O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

Amaliyot biznes modellari tavsifi 
Elektron biznesning rivovlanishi jarayonida internetda faoliyat yurgizadigan 
kompaniyalar biznes-modellarining bir qancha turlari vujudga keldi va rivojlandi, 
shu jumladan, Freemium, Free-to-Play, Full-Crowdsourcing, Donation, Print-
on-Demand, Video-on-Demand va boshqalar. Ular orasidagi farq monetizatsiya 
modellarida hamda narx belgilash strategiyalaridadir. Quyida ularning 
ba’zilarining ko’rsatgichlarini va ishlatilish imkoniyatlarini ko’rib chiqishga 
harakat qilamiz: 
Freemium modeli (Free – tekin, premium – yaxshilangan, mukammallashgan)– 
ushbu model bo’yicha asosiy funktsional yoki demonstratsion versiya tekinga 
taklif qilinadi, foydalanuvchi uchun kerakli bo‘lgan qo’shimcha imkoniyatlar esa 
alohida to’lovga taqdim etiladi. Yoki boshqa variantdan ham foydalanish mumkin 
– sun’iy ravishda yaratilgan kamchiliklardan qutulish uchun qandaydir miqdorda 
pul to’lash kerak bo‘ladi. Freemium modeli ko\pchilik komp’yuter o’yinlarida, 
mobil xizmatlarda va ilovalarda, onlayn-kouchingda va elektron ta’limda juda 
ommabop hisoblanadi. Misol sifatida Skype, Flickr, Fruit Ninja, Angry Birds, 

---

430 
Angry Birds Space HD larni keltirish mumkin. Bu modelning kamchiligi foydaga 
chiqishning katta muddatliligidir, chunki statistika bo’yicha, bor-yo’g’i 0,5-1% 
gina foydalanuvchilar qo’shimcha funktsionallarni sotib olar ekanlar. 
Free-to-Play modeli (free – tekin, play – o’ynash) – bu modelda barcha 
funktsional tekinga taqdim etiladi. O’yinnji bemalol tekinga o’ynash mumkin, 
lekin o’yinga juda ham qiziqib ketsangiz, qo’shimcha funktsionallarni sotib 
olishingiz mumkin. Misol sifatida Jetpack Joyride va Veselaya ferma komp’yuter 
o‘yinllarini keltirishimiz mumkin. Bu model hit-mahsulotlar uchun 
foydalanuvchilarning soni juda ko’p bo‘lganda foydali bo‘ladi, aks xolda u foyda 
keltirmaydi.