O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

vositalarining birgalikda ishlatilishi) paydo bo’lishiga olib keladi. Ammo 
hozirda carshering degan tushuncha ham mavjud, bunda qandaydir bir tomon 
uning mulkdori bo’lmaydi. 
5. Kommunikatsiya 
va 
koordinatsiya. 
Simsiz 
aloqa 
vositalari, 
video 
konferentsiyalar va hujjatlar almashinish uchun qo’llaniladigan dasturiy 
ta’minot kabi kommunikatsiya vositalari insonlar va resurslarga olar qaerda 
bo’lganligidan qat’i-nazar o’zaro yaxshiroq muloqot qilish imkonini beradi. 
Shu tufayli firmalar o’z mahsulotlari va hizmatari bilan global bozorda 
yaxshiroq ishlay oladilar.
2016 yildan boshlab G7 va G20 ministrlari darajasida raqamli transformatsiya 
masalasi global kun tartibida katta ahamiyat kasb eta boshladi. Hozirgi paytda luda 

---

399 
ko’p davlatlarning va jahon bo’yicha ko’zga ko’ringan rahbarlarning orasida 
raqamli transformatsiyaning jamiyatdagi ahamiyati bo’yicha yakdillik mavjud.
Tarixda uchta sanoat inqilobi bo’lib o’tgan va raqamli iqtisodiyot to’rtinchi 
sanoat inqilobi deb hisoblanilayapti: 
 Birinchi sanoat inqilobi 1760-1850 yillarda Buyuk Britaniyada boshlangan 
va bunda qishloq ho’jaligidan mexanizatsiyalshgan tizimlarga o’tilgan 
(paxtani qayta ishlash uskunalari, par generatorlari, paroxodlar, temir 
yo’llar va metallurgiya); 
 Ikkinchi sanoat revolyutsiyasi 1870 yilda AQSH da boshlanib, tahminan 100 
yillar 
davom 
etgan 
(ommaviy 
ishlab 
chiqarish, 
taqsimlash 
va 
kommunikatsiyalarning rivojlanishi, elektr, telefoniya, radio, televidenie, 
ichki yonuv dvigateli, osmono’par uyar, plastmassa, antibiotilar kabilar) ; 
 Uchinchi sanoat revolyutsiyasi kompyuter va axborot-kommunikatsion 
texnologiyalar bilan bog’liq bo’lib, AQSh boshchiligida 1960 yillarda 
boshlangan (kompyuterlarning texnik va dasturiy ta’minoti, shaxsiy 
komp’yuterlar, tarmoq texnologiyalari, yarim o’tkazgichlar, integral 
mikrosxemalar, elektron pochta, ijtimoiy tarmoqlar, meynfreymlar, elektron 
savdo tizimlari, mobil aloqa).
 To’rtinchi sanoat inqilobi jamiyatni va iqtisodiyotni fizik, raqamli va 
biologik dunyolarni qo’shib yuborgan holda transformatsiya qiladi va 
buning oqibatida jamiyatda tub o’zgarishlar qilishga qodir bo’lgan bir 
qancha sun’iy intellektli aqlli tizimlar yuzaga keladi. 
Jahon iqtisodiy forumi tomonidan ishlab chiqilgan tarmoq tayyorligi indeksi 
(Networked 
Readiness 
Index) 
mamlakatlarning 
raqamli 
iqtisodiyotga 
tayyorligining 
asosiy 
ko’rsatgichlaridan 
biri 
hisoblanadi. 
Buko’rsatgichraqobatbardoshlikvahayot 
sifatini 
ta’minlashda 
iqtisodiyot 
information-kommunikatsion texnologiyalarni qanchalik yaxshi ishlatayotganligini 
ko’rsatadi. Jahondagi mamlakatlardan 139 nafari ishtirok etgan reytingda birinchi 
o’rinda Singapur davlati turadi. Boshqa davlatlarning o’rni esa quyida keltirilgan: 
1. Singapur - 6.0 

---

400 
2. Finyandiya - 6.0 
3. Shvetsiya - 5.8 
4. Norvegiya - 5.8 
5. AQSH - 5.8 
6. Niderlandiya - 5.8 
7. Shveytsariya - 5.8 
8. Britaniya - 5.7 
9. Lyuksemburg - 5.7 
10. Yaponiya - 5.6 
11. Daniya - 5.6 
12. Gonkong - 5.6 
13. JanubiyKoreya - 5.6 
14. Kanada - 5.6 
15. Germaniya - 5.6 
16. Islandiya - 5.5 
17. YangiZelandiya - 5.5 
18. Avstraliya - 5.5 
19. Tayvan, Xitoy - 5.5 
20. Avstriya - 5.4 
* Jahon Iqtisodiy Forumi ma’lumotlari asosida tuzilgan: URL: http:/ / 
reports.weforum.org/global-information-technology-report-2016/networked-
readiness-index/ 
Yangi raqamli texnologik bosqichni hozirgi High-Tech davridan farqli 
o’laroq, High-Hume bosqichi deb nomlana boshlandi. Ushbu texnologik uklad 
intellectual kapitalning bahosini ancha oshiradi va natijada insoniy faktor(bilim, 
ijod va ko’nikmalar) global raqobatda katta ahamiyatga ega bo’la boshlaydi. 
Bunday texnologik inqilobning yuz berishi uchun raqamli iqtisodiyot bilan bog’liq 
chora-tadbirlar ko’rish lozim: URL: https://www.vedomosti.ru/opinion/articles/ 
2016/07/18/649546-high-tech-vmeste-high-hume. 

---

401 
Raqamli transformatsiya jarayonini amalga oshirish uchun davlat ham 
ma’lum bir chora-tadbirlar ko’rishi lozim, shu jumladan, qonuniy hamda normativ-
huquqiy asoslarni yaratishi va ularni real sharoitlarga moslashtirishi kerak. Bu 
ishlar natijasida real hayotga bir qancha yangi texnologiyalar va biznes modellar 
kirib keladi, shu jumladan, raqamli ekotizimlar, raqamli platformalar, buyumlar 
internet, raqamli analitika, Big Data, Industriya 4.0 texnologiyalari, robotozatsiya 
va 3D-pechatlarni qo’llash keng miqyosda amalga oshiriladi. Bu holda esa 
raqamlashtirishni quyidagi ko’rsatgichlar bilan o’lchash mumkin: 
1. Barcha joylarda va ishlarda qo’llash imkoniyati – tashkilot va iste’molchilar 
raqamli hizmatlar va ilovalardan universal ravishda foydalana olishlari; 
2. Raqamli hizmatlardan barchaning foydalanishi uchun imkoniyatlar 
yaratilganlgi; 
3. Raqamli hizmatlar ko’rsatishning ishonchliligi va sifatliligi; 
4. Real vaqt rejimida raqamli hizmatlar ko’rsatishning qanday tezlik bilan 
amalga oshirilishi va uning qanchalik keng miqyosdaligi; 
5. Raqamli hizmatlardan foydalanish osonligi va qulayligi (Usability) hamda 
mahalliy ekotizimlarning bunday hizmatlarni xalqqa yetkaza olishi; 
6. Foydalanuvchilarning raqamli biznes bo’yicha hizmatlardan foydalana olish 
imkoniyatlari qandayligi. 
Raqamli texnologiyalarga investitsiyalar qilish ish unumdorligining oshishiga, 
ishchilarga o’z ishlarini bajarish uchun ko’proq imkoniyatlar yaratishga, ishlab 
chiqarish jarayoning ko’proq capital talab qilishiga va ijod uchun qo’shimcha 
imkoniyatlar yaratilishiga olib keladi. Raqamli transformatsiya jarayoniga o’tgan 
kompaniyalar 
zamonaviy 
information 
texnologiyalarni 
o’zlarining 
raqabatbardoshliklarini oshirish uchun bir vosita sifatida ishlatadilar va uzoq 
muddatli perspektivada o’sishga intiladilar. Demak, an’anaviy kompaniya o’z 
biznesining raqamli transformatsiya jarayonini boshidan kechirgan holda bozorga 
butunlay yangi raqamli hizmat yoki mahsulot taklif qila oladi. Bunday ishlarni 
amalga oshira oladigan mutahassislar esa yangi texnologiyalar bo’yicha zamonaviy 
bilim, kompetentsiya va ko’nikmalarga ega bo’lishlari hamda masofiviy ravishda 

---

402 
ishlash olishni eplashlari talab etiladi. Siyosatchilar va rahbarlarga esa raqamli 
transformatsiyani samarador amalga oshirishlari va bu jarayonni boshqarishlari 
uchun iqtisodiyotni yangi talablar va imkoniyatlarga moslashtirishni ta’minlashlari 
lozim.