O’zbekiston milliy universiteti sotsiologiya fakulteti umumiy sotsiologiya fanidan mustaqil ish

Holat va hodisalarning оъzaro оъrin almashinuvining barqaror aloqalari bоъlgan sotsial jarayonlar:
1)shaxs rivojlanishini, qadriyatlar, xulq-atvor motivlarining оъzaro taъsirini;
2)bir necha individlarning оъzaro taъsirini (m.: muloqotni);
Z)individlarning ichki va guruhlararo taъsirini (adaptasiya, mehnat musobaialari, raiobat, ixtiloflarni) tavsiflash mumkin."Sotsial munosabat" tushunchasi "sotsial ahvol", "sotsial pozisiya" tushunchalari bilan uzviy boгъliqdir.Sotsial status sotsial psixologiya shaxslararo munosabatlar strukturasi sifatida taъriflansa,
sotsiologiyada u ijtimoiy taqsimlangan mehnatda individning tutgan оъrni, mavqei sifatida taъriflanadi.
Kichik sotsial guruh bоъlgan oilada har bir aъzoning muayyan statusi (оъrni, mavqei) bor: ota, ona, aka, uka, kelin va hokazo. Har bir status uchun muayyan vazifalar xosdir: ota-oila boshlii, ona-uy bekasi va xokazo.Rol kishilarning оъz statusiga boгъliq ravishda kоъpchilik tomonidan qabul iilingan normalarga muvofiq keladigan xulq-atvor usullaridir. Sotsiologiyada oilaga faqat kichik deb emas, balki sotsial institut deb qaraladi. Oilada er-xotinlar rolining оъzgarishi faqat mazkur guruh faoliyatigagina emas, balki oilaning tarixiy rivojlanishi, milliy va madaniy anъanalariga, jamiyatning ijtimoiy ukladiga, shaxsning
erkinlik darajasiga boгъliqdir. Shuning uchun ham sotsiologiyada turlicha rollarning bajarilishi turlicha vazifalarning bajarilishini anglatadi.Sotsiologiya sotsial munosabatlarning mazmunini va ularning vujudga kelish mexanizmlarini оъrganish bilangina cheklanib qolmaydi. Sotsial birliklarning vujudga kelish va rivojlanish xususiyatlarini оъrganish ham uning muxim predmeti hisoblanadi.
Sotsial birlik (uyushma)lar:
1)kishilarning madaniy-tarixiy оъziga xosligi (xalqlar.millatlar)asosida;
2)ularning iarindosh-urгъuchilik aloqalari va hayot sikllarining оъxshashhligi (oilaviy, nasliy, jinsiy, yosh) asosida;
Z)hududiy-mintaiaviy umumiylik va turar-joy belgilari (shaxar, iishloi) asosida vujudga keladi.
Shuningdek, Sotsiologiya sotsial uyushma tiplarini xam оъrganadi. Sotsial uyushma tiplari birgalikdagi muvaiiat faoliyat asosida vujudga keladi (m.: ommaviy sayllar, milliy maro-simlar, sport tomoshalari va hokazo).
Sotsial birliklar ierarxiyasi (pillapгъoyasi)da sinflar, sotsial guruh va iatlamlar singari katta sotsial lar asosiy оъrinni egallaydi. Jamiyatning sotsial-sinfiy strukturasida ijobiy foydali vazivalarni bajaruvchi sotsial uyushmalar bilan bir qatorda ijtimoiy-salbiy vazifalarni bajaruvchi qator sotsial uyushmalar (fohishalar, poraxohrlar, giyohvandlar, ohrilar, uyushgan jinгъoyatchilar(Korrupsiya), tovlamachilar va
boshqalar) mavjud bоъlishi mumkin. Ular salbiy sotsial guruhlar bоъlib, nisbiy barqarorlik va оъxshashh shart-sharoitlarga egadirBunday salbiy-zararli hodisalar Sotsiologiyada deviant xulq-atvor (jamiyatda qabul iilingan axloqiy normalarga zid bоъlgan xatti-harakat) deb ataladi.
Bulardan tashiari, kishilarning sotsial birliklari tarkibiga sotsial iatlamlar, katta guruhlar (mehnat jamoalari, turli birlashmalar) va kichik guruhlar (oila) kiradi.Ishlab chiqarish jamoalari katta guruhlarga mansubdir.