O'zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al- xorazmiy nomidagi

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL- XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENTAXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NUKUS FILIALI
«Komyuter injiniring » fakulteti
«Kompyuter injiniring » yo‘nalishi
II-kurs 1001.22 guruh talabasi KIuruh talabasi
Allakulova Dilfuza

diskret tuzilmalar fanidan

MUSTAQIL ISHI
Tayyorlagan _________________________ Allakulova Dilfuza
Qabul qilgan _________________________ Berdimbetova Amina


Nukus 2023


Mavzu:Eng katta daraxt haqida,eng qisqa va eng uzun yo'l haqida,tarmoqli rejalashtirish,kommunikatsiyalar turlari oqimi

Reja:
1.Kirish

2. Daraxt va unga ekvivalent tushunchalar
3.Eng qisqa va eng uzun yo'l
4. Daraxtlarni Prufer usulida kodlash
5.Xulosa
6. Foydalanilgan adabiyotlar

Daraxtlarni Prufer usulida kodlash. Daraxtlarni ularning kodi bo’yicha yasash.

9. Kommivoyajer masalasi algoritmlarni o’rganish, chuqurlik va eni bo’yicha aylanib o’tuvchi graflar, kommivoyajer masalasini yechish.
10. Predikatlar algebrasi, mulohazalar hisobi formulasi tushunchasi.
11. Mantiqiy bog’lovchilar, qismiy formula, isbotlanuvchi formula, mulohazalar hisobining aksiomalar sistemasi.
12. Algoritmik modellar. Algoritmning intuitiv tushunchasi va uni aniqlash zarurati. Tyuring mashinalari va ular orqali hisoblanuvchi funksiyalar.
Natural sonlar to’plamiga akslantirish prinsipi. To’plamlar nazariyasining aksiomalari. Algebraik sistemalar.
1.1. To‘plamlar ustida amallar. Ixtiyoriy tabiatli A va B to‘plamlar
berilgan bo‘lsin. Agar C to‘plam faqatgina A va B to‘plamlarning elementlaridaniborat bo‘lsa, u holda C to‘plam A va B to‘plamlarning yig‘indisiyoki birlashmasi deyiladi va C = AU B shaklda belgilanadi (1.1-chizmaga qarang).
Ixtiyoriy (chekli yoki cheksiz) sondagi Aa to‘plamlarning yig‘indisi ham
shunga o‘xshash aniqlanadi: Aa to‘plamlarning kamida biriga tegishli bo‘lganbarcha elementlar to‘plami bu to‘plamlarning yig‘indisi deyiladi va bu munosabata −a U A shaklda belgilanadi.
Endi A va B to‘plamlar kesishmasini ta’riflaymiz. A va B to‘plamlarning
umumiy elementlaridan tashkil topgan to‘plam ularning kesishmasi deyiladi (1.2-chizmaga qarang) va AI B shaklda belgilanadi.
Ixtiyoriy (chekli yoki cheksiz) sondagi to‘plamlarning kesishmasi
−IaAa deb Aa to‘plamlarning barchasiga tegishli bo‘lgan elementlar to’plami tushuniladi.
To‘plamlar yig‘indisi va kesishmasi aniqlanishiga ko‘ra kommutativ va
assotsiativdir, ya’ni
AUB=BUA (AUB)UC=AU(BUC)
AIB=BIA (AIB)IC=AI(BIC)
Agar har bir x∈ X songa f qoida bo‘yicha aniq bir y = f (x) son
mos qo‘yilgan bo‘lsa, u holda X to‘plamda f funksiya aniqlangan deyiladi.
Bunda X to‘plam f funksiyaning aniqlanish sohasi deyiladi, bu funksiya qabul
qiladigan barcha qiymatlardan tashkil bo‘lgan E( f ) to‘plam f funksiyaning
qiymatlar sohasi deyiladi, ya’ni E( f ) = {y : y = f (x), x ∈ X}.
Agar sonli to‘plamlar o‘rnida ixtiyoriy to‘plamlar qaralsa, u holda funksiya
tushunchasining umumlashmasi, ya’ni akslantirish ta’rifiga kelamiz. Bizga
ixtiyoriy X va Y to‘plamlar berilgan bo‘lsin. Agar har bir x∈ X elementga biror
f qoida bo‘yicha Y to‘plamdan yagona y element mos qo‘yilsa, u holda X
to‘plamda aniqlangan Y to‘plamdan qiymatlar qabul qiluvchi f akslantirish
berilgan deyiladi.Minimal uzunlikka ega yo'l haqidagi masala. Berilgan bog'lamli grafning har bir qirrasiga (agar-berilgan graf oriyentirlangan bo‘lsa — yoyiga) qandaydir hagiqiy son mos,qo‘yib, bu sonni qirraning (yoyning) uzunligi, deb ataymiz. Qirraning (yoyning) uzunligi additivlik xossasiga ega deb faraz qilamiz, ya’ni qirralar (yoylar) yordamida tuzilgan zanjiming (yo ‘Ining) uzunligi shu zanjirni (yo' Ini) tashkil etuvchi qirralar (yoylar) uzunliklari yig' indisiga tengdir. Tabliyki, qirraning yoki yoyning uzunligi tushunchasi yechilayotgan masalaning mohiyatiga qarab, muayyan bir ma¢noga ega bo'lishi mumkin. Masalan, ikki shahar orasidagi masofa, qandaydir operatsiyani bajarish uchun zarar mablag‘ (xarajatlar) yoki vaqt va boshqalar. Shu nuqtayi nazardan, umuman olganda, bu yerda manfiy uzunlikka ega yoki uzunligi nolga teng qirra (yoy) ham ma’noga ega deb hisoblanadi. Amaliyotda uchraydigan -ko‘plab—masalalarda_~=smarshrut_—_uzunligi maksimallashtirilishi yoki minimallashtirilishi talab etiladi. Shunday masalalardan biriga, aniqrog‘iy_ ~kommivoyajer masalasiga Gamilton graflari__ bilan shug‘ullanganda duch Kelgan edik G=( V, U) oriyentirlangan graf berilgan bo‘lsin, bu yerda V={, m}.G grafning biron se Vuchidan boshqa te Vuchiga boruvchi yo'llar orasida uzunligi eng kichik bo‘lganini topish masalasi bilan shug‘ullanamiz. Bu masalani minimal uzunlikka ega yo'l haqidagi masala, deb ataymiz. Quyida bu masalaning umumlashmasi hisoblangan.masalani qarab, uniham o' sha nom bilan ataymiz. Grafdagi(i,j) yoyning uzunligini ¢, bilan belgilab, C= ¢,, i, J=1 zm, matritsa berilgan deb hisoblaymiz. Yuqorida ta’kidlaganlarimizga ko‘ra, C matritsaning c.. elementlari orasida manfiylari yoki nolga tenglari ham bo‘lishi mumkin. Agar grafda biron i uchdanschigtb,\yyuchgaykiravehtyyoy mavjud bo‘lmasa, u holda bu yoyning uzunliginicheksiz katta deb qabul qilamiz (¢)=~). Bundan tashqari, G gafda umumiy uzunligi manfiy bo‘lgan sikl mavjud emas, deb hisoblaymiz, chunki aks holda uzunligi eng kichik bo‘lgan yo'l mavjud emas. Minimal uzunlikka ega yo'l haqidagi masalani hal etish usullari orasida Deykstra tom onidan taklif etilgan algoritm ko‘p qo‘llaniladi. Quyida grafning 1 belgili uchidan chiqib (bu uchni manbay@eb abu! qilamiz), grafdagi ixtiyoriy x uchgacha (bu uchni oxirgi uch deb hisoblaymizy eng qisqa wzuhlikka ega yo‘lni topish imkonini beruvchi Deykstra algoritmi keltirilgan.
Daraxt (lotincha: árbor) — tana va shoxlari yogʻochlangan koʻp yillik oʻsimlik. Daraxtlar boʻyiga qarab 3 guruhga: 1) 35 m dan baland (chinor, terak, qora qayin, qaragʻay); 2) 25–35 m (qayragʻoch, yongʻoq, oq qayin, tol, qatrangʻi); 3) 25 m gacha (zarang, chetan, shumurt) boʻlinadi. Mevali daraxtlar ham shakliga qarab 3 guruhga: 1) shoxshabbasi koʻp, baland boʻlib oʻsadigan (nok, gilos, yongʻoq, olmaning ayrim navlari); 2) tanasi koʻrimsiz, ildiz bachkilaridan ham koʻpayadigan boʻyi past (shaftoli, olmaning pakana xillari, olcha va olxoʻrining ayrim turlari); 3) birinchi va ikkinchi guruh oraligʻidagi oʻrta boʻyli daraxtlar (olma va oʻrikning koʻpchilik xillari va navlari, nok, olchaning ayrim turlari)ga boʻlinadi.

Sekvoyadendron (Sequoiadendron giganteum) 60—80 m balandlikkacha oʻsadi.

Martinka orolidagi kokos palmasi
Daraxtlarning doim yashil va barglarini har yili kuzda toʻkadigan xillari ham bor. Doim yashil daraxt barglari vaqt-vaqti bilan toʻkilib, oʻrniga yangisi chiqaveradi.
Daraxtlar yoshi ularning kesilgan toʻnkasidan yoki oʻsib turgan ildiz boʻgʻzidan (parmalab olingan oʻzagigacha), yogʻochligidagi yillik halqalar soniga, shuningdek, daraxtlarning tashqi belgilari (bargining rangi, tanasining shakli, poʻstlogʻining tusi va tuzilishi)ga qarab aniqdanadi.
Masalan, katta yoshdagi igna bargli daraxtlar bargining rangi ochroq, oʻsishdan toʻxtagan daraxtning shoxshabbasi yumaloq telpak gumbaz shaklida, tanasining pastki qismi yorilgan, qalin, oʻlik poʻstloq toʻqimalari bilan qoplangan, baʼzan poyasi sirtida yashil, sariq va boshqa tusli buqoqlar paydo boʻladi. Yosh daraxtlar tik oʻsadi, shox-shabbasi choʻziq konussimon, poʻstlogʻi silliq, yaltiroq, igna bargli daraxtlar bargi sersuv, toʻq yashil. Daraxtlarni oʻgʻitlash yoki hosil berishini toʻxtatish bilan hayotini uzaytirish mumkin. Shaftoli daraxti 15—20, saksovul 50—60, terak 70—80, tok 100, tol 300, xandon pista 350, tut va yongʻoq 400, qaragʻay, shumtol, zarang 700—1000, chinor 1000, eman 2000, shamshod 3000, mamont daraxti 6000-yil yashaydi. Daraxt insonlar uchun juda katta ahamiyatga ega. Masalan, daraxtlar karbonat angidrid (CO2)yutib kislorod chiqaradi, insonlar esa kislorod yutib karbonat angidrid chiqaradi. Mana shu tariqa tabiat va inson oʻrtasidagi uzviy bogʻliqlik shakllanadi.
Temir yo‘llar qurilishi XIX asr boshlarida boshlangan bo‘lsa-da, uning ahamiyati hanuzgacha pasaymadi. Bugungi kunda ham dunyo bo‘ylab tashilayotgan yuklar va yo‘lovchilarning aksar qismi temir yo‘llardan o‘tadi.
XX asr va XXI asrning boshlarida dunyodagi eng uzun temir yo‘l yo‘nalishi Transsibir yo‘nalishi edi. Bu yo‘nalish Moskvadan Uzoq Sharqdagi Vladivostok shahrigacha borardi.
Xaykou shahri bilan bog‘laydigan yo‘l Xitoydagi yo‘nalishlari orasida eng uzunlaridan biri hisoblanadi. Ushbu yo‘nalish bo‘yicha poyezdlar qatnovi 2013-yilda boshlangan. Poyezdlar 66 soat yuradi va 52 ta bekatda to‘xtaydi.
Yo‘nalish Xitoyning shimoliy qismini janubiy qismi bilan bog‘lash uchun ochilgan.
Shuningdek, Xarbin – Xaykou temir yo‘li ochilishidan maqsad mahalliy sayyohlar “Sharqiy Gavayi” deb nomlanuvchi Xaynan oroliga tezroq va ko‘proq borishini ta’minlash bo‘lgan.
Xitoydagi eng uzun temir yo‘l Tibetning ma’muriy markazi Lxasa shahrini Xitoy sharqidagi yirik shahar – Guanjouni o‘zaro bog‘laydigan 5 ming kilometrli temir yo‘l liniyasidir.
Ushbu temir yo‘lida ham tezyurar poyezdlar qatnaydi; yo‘l vaqti 54,5 soatni tashkil etadi.
Ushbu yo‘nalishda qatnaydigan poyezdlar Chenchjou, Lanchjou, Uchan va Sian shaharlari vokzallarida ham to‘xtab o‘tadi.
Ushbu yo‘nalishda harakatlanayotgan poyezdlar restoranida xitoy milliy oshxonasining 100 dan oshiq taomlari tayyorlanadi. Ushbu yo‘nalishda xizmat qiladigan vagon xizmatchilari yo‘lovchilarga ma’lumotlarni uch tilda: xitoy, ingliz va tibet tillarida e’lon qilib boradi.
Afsonaviy Transsibir temir yo‘l liniyasining tarixi XIX asrning oxiriga, aniqrog‘i, 1891-yilga borib taqaladi. O‘shanda Peterburgda Rossiyaning Yevropa qismini Tinch okeani sohillaridagi shaharlar bilan bog‘lash rejasi haqida ilk bor gapirilgan edi. Ammo Rossiya imperiyasining bunga imkoniyatlari yetarli emas edi. Shundan so‘ng XX asr boshlarida Rossiyada oktabr to‘ntarishi sodir etildi. So‘ngra Ikkinchi jahon urushi bo‘lib o‘tdi va Rossiyaning Yevropa qismi bilan Uzoq Sharqda, Tinch okeani sohillaridagi shaharlar orasini temir yo‘l orqali tutashtirish, rejalangandan qariyb yuz yil o‘tganidan so‘ng 1984-yilga kelibgina amalga oshirildi. Bungacha esa 50–60 yil davomida Transsibir temir yo‘l magistrali va Baykal – Amur magistral temir yo‘li qurildi.
Ushbu temir yo‘l yo‘nalishining vaqti 178 soat yoki yetti sutkani tashkil etadi. Uzunligi qariyb 9 300 kilometr bo‘lgan bu yo‘nalishda qatnaydigan poyezdlar umumiy 67 ta bekatlarda to‘xtab o‘tadi.Ushbu yo‘nalishda yuradigan sayyohlar Sibir va Baykal ko‘lini tomosha qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi.Rossiya va Xitoy poytaxtlarini birlashtiruvchi temir yo‘l yo‘nalishida poyezdlar qatnay boshlaganiga ancha bo‘ldi.

Xulosa
Vostok” poyezdi o‘z yo‘nalishini Moskvadan boshlab, qariyb 9 ming kilometr yo‘l bosib, Pekinga yetib boradi. Yo‘l vaqti 145 soatni tashkil etadi va yo‘nalish davomida poyezd 44 ta bekatda to‘xtab o‘tadi.

Ushbu yo‘nalishning katta qismi Transsibir temir yo‘l magistrali orqali o‘tadi va Rossiyaning Chita shahriga borib yo‘l Xitoy tomon buriladi.
Bekatlarda eng uzoq to‘xtash Zabaykalsk shahridagi chegara nazorati bekatida bo‘ladi. Bu yerda bojxona ko‘rigidan to‘liq o‘tish uchun va vagonlarning g‘ildiraklarini Xitoy temir yo‘llariga moslash uchun poyezd 6 soat (!) to‘xtab turadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. E.H. Jlyposmn, 10.C. JlanuGepr - «Hspickanna on Mpoektupoganne roposcKux opor, Mockea, Tpancnopr, 1981.
2. JLB. }Ognna «Dopogrcue yauupt u Zoporm: yueGuoe nocobue. - Voxesck: u3gatempcFrom WxI TY, 2009.
3. E.M. JloGanos «TpancnoprHaa miaHmposKka ropojon», M.: Tpaxcnopr, 1990.
4. A.B. Kokuos, V.A. Baxupes, E.H. Boposux, JIC.
5. H.T.Jlososcknii “Uzatish—9KcryaTauHoHHple”, HuxKHnii Hosropog, B.®. Ba6xos, O.B.