga olib keldi. Bu fuqarolar o'rtasida xavotir, chalkashlik va qo'rquvni keltirib chiqardi, beqarorlik va ishonchsizlikni keltirib chiqardi. Bundan tashqari, sog'liqni saqlash inqirozi o'ta o'nglar tomonidan siyosiy va jurnalistik institutlarni yo'q qilish va ularning siyosiy kun tartibini targ'ib qilish uchun dezinformatsiya qilish uchun ishlatilgan. Bu, demokratik nuqtai nazardan, jiddiy xavf tug'diradigan narsa.
Qanday bo'lmasin, ushbu ijobiy va salbiy ta'sirlarning mavjudligi kovid-19 ning jurnalistikadagi buzuvchi kuchini ko'rsatadi. Bizning maqsadimiz pandemiya tarqalishiga panoramik va keng qamrovli yondashuvni taqdim etish bo'lib, dastlabki tashxisni shakllantirishga imkon beradi. Biroq, uning evolyutsiyasini tahlil qilish koronavirusning jurnalistikaning o'zgarishiga uzoq muddatli ta'sirini o'lchash uchun zarur bo'ladi.