O’zbekiston respbliasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti


Download 0.73 Mb.
bet27/46
Sana01.04.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1317780
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   46
Bog'liq
chizma geometriya va muxandislik grafikasi

Egri chiziqlarning grafik usullarda yasalishi. Nuqtaning ma’lum yo’nalishda uzluksiz harakati natijasida qoldirgan iziga egri chiziqlar deb qaraladi.
Anar egri chiziqning hamma nuqtalari bitta tekislikda yotsa, tekis egri chiziq, agar bitta tekislikda yotmasa fazoviy egri chiziq deyiladi. Mashinasozlikda asosan ko’proq tekis egri chiziqlardan tashkil topgan detallar ishlatiladi.
Egri chiziqlar ikkiga bo’linadi:
a) sirkul yordamida chiziladigan egri chiziqlar;
b) lekalo yordamida chiziladigan egri chiziqlar: bularga ellips, parabola, giperbola, evolventa va shunga o’xshash egri chiziqlar kiradi.
Sirkul yordamida chiziladigan egri chiziqlar. Sirkul yordamida chiziladigan egri chiziqlarga asosan ovallar va turli markazli o’ramlar kiradi. Mashina detallarining (kulachoklar, flaneslar, qopqoqlar va h.k.) ko’pchiligi oval konturidan tashkil topgan. Oval har xil radiusli aylana yoylaridan iborat bo’lgan yopiq va ravon egri chiziqdir. Ovallar uch markazli va ko’p markazli bo’ladi. Ovalni grafik usulda yasashga oid misollarni ko’raylik.
Misol. Ovalning katta (AB) va kichik (CD) o’qlari berilgan. Shu o’qlar bo’yicha oval yasalishi kerak (6-shakl, a).
Buning uchun o’zaro perpendikulyar bo’lgan ikki to’g’ri chiziq o’tkaziladi, ularning kesishgan O nuqtasidan oval o’qlarining yarmisini olib, har ikki tomonga o’lchab qo’yiladi yoki aylana chiziladi. Keyin katta yoki kichik o’qlarning biror, masalan A va C nuqtalari birlashtiriladi. So’ngra AC kesmadan AB va CD kesmalar ayirmasining yarmi CA1 masofa ayiriladi. Aniqlangan AA2 kesmani ikkiga bo’luvchi perpendikulyar chiziq o’tkaziladi. Bu perpendikulyar AB o’qni O1 nuqtada, CD o’qni esa O3 nuqtada kesadi. Hosil bo’lgan OO1 va OO3 masofalarni O nuqtadan o’qlar bo’yicha o’ng tomonga va yuqoriga o’lchab qo’yiladi. Aniqlangan O1, O2, O3 va O4 nuqtalar oval egri chizig’ini hosil qiluvchi yoylarning markazlaridir. Bu nuqtalar birlashtirilsa, yoylarni chegaralovchi O1O3, O1O4, O2O3 va O2O4 to’g’ri chiziqlar hosil bo’ladi. Keyin O1O2 markazlardan R1= O1A= O2B radiuslarda yoy chiziladi va nihoyat tutashtirish nuqtalari (K1, K2, K3, K4) topiladi. So’ngra O3O4 markazlardan R2= O3K1 radiusda yoy chiziladi. Yoylarning yig’indisi yopiq kontur ravon egri chiziq, ovalni hosil qiladi.

Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling