O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi akadem I ya

Partiyalar o‘zlarining «kokus», ya’ni nomzodlarni ilgari surish 
vakolatiga ega organ, boshqacha aytganda partiyaviy fraksiyaning 
yig‘ilishini tuzadilar. Kokuslar o‘rniga keyinchalik konvent (syezd)lar 
keladi. 
Daslabki ikki Prezident Jorj Vashington va Jon adams federalist-
lardan, Tomas Jefferson (1800), Jems Medison (1809–1817-y.), Jems 
Monro va Jon Adams (1825–1829-y.) respublikachilar partiyasiga man-
sub bo‘lgan. Avraam Linkoln (1862–1865-y.), Jonson (1865–1869-y.). 
1820-yillarda respublikachilar partiyasidan ajralib chiqqan milliy 
respublikachilar partiyasi (1834-yildan boshlab ular o‘zlarini «viglar» deb 
ataydi), 1828-yilda respublikachilardan yana demokratlar partiyasi tashkil 
topadi. 1820–1830-yillarda mahalliy doiralarda faoliyat yurituvchi 
ishchilar partiyalari shakllanadi. 
Partiyalar ta’sirida partiyaviy mansubligi bo‘yicha Prezidentning 
saylanishi federal apparatning partiyaviy belgi bo‘yicha almashinuviga 
olib kelgan. 
1840–1850-yillarda siyosiy partiyalarning qaytadan guruhlarga 
bo‘linishi sodir bo‘ladi. Bunga sabab, 1848-yilgi sulhga ko‘ra Meksika 
hududining 2/5 qismi AQSHga o‘tganligi va u yerlarda qulchilikni yoyish 
siyosatining kuchayishi bo‘lib hisoblanadi.
1840-yilda abolitsionistlarning «Ozodlik partiyasi» tashkil topadi. U 
qulchilikning taqiqlanishini himoya qilib chiqadi. 1848-yilda undan 
«ozod yer» (frisoylerlar) partiyasi ajralib chiqadi. Frisoylerlar partiyasi-
ning asosiy ommasini fermerlar tashkil etgan. Ularni sanoat ishchilari 
qo‘llab-quvvatlagan va ularning «Milliy islohotlar assotsiatsiyasi» nomli 
ommaviy tashkiloti partiyaga qo‘shiladi. Shuningdek, viglar partiyasi 
tarqalib ketadi. 1854-yilda quldorchilik tizimini tanqid qilish bilan 
chiqqan Respublikachilar partiyasi tuziladi. Unga turli partiyalarning 
qismlari birlashadilar. 
Odatda, Amerikada ikki partiyaviylik – Respublikachilar va 
demokratlar partiyalari amal qilib, o‘zaro oppozitsiyada bo‘lib kelganlar. 
Umuman olganda, har ikkalasi ham burjua partiyalaridir. Ularning keng 
tashviqotlari boshqa uch partiyaning vujudga kelishiga to‘siq bo‘lib 

---

 224
keladi. Ular o‘z davrida AQSH siyosiy tizimida asosiy rol o‘ynab 
kelganlar. Keyingi davrlarda ularchalik ahamiyat kasb etgan faol