O’zbekiston respublikasi chaqiruvga qadar boshlang'ich tayyorgarlikning o'rni reja

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI CHAQIRUVGA QADAR BOSHLANG'ICH TAYYORGARLIKNING O'RNI
Reja:

1. 
   O’zbekiston respublikasi chaqiruvga qadar boshlang'ich tayyorgarlik
   
2. 
   Boshlang'ich tayyorgarlika tayyorlash
   
3. 
   

Chaqiriqgacha tayyorgarlik yoshlarni o’zbekiston respublikasi qurolli kuchlari safiga xizmatga tayyorlash, vatan himoyachilarini tayyorlash tizimining eng muhim tarkibiy qismidir.
Xalq ta’limi organlarida maktablar ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchilar ta’lim qoidalarini egallab olishi uchun chaqiriqqacha tayyorgarlik va harbiy-vatanparvarlik tarbiyaning yuqori saviyasini ta’minlashi kerak. Vatanni himoya qilish haqidagi o’zr konstitutsiyasi, hukumat qarori, vatanni himoya qilish uchun harbiy ish asoslari bo’‘yicha kerakli bilim va amaliy ko’nikmalarga ega bo’‘ldi, qurolli kuchlar safiga chaqiriladigan o’smirlar esa qisqa vaqt ichida zamonaviy qurol va jangovar texnikani egallay olar edi.
Chaqiriqqacha tayyorgarlik sifati, uning tarbiyaviy ahamiyati, harbiy rahbar harbiy darajasi va pedagogik malakasi, uslubiy mahoratining g‘oyaviy-siyosiy etukligiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo’g‘liq.
Bu vazifalarni bajarish tayyorgarlikning etuk tizimi va uslubiyoti, ta’lim samarali vositalari, ilmiy asosda yaxshi tashkil qilingan rahbarlik, o’smirlarning chaqiriqqacha tayyorgarligi bo’rligida faqat amalga oshadi.
Chaqiriqqacha tayyorgarlik bo’yicha o’quv jarayon chqbt dasturi, o’zr xalq ta’limi va mudofaa vazirliklari buyruqlari, me’yoriy hujjatlari va o’quv-uslubiy tavsiyalariga ko‘ra harbiy rahbar tomonidan rejalashtiriladi va tashkil qilinadi.
Bu dasturlarda harbiy ta’lim fanlari aniqlanadi, fanlar (bo’‘limlar) bo’‘yicha vaqt taqsimlanadi, mashg‘ulot turlari, o’quv topshiriqlar, adabiyotlar va h. Ko‘rsatiladi.
chqbt dasturining bo’sh vazifasi o’quvchilar ta’lim vaqtida egallashi kerak bo’‘lgan bilim, ko’nikma, qobiliyat, ma’naviy-siyosiy va kasbiy-jangovar xislatlar kerakli hajmini aniqlashdir.
chqbt bo’‘yicha o’quv-tarbiyaviy jarayonni rejalashtirishga bo’‘lgan umumiy talablar umumta’lim sikli barcha fanlariga bo’‘lgan talablardek, ular didaktikaning (grek so’zidan «didasko» ta’lim beraman degan) asosiy prinsiplari bilan aniqlanadi.
Mafkuramizga ko‘ra, didaktika o’quvchilar ta’limini murakkab ijtimoiy-pedagogik jarayon sifatida ko‘rib chiqadi. Jarayonning asosiy vazifalari quyidagilar:

• 
  Umumta’lim (o’quvchilarni bilim, ko’nikma, qobiliyatlar bilan qurollantirish);
  
• 
  Tarbiyaviy (bo’‘lajak vatan himoyachisiga kerak bo’‘lgan shaxs xislatlari va harbiy jamoa xislatlarini o’quvchilarda shakllantirish);
  
• 
  Rivojlantiruvchi (yuzaga keladigan masalalarni echishda ijodiy yondashishga qobiliyatni o’quvchilarda shakllantirish);
  
• 
  Psixologik tayyorgarlik (zamonaviy jangda muvaffaqiyatli harakatlarga psixologik tayyorgarlikni o’quvchilarda shakllantirish).
  

Bu vazifalarni cheklangan birligida amalga oshirish o’quvchilarni tayyorlashga har tomonlama yondashish uchun muhim omil hisoblanadi.

Pedagogik ma’noda ta’lim jarayoni o’qitish deb nomlangan ta’lim oluvchilarga (qo‘l ostidagilar) dars berish nomini olgan ta’lim beruvchining (harbiy rahbar) maqsadli, o’zaro bo’g‘langan faoliyatidan tarkib topgan. Bu jarayondagi asosiy o‘rin ta’lim beruvchiga (harbiy rahbar) tegishli.
Uning asosiy pedagogik vazifalari quyidagilar:

1. 
   ta’lim muassasasida o’quv jarayonini tashkil etish va unga rahbarlik qilish;
   
2. 
   Bir tizimda o’quv materialini berish va qurollanish va texnika bilan ishlashning eng maqsadga muvofiq usullarini ko‘rsatish;
   
3. 
   O’quvchilarda ta’limga va ta’limning boshqa ijobiy tomonlariga qiziqishni rivojlantirish;
   
4. 
   Ta’lim oluvchilarda mustaqil ravishda bilim, ko’nikma, qobiliyatlarni egallash, qobiliyatini shakllantirish va o’z mahoratini takomillashtirish;
   

5. O’quvchilar tayyorgarligini tekshirish, bilim, , qobiliyatlari va kasbiy xislatlarini baholash.
Shu bilan birga chqbt bo’‘yicha o’quv jarayonini rejalashtirishni tashkil qilish o’z xususiyatlariga ega. Bu avvalom bo’r chqbt kursi o’z ichiga 8 ta mustaqil fanlarni oladi.
Ikkinchi savolni e’lon qilib, o’qituvchi chaqiriqqacha tayyorgarlik - o‘sib kelayotgan avlod tarbiyasi tarkibiy qismi ekanligini aytadi.

1. 
   Amaliy jismoniy tayyorgarlik 6
   
2. 
   O’q otish tayyorgarligi 3
   
3. 
   Fuqarolik mudofaasi 5
   
4. 
   Harbiy ta’lim asoslari 2
   
5. 
   Harbiy xizmat asoslari 4
   
6. 
   Tibbiy-sanitariya tayyorgarligi 7
   
7. 
   Kirish mavzusi 1
   
8. 
   Nazorat mashg‘ulotlari 8
   

Bulardan har biri o’quv yurtlari tizimini birligida, mantiqiy va uslubiy tartibda puxta o‘ylab chiqilgan rejalashtirishni talab qiladi.
Bundan tashqari, chaqiriqqacha tayyorgarligi fm bo’‘yicha mashg‘ulotlar o’smir yigit-qizlar bilan birgalikda, tibbiy-sanitariya tayyorgarlik esa alohida rejalashtiriladi va o‘tkaziladi. O‘rta maxsus va kasbiy-texnik o’quv yurtlarida 8 qizdan (o’smir) kam bo’‘lmagan o’quv guruhlari o’smirlar (qizlar) uchun dasturlar bo’‘yicha to‘liq tarkibda shug‘ullanadi.
Sinfdan tashqari vaqtda har hafta harbiy-sport mashg‘ulotlarini o‘tkazish, oyda bir marta harbiy-o’quv va harbiy-vatanparvarlik filmlarini ko‘rsatish hamda to‘garaklarda va fakultativ kurs bo’‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazish rejalashtiriladi.
Shunday qilib, chqbt rejalashtirish dasturni to‘la va sifatli bajarilishi, barcha bo’‘limlarini har tomonlama o‘rganish, shuningdek, kerakli mavzular bilan boshqa ta’lim fanlarini birgalikda o‘rganishni ta’minlashi kerak.


O’quv rejasini tuzishda maktab ishi mahalliy sharoitlari hamda o’quv-moddiy bazasiga e’tibo’r berish kerak. Mahalliy harbiy komissariatlar roziligiga ko‘ra ba’zi bir hollarda maktab direktoriga mahalliy sharoitlarga bo’g‘liq holda dastur ba’zi bir mavzularni o‘rganish tartibiga o’zgartirishlar kiritishga ruxsat beriladi. Lekin bunda ularga ajratilgan mashg‘ulot mazmuni va vaqtni qisqartirishga yo‘l qo‘yilmaydi. Ta’lim muassasasi direktori o’quv jarayonini tashkil qilishda aniqlaydi: har bir mutaxassislik bo’‘yicha guruhlar uchun ta’lim bo’shi va oxiri, avtomatdan jangovar patronlardan o’q otish bo’‘yicha bo’shlang‘ich mashqlarni bajarishga o’quvchilar tayyorligi muddati va harbiy-sport bayramlarini o‘tkazish, chqbt ta’limi bo’shiga bag‘ishlangan buyruqlar mazmuni. Bu rejalashtirilayotgan hujjatlarni ishlab chiqish haqida harbiy rahbarga ko‘rsatmalar beradi.
Direktor rahbarligi ostida harbiy rahbar chqbt bo’‘yicha haftalik reja, ta’lim bo’shlanishi, gurux va bo’‘limlar sardorlarini tayinlash haqida buyruq loyihalari hamda chqbt bo’‘yicha harbiy-vatanparvarlik va sinfdan tashqari ish va o’quv-moddiy bazani takomillashtirish bo’‘yicha takliflar tayyorlaydi.
chqbt bo’‘yicha dasturni o‘tish haftalik reja butun o‘uv yili, 10-11-sinflar uchun alohida ishlab chiqiladi (1-sonli ilova).
Shu bilan birga har bir oyga mashg‘ulotlar jadvalini tuzish tavsiya etiladi, bunda mashg‘ulotlar mazmuni, vaqti va ularni o‘tkazish joyi, shuningdek, chqbt bo’‘yicha sinfdan tashqari ishlash tadbirlarini ko‘rsatish kerak (2-sonli ilova).
O’quv jarayonini tashkil qilish uchun o’quv rejasidan tashqari harbiy rahbar quyidagi asosiy hujjatlarni ishlab chiqadi:

1. 
   «maktabda chaqiriqqacha tayyorgarlikni kiritish haqida» maktab bo’‘yicha buyruq (3-sonli ilova).
   
2. 
   «maktabda o‘cht, jismoniy madaniyat va tibbiy-sanitariya tayyorgarligi bo’‘yicha uslubiy komissiya tuzish va ishini tashkil qilish haqida» maktab bo’‘yicha buyruq (4-sonli ilova).
   

Buyruqda harbiy rahbar, jismoniy tarbiya va tibbiy-sanitariya tayyorgarligi o’qituvchisi pedagogik jamoasining bo’‘lajak jangchilar ta’lim-tarbiyasi bo’rasidagi vazifalari bayon etiladi, tashkiliylik va tartibga rioya qilish masalalarida o’quvchilarga qo‘yilgan talablar, chqbt bo’‘yicha uslubiy komissiya tarkibi va ishlashi tartibi, chqbt bo’‘yicha sinfdan tashqari ishlashning asosiy tadbirlarini o‘tkazish muddati va tartibi aniqlanadi.
« gurux va seksiyalar komandirlarini saylash haqida»gi maktab bo’‘yicha buyruq (5-sonli ilova).
gurux va seksiyalar komandirlarini saylash haqidagi direktor buyrug‘ida gurux lar tartib sanasi aniqlanadi, komandirlar belgilanadi, har bir tahsil oluvchining safda va harbiy xonadagi joyi uchun harbiy rahbar bilan saf hisobini olib bo’rishga talablar sanab beriladi, o’quvchilar tomonidan harbiy odob qoidalari bajarilishi va belgilangan kiyim formasiga rioya qilinishi majburligi ta’kidlanadi. Bundan tashqari, intizomni ushlab turish, o‘mb va b.takomillashtirish bo’‘yicha gurux va seksiyalar komandirlari vazifalari aniqlanib olinadi.
chqbt jismoniy madaniyati, tibbiy-sanitariya tayyorgarligi bo’‘yicha uslubiy komissiya ishi o’quv yili rejasi.
(6-sonli ilova)
Maktab harbiy rahbarining o’quv yiliga mo‘ljallangan ishi shaxsiy rejasi. (7-ilova)
O‘cht, harbiy-vatanparvarlik tarbiya, ommaviy mudofaa ish va o’quv-moddiy bazani takomillashtirish bo’‘yicha maktab yillik rejasi bo’‘limiga harbiy rahbarning kiritgan takliflari (8-sonli ilova).
Hvt ishini tashkil qilish, chqbt o’quv moddiy bazasini takomillashtirish bo’‘yicha ta’lim muassasasi yillik rejasi uchun takliflar belgilanganda harbiy rahbar barcha bu ishlarda butun pedagogik jamoa hamda otaliqqa olganlar va o’quvchilar ishtirok etishini unutmasligi kerak.
«shunqorlar» harbiy-sport o‘yini komandalari bilan ko‘rsatma mashg‘ulotlarini o‘tkazish rejasi (9-sonli ilova).
«....-sonli kichik kalibrli miltiqdan o’q otishni o‘tkazish haqida»gi maktab bo’‘yicha buyruq (10-sonli ilova).
O’q otishlarni o‘tkazish, kichik kalibrli miltiqdan otish tayyorlov mashqlarini bajarish bo’rasida direktor va harbiy rahbar alohida ishni olib bo’rishi kerak, faqat bunga harbiy rahbar bahosi bo’‘yicha tayyor bo’‘lgan o’quvchilarni jalb etish tavsiya etiladi, qolgan o’quvchilar esa, tajriba ko‘rsatishicha, ular katta qismni tashkil etadi, tayyorgarligiga ko‘ra darsdan tashqari vaqtda mashqlar bajarishi kerak.
«11-sinf o’quvchilari bilan dala mashg‘ulotlarini o‘tkazish haqida»gi maktab bo’‘yicha buyruq (11-sonli ilova).
Bo’shlanishidan bir oy oldin chiqarish tavsiya etiladigan dala mashg‘ulotlarini o‘tkazish haqidagi buyruqda mashg‘ulotlar-ni o‘tkazish, tantanali safga tortish va jo‘nash vaqti, o’quvchilar va vzvod, gurux , komandirlari, yordamchilari ism-sharifi, mash-g‘ulotlarni o‘tkazish va o’quvchilarni olib ketish tartibi, xavfsizlik choralarini ko‘rsatib o‘tish kerak.
11-sinf o’smirlari bilan mudofaa-sport lageri bazasida yig‘ish orqali dala mashg‘ulotlarini tayyorlash va o‘tkazish tadbirlari rejasi (12-sonli ilova).
Dala mashg‘ulotlari katta e’tibo’r va g‘amxo‘rlikni talab etadi. Ularni tumanlar yoki o’quv yurtlarida tashkil qilinadigan mudofaa-sport lagerlarida o‘tkazish maqsadga muvofiq.
Ijroiya qo‘mita, xalq deputatlari kengashi, shahar va tuman xalq ta’limi bo’‘limlari qarorlari asosida direktor bilan tasdiqlanadigan dala mashg‘ulotlarini o‘tkazish tayyorgarligi bo’‘yicha tadbirlar rejasi ishlab chiqiladi. Agar dala mashg‘ulotlari harbiy qism bazasida o‘tkazilsa, reja uning komandiri bilan kelishiladi.
Reja ta’lim muassasasi direktori, o‘rinbo’sarlari, sinf rahbarlari, ishlab chiqarish ta’limi ustalari, harbiy rahbar, jismoniy madaniyat (jismoniy tarbiya) o’qituvchilari va boshqa shaxslar bilan bajariladigan aniq tadbirlarni o’z ichiga oladi, bajarish muddatini aniqlaydi.
Harbiy qism harbiy xizmatchilarini jalb etish, mashg‘ulotlar rahbarlarini zahiradagi zobitlar sonidan belgilash va ular bilan uslubiy mashg‘ulotlarni o‘tkazish kabi masalalarni hal etish thk bilan birgalikda amalga oshiriladi.
« chqbt bo’‘yicha o’quv yili natijalari haqida»gi maktab bo’‘yicha buyruq (13-sonli ilova). Buyruq asosini chqbtni yakunlash haqidagi pedagogik kengash materiallari tashkil qiladi. Bunda dasturni bajarish bahosi beriladi, xulosalar qilinadi, pedagogik jamoa va o’quvchilarga yangi o’quv yiliga tayyorgarlik bo’‘yicha aniq vazifalar qo‘yiladi.
« chqbt bo’‘yicha o’quv yili yakuniga bag‘ishlangan harbiy-sport bayramini tayyorlash va o‘tkazish haqida»gi maktab bo’‘yicha buyruq (14-sonli ilova), o‘tkazishgacha 2-3 oy oldin ishlab chiqiladi.
chqbt bo’‘yicha o’quv yili yakuniga bag‘ishlangan harbiy-sport bayramini o‘tkazish rejasi (15-sonli ilova), o‘tkazishgacha 1 oy oldin ta’lim muassasi direktori bilan tasdiqlanadi.
chqbt va harbiy-vatanparvarlik ishi holati haqidagi o’quv yili uchun hisobo’ti (16-sonli ilova).
Har bir mashg‘ulotni o‘tkazish uchun ta’lim muassasasi direktori bilan tasdiqlanadigan dars rejasi tuziladi (17-sonli ilova).
Dars rejasida mavzu, o’quv-tarbiyaviy maqsadlar, vaqti, umumta’lim fanlar bilan o‘rganiladigan masalalar bo’g‘liqligi moddiy ta’minot va mashg‘ulot bo’rishi ko‘rsatiladi. Zaruriyat bo’‘lsa, unda o’quv materiali, o‘rganiladigan masalalar qisqa mazmuni bayon etiladi.
Rejani direktorga (mashg‘ulotlarni o‘tkazishgacha 7 kun oldin) birma-bir o‘rganish va harbiy rahbarga amaliy yordam ko‘rsatish uchun ko‘rib chiqishga berish tavsiya etiladi.
Mashg‘ulotlar tayyorgarligini ta’minlash va o‘tkazishda direktorning o‘rni katta. Aytib o‘tish kerakki, ko‘pgina direktorlar har bir mashg‘ulotni tayyorlashda harbiy rahbarlarga amaliy yordam ko‘rsatadi. Biroq, afsuski, harbiy rahbarga uslubiy yordam ko‘rsatishdan umuman chetda turadigan direktorlar ham bo’r. Bunga aslo yo‘l qo‘yib bo’‘lmaydi.
Shunday qilib, chqbtni rejalashtirish boshqaruv hujjatlari talablariga muvofiq, tuman, shahar, viloyat, respublika o’quv yurtlari etakchi tajribasi, tavsiyanomalarini hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak, shuningdek u kerakli mavzularni ta’limning boshqa fanlari bilan bo’g‘lagan holda to‘la va sifatli o‘rganish, bajarishni ta’minlashi kerak.
U o’quvchida yuqori g‘oyaviy-siyosiy va axloqiy xislatlarni shakllantirish, o’zini tutish, qurolli kuchlar safida xizmatni benuqson o‘tashga kerakli jismoniy va amaliy tayyorgarlik normalarini ishlab chiqish, vatan va boshqa davlatlar hamdo‘stligini himoya qilish muqaddas burchini bajarish maqsadida ong, iroda, psixika va jismoniy rivojlanishga pedagogik ta’sir ko‘rsatish tashkiliy, maqsadga yo‘naltirilgan va uzluksiz jarayonni o’zida mujassam etadi. Vatanni himoya qilishga yoshlarni har taraflama tayyorlashni faqat chaqiriqqacha tayyorgarlik bilan cheklab bo’‘lmaydi. Bu maktab butun pedagogik jamoasining mas’uliyatli davlat ishidir. O’quvchilarni vatanni himoya qilishga g‘oyaviy-siyosiy, ma’naviy-psixologik hamda jismoniy tayyorlash maktabning butun o’quv-tarbiyaviy ishi tizimi va avvalam bo’r o’quv jarayonida amalga oshiriladi. Shuning uchun har bir o’qituvchi o‘rganiladigan material bilan uzviy birlikda xalqaro va davlat ichki siyosati, qurolli kuchlar jangovar qudrati va mamlakat mudofaa qobiliyatini mustahkamlash masalalarini mohirona va tushunarli qilib tushuntirishi, ularning tarixiy ahamiyatini ko‘rsatishi, armiya, harbiy ish va harbiy kasbga muhabbat uyg‘otish, bo’‘lajak vatan himoyachisiga kerakli ma’naviy-psixologik va jangovar xislatlar, imperializmga bo’‘lgan sinfiy nafratni shakllantirish, kerak bo’‘lgan joyda harbiy bilimlar belgilarini aytib o‘tishi kerak.
Umumta’lim fanlar bo’‘yicha darslar tizimi darsdan tashqari o’quv-tarbiyaviy ish bilan uzviy bo’g‘liqlikda o’quvchilarda dunyoqarashni shakllantiradi, ijtimoiy hodisalarni tahlil qilish va baholashga sinfiy yondashishni ishlab chiqadi, o’z vataniga chuqur va ongli muhabbat mustaqkam poydevori, uni tajavuzkor kuchlardan ishonchli himoya qilishga doimiy tayyorgarlikni o‘rnatadi. Harbiy tayyorgarlikning ta’lim muassasasi o’quv-tarbiyaviy jarayoni bilan o’zaro bo’g‘liqligi nimada?
Avvalom bo’r bu o’quvchilarda bo’‘lajak vatan himoyachisi uchun muhim bo’‘lgan ma’naviy-siyosiy xislatlarni shakllantirish asosi bo’‘lgan ta’lim muassasasi butun tarbiya tizimi bilan bo’‘lgan bo’g‘liqlik. Bu erda hal qiluvchi vazifa o’quvchilarni ijtimoiy rivojlanish qonunlari bilimi bilan qurollantiradigan, vatanimiz dushmanlariga nafratni tarbiyalaydigan tarix, jamiyatshunoslik, adabiyot darslariga ajratiladi.
O’smirlarni harbiy xizmatga tayyorlashdagi asosiy vazifani jismoniy madaniyat darslari bajaradi. O’quvchilarni normalarni topshirishga tayyorlash uchun bir qator maktablarda harbiy rahbar va jismoniy madaniyat o’qituvchilari kiradigan umumiy uslubiy komissiyalar tuzilgan. Bunday maqsadga muvofiq ish tufayli yuqori sinf o’quvchilari harbiy-amaliy sport turlarida yuqori natijalarga erishmoqda. Ayniqsa, yuqori sinf o’quvchilari harbiy-vatanparvarlik tarbiyasi uchun chqbt bo’‘yicha bilimlar katta imkoniyatlarga ega. Chqbt mashg‘ulotlari bo’rishida o’quvchilarda armiya va engil bo’‘lmagan harbiy mehnatga chuqur hurmat tarbiyalash, qurol va zamonaviy texnikani egallash uchun asos bo’‘lib xizmat qiladigan bo’shlang‘ich harbiy bilimlar, amaliy qobiliyat va ko’nikmalar dunyoqarashini amalga oshiradi. O’quv dasturining ko‘pgina mavzulari o’quvchilarga vatanni dushmanlardan qurolli himoya qilishda mdh xalqlari qahramonligi va fidokorligi manbalarini tushuntirib berish, ularda katta avlodlar jasoratiga faxr va ularni qo‘llab-quvvatlashga intilishni tarbiyalashga harbiy rahbarga imkon beradi.
Fanlararo bo’g‘liqlik - harbiy-vatanparvarlik tarbiya va bo’shlang‘ich harbiy tayyorgarlikni takomillashtirish uchun zahira yaratadi. Bu ko‘pgina maktablarning pedagogik jamoalari tajribasi bilan tasdiqlanadi.
Harbiy rahbar
Shunga o‘xshash perspektiv-tematik rejalar harbiy rahbar tomonidan chqbt dasturi barcha bo’‘limlari bo’‘yicha tuziladi.
O’quvchilarda vatanni himoya qilishga shay bo’‘lishi, intilishi nafaqat o’quv danayoni, balki sinfdan tashqari ishning turli shakllarida davom etishi juda muhim. Bunda o’quvchilar harbiy-vatanparvarlik tarbiyasi mazmuni, shakl va uslublarini takomillashtirishga doimiy e’tibo’r berish zarur: yoshlarni vatanparvarlik, vatan va uning qurolli kuchlariga cheksiz sadoqat va muhabbat ruhida, harbiy burchni benuqson bajarishga shay bo’‘lishiga, ulug‘ vatanni himoya qilish shaxsiy mas’uliyatiga tarbiyalash har bir maktab o’qituvchisining eng muhim majburiyatidir.
Dasturning ba’zi bir mavzulari bo’‘yicha 2-3 soatlik mashg‘ulotlar bo’‘lishi mumkin. Bu hollarda maktab direktori taqsimoti bo’‘yicha boshqa fanlar hisobiga, keyinchalik ularni to‘ldirish sharti bilan 1-2 qo‘shimcha soatlardan foydalaniladi.
Barcha darslar g‘oyaviylik bilan singdirilgan va yuqori ma’naviy-siyosiy xislatlarni tarbiyalash, ularni vatanni himoya qilish burchini ado etishga tayyorlash, ularda qurolli kuchlar nizomlari talablari va o’quv mavzulari hajmiga ko‘ra o’zini tutish va harakatlar ko’nikmalarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan bo’‘lishi kerak.

O’zr qk xizmatiga yoshlarni tayyorlash sifatiga bo’‘lgan oshib bo’radigan talablar zamonaviy sharoitda o’quv yurtlarida o’quv-tarbiyaviy jarayonni uzluksiz takomillashtirish zaruriyatini yuzaga keltiradi.

O’quv jarayoni mazmuni, shakli va uslublarini asosli oldinga surish uchun, birinchidan, harbiy fan va texnika, taktik san’at yo‘nalishlari rivojlanishi haqida ma’lumotga ega bo’‘lish zarur. Ijtimoiy-psixologik va pedagogik fanlar yutug‘iga erishish uchun, ikkinchidan, o’quv-tarbiyaviy jarayonni ilmiy tashkil qilish kerak. Zamonaviy davrning o’ziga xos xususiyati harbiy ishda ilmiy ma’lumotning taraqqiyotidir.
O’quv jarayoni mazmuni va shakli o‘rtasidagi ziddiyatlar. Katta sustlikka ega bo’‘lgan ta’lim shakl va uslublari har doim ham mazmun o’zgarishiga amal qilmaydi. Masalan, kerakli bilim, qobiliyat va ko’nikmalar hajmi va belgilangan muddatlarda ularni o’zlashtirish imkoniyati o‘rtasida, o’quv fanlar ilmiy mazmuni va ta’lim vositalari majmuasi - darsliklar, qo‘llanmalar, ko‘rgazmali qurollar, trenajerlar, ttv va b. O‘rtasida ziddiyatlar yuzaga keladi. Shuningdek amaliyotda o’quvchilar o’quv ishining jamoa va individual shakllari birikmasida, o‘mb asbo’b-uskunasida uning ma’naviy va jismoniy ishdan chiqishi natijasida ziddiyatlar kuzatiladi.
O’quv jarayoniga xos bo’‘lgan barcha bu ziddiyatlar uning takomillashuvi harakatlantiruvchi kuchidir. Bu ziddiyatlarni aniqlash va ularni bartaraf etishga ilmiy yondashish - yoshlarni xizmatga tayyorlash sifatini oshirishning bo’sh yo‘li. Ilmiy ma’lumot hajmining jadal o‘sishida ta’lim jarayonida o’quvchiga berish zarur bo’‘lgan bilim, qobiliyat va ko’nikmalar hajmini asoslab aniqlab berish talab qilinadi. O’quv jarayonining ma’lumot ko‘pligi bilan orttirilgan yakuniy natijaning pasayishi bilan kuzatiladi: ko‘p narsa beriladi, kam narsa o’zlashtiriladi.
Demak, ma’lumotli ta’limdan uslubiy ta’limga o‘tish zarur. Bu erdan ta’lim fanining asosiy, yo‘naltiruvchi qonuniyatlariga ega bo’‘lgan ma’lumotni tanlab olish muhimligi aniqlanadi. Ta’lim muddatlarining saqlab qolinishida o‘sib yoniga yanada etuk ta’lim usul va vositalarini tadbiq etishni talab qiladi.
Harbiy rahbarning vazifasi faqat o’quvchilarga kerakli bilim miqdorini berish, ma’lum bir amaliy ko’nikmalarni singdirishda emas, balki chiki ishonch va tajavuzkorlardan vatanni himoya qilish shaxsiy mas’uliyatlik asosida o’z harbiy-kasbiy bilimlarini takomillashtirishga ularni undashdadir. Bu maqsadda o’quvchilar bilish faoliyatini faollashtirishga asoslangan yanada ilg‘or ta’lim usullari xizmat qilishi kerak, bular quyidagilar:
«tayanch signallaridan» foydalanish uslubiyoti. (v.shatalov)
Bilim va amaliy ko’nikmalarni rejali (bo’sqichma-bo’sqich) va bir vaqtda shakllantirish uslubiyoti (p.galperin).
Programmalishtirilgan va muammoli ta’lim uslublari (p.galperin, a.leontev, n.galsina, v.nikandrov va b.).
«hikoya qilish - ko‘rsatish - mashq qilish» sxemasi bo’‘yicha amaliy ta’lim an’anaviy usullari o’quvchilarni tayyorlash yuqori samarali uslubiyotlari asosidagi barcha asosiy psixologik shart-sharoitlari bajarilishini ta’minlamaydi».
Amaliyot ko‘rsatishicha, o’quvchi tayyorgarligi sifatini, samradorligini oshirishdan tashqari o’quv jarayoniga yangi uslublarni tatbiq qilish shuningdek, ta’lim oluvchilarga yanada chuqur tarbiyaviy ta’sirni ta’minlaydi.
O’quv-tarbiyaviy jarayonni takomillashtirish muhim yo‘nalishi - bu amaliy faoliyatiga harbiy ta’lim nazariy qoidalarini maksimal ravishda yaqinlashtirishdir. Shuning uchun ta’lim jarayonida real jangovar muhitga to‘g‘ri keladigan sharoitlarni yaratish zarur.
O’quv jarayoni samaradorligi ta’lim vositalari sifatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo’g‘liq. Ta’lim vositalariga darslik, o’quv qo‘llanma, bo’sma-tarqatuv materiallar, diapozitiv, diafilm, kinomaterial, magnit fonogramma, tabiiy ko‘rgazma vosita, plakat, trenajyorlarva h.k. Lar kiradi. Bular bir qismi texnik qurilmalarni tatbiq qilishni talab qiladi. Ta’lim ilmiy-asoslangan vositalarini yaratish ta’lim muassasasida ilmiy-tadqiqot ish muhim yo‘nalishlaridan hisoblanadi.
Ttv ni tatbiq qilish bo’‘yicha tavsiyalarni ishlab chiqish - ta’lim muassasasi uslubiy kengash ishiningbesh yo‘nalishlaridan biri.
O’quv tarbiyaviy jarayonni takomillashtirishning muhim yo‘nalishi ta’lim samaradorligi yo‘nalishlari va uslubiyotini baholashni ishlab chiqish hisoblanadi.
O’quv-tarbiyaviy jarayonni takomillashtirish - murakkab va ko‘p qirrali jarayon. U ta’lim muassasasi butun pedagogik jamoasi katta tashkiliy va bajaruvchi faoliyati, partiya va yoshlar tashkilotlari bilan ishlashni talab qiladi.