O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

SEO-mutaxassis (axtaruv optimizatsiyasi bo’yicha mutaxassis), SEO-kopirayter, 
SEO-rerayter, SMM-mutaxassis (ijtimoiy tarmoqlarda reklama qilish bo’yicha 
mutaxassis), content-menedjer, reklama kompaniyalarini sozlash bo‘yicha 
mutaxassis (Google Ad|words), ma’lumotlarni elektron pochtadan jo’natish 
bo’yicha mutaxassis, infografika bo’yicha mutaxassis (vizualizator), HTML-koder, 
YouTube kanalida reklama qilish bo’yicha mutaxassis va boshqalar. 
Elektron biznesni, saytni, korporativ blogni reklama qilishning marketing 
strategiyasi kompaniyaning bozorga muvaffaqiyatli kirib borishi, on-line va off-
line biznesda faoliyat ko‘ratishi va ularnda muvaffaqiyat qozonishi uchun zarurdir.
Elektron marketing (elektronic marketing, e-marketing) informatsion 
texnologiyalarning imkoniyatlaridan foydalangan xolda bozorda o’z egallagan 
joyini kengaytirishni, iste’molchilarning tovar va xizmatlardan qoniqishlarini 
oshirishni va foydani ko’paytirishni ko’zda tutadi. Marketingning 4P-
kontseptsiyasini marketingni rejalashtirishning mahsulot (product), narx (price), 
reklama (promotion) va joy (place) kabi ko‘rsatgichlarini ko’zda tutadi. Elektron 
marketing uchun ushbu uchta elementlarning integratsiyasi ham muhim 
ahamiyatga ega bo’ladi. Masalan, muvaffaqiyatli kompaniyalarning saytlari barcha 
bunday 4P elementlariga ega: 

1P (product) – sayt va uning dizayni raqamli maxsulotdir; 

2P (price)–sayt mahsulot yoki xizmatning narxini ham ko’rsatadi, va demak 
u prays-list sifatida bo’ladi; 

3P (promotion) – saytning qanchali muvaffaqiyatga erishishini uning 
usability darajasi (qulayligi, navigatsiyasi, dizayni) ko’rsatadi va shuning 
uchun bu uning reklama funktsiyasini bajaradi; 

4P (place) – sayt va sayt bo’yicha navigatsiya savdo nuqtasining qayerda 
joylashganini ko’rsatadi va shuning uchun ham u mansulot yoki xizmatning 
tarqatilish kanalidir. 

---

455 
Internet paydo bo’lishi bilan marketingning tabiati ancha-muncha o’zgarganiga 
qaramay, 4P-kontseptsiyasi o’zining dolzarbligini yoqotmadi. Amaliyotda esa 
elektron biznes hamda elektron tijoratda 4P ning tashkil etuvchilari orasidagi 
farqlar ma‘lummiqdorda yo’qolib ketadi. Xamkorlir munosabatlari marketingi 
(