O‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

V)  Abdulla  Avloniy,  Behbudiy,  Hamza  va  boshqalarning  pedagogik 
qarashlari va  yosh avlodni kamol toptirish yo‘lidagi xizmatlari. 
O‘zbekistonning ijtimoiy-siyosiy hayotida va pedagogik fikrlarning rivojida milliy 
madaniyatni, halq ta'lim tizimini yo‘lga qo‘yishda katta hizmat qilgan adib, iste'dodli 
pedagog,  o‘zbek  halqining  o‘g‘loni  va  ulug‘  zoti  Abdulla  Avloniy  (1878-1934) 
alohida  o‘rin  tutadi. O‘z  halqiga  hizmat  qiladigan komil  insonni  yetishtirish,    uning 
ma'naviyatini  shakllantirishda  shoir  katta  e'tibor  bergan  edi.  Pedagog  ijodining  bosh 
masalasi barkamol insonni tarbiyalashdan iborat bo‘lgan. Bu xususiy ish emas, har bir 
halqning  taraqqiy  qilish,  davlatning  qudrati  bo‘lishi  avlodlar  tarbiyasiga  bog‘liqdir. 
Adib  tashkil  etgan  maktablar  erkin  va  insonparvarlik  asosida  tuzilganligi,  ilmlarni 
keng  va  chuqur  o‘rgatish,  ta'lim  mazmunini  ilmiylashtirish,  tovush  metodidan 
foydalanishi  bilan  eski  maktablardan  ajralib  turadi.  Yangi  o‘zbek  maktabi  uchun 
alifbo  va  darsliklar  yarati.  Darsliklarda  o‘zbek  va  boshqa  halqlar  og‘zaki  ijodidan 
keng  foydalandi,  ta'lim  mazmuni  millatimizning  istiqboliga  qarab  belgilandi,  ularda 
o‘zbek  so‘z  san'atidan  durdonalar  o‘z  aksini  topdi,  ajdodlarimizning  ta'lim-tarbiya 
berish urf-odatlari katta o‘rin oldi.  
Buyuk o‘zbek shoiri va dramaturgi, yetakchi pedagog, o‘zbek halqining o‘g‘loni 
va  ulug‘  zoti    Hamza  Hakimzoda  Niyoziy  (1889-1929)  o‘zining  o‘qituvchilik 
faoliyatida ta'lim-tarbiya masalalari bo‘yicha muhim g‘oyalarni ilgari surdi. O‘zining 
jasurligi,  jasorati,  g‘ayrati  va  tashabbuskorligi  bilan  butun  o‘sha  paytdagi  jamiyat 
oldida  ajralib turadigan inson  edi.  U o‘zining butun hayoti,  mehnati va ijodini  yosh 
avlodni  bilimli  va  kasbga  ega  bo‘lishiga  bag‘ishladi,  kambag‘allar  uchun  maktablar 
qurdi, ular uchun darslik va o‘quv qo‘llanmalar yaratdi. O‘z asarlarida xalq maorifini 
demokratik  asosida  qayta  qurish,  uning  yangi  tizimini  yaratish,  insonni  kamoliga 
yetkazish,  yuqori  fazilatlarga  ega  qilish  fikrlarni  bildiradi.  Ta'lim  va  tarbiya,  ilm  va 
odob,  hunar  va  ma'naviyatni  o‘z  ichiga  olgan  yaxlit  jarayon  bo‘lishi  kerak  deb 
xisoblaydi. Shoir xotin-qizlarga ular ham oila va jamiyat oldida hurmatga sazovor deb 
hamma  qatori  teng  huquq  berish,  paranjasini  olib  tashlash,  ularni  ham  maktablarda 
o‘qitish,  jamiyat ishlarida ishtiroq etishga chaqiradi. 
Shuningdek,  buyuk  allomalarimizning  pedagogik  qarashlari  hozirgi  kunda  ham 
yosh  avlodni  kamol  toptirish  yo‘lida,  kuchli  bilim  va  kasbga  ega  bo‘lishiga  yaxshi 
ta'lim  berish,  vijdoniylik  va  insonparvarlik  ruhida  tarbiyalash  borasida  qimmatli  fikr 
va g‘oyalari e'tiborimizni o‘ziga jalb qiladi. Har bir tilimizga olgan ulug‘ ajdodlarimiz 
ismi biz uchun benihoyat qadrilidir, chunki ular butun mehnati, ijodi va kuch-quvvtini 
o‘zbek halqi rivojlanishiga sarf qildi.