O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha va maktab ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika universiteti professional ta’lim fakulteti
Download 0.98 Mb.
|
grafik ish 3 (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Bajardi
- UZBEK RUSSIAN ENGLISH TURKISH
- O‘zbekiston Respublikasi MAKTABGACHA VA MAKTAB ta’lim vazirligi Nizom iy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika universiteti PROFESSIONAL TA’LIM FAKULTETI
|
O‘zbekiston Respublikasi MAKTABGACHA VA MAKTAB ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika universiteti PROFESSIONAL TA’LIM FAKULTETI «MUHANDISLIK GRAFIKASI TERMINOLOGIYASI» FANIDAN (Bir tushunchaning xilma-xil ifodalanayotgan terminlarni aniqlash. To’g’ri va qulay terminlarni tanlash. O’zbek tili qoidalariga mos kelmaydigan ko’p ma’noli terminlarni aniqlash). Bajardi: Pardayeva E. Tekshirdi: G’ulomova N. Toshkent -2023
O‘zbekiston Respublikasi MAKTABGACHA VA MAKTAB ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika universiteti PROFESSIONAL TA’LIM FAKULTETI «MUHANDISLIK GRAFIKASI TERMINOLOGIYASI» FANIDAN (O’z va o’zlashtirilgan – chet eldan ya’ni boshqa tillardan o’zlashtirilgan terminlarni va rus tilidan tarjima yo’li bilan o’zlashtirilgan terminlarni tahlil qilish). Bajardi: Pardayeva E. Tekshirdi: G’ulomova N. Toshkent -2023 O‘zbekiston Respublikasi MAKTABGACHA VA MAKTAB ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika universiteti PROFESSIONAL TA’LIM FAKULTETI «MUHANDISLIK GRAFIKASI TERMINOLOGIYASI» FANIDAN (Etimologik izohli lug’at tuzish). Bajardi: Pardayeva E. Tekshirdi: G’ulomova N. Toshkent -2023 Qalam - yogʻoch (ba’zan qogʻoz yoki plastmassa) silindr va uning ichiga solingan pigment va gil aralashmali yoki grafitli yozuv yoki chizuv qurolidir. Ruchkalardan farqli oʻlaroq, tarkibida suyuq boʻyoq boʻlmaydi. 1) xat yozish, rasm solish, chizma chizish uchun ishlatiladigan chizmachilik quroli; yogʻoch yoki metall qobiq ichiga olingan moʻrt (sinuvchan) material (koʻmir, qoʻrgʻoshin, grafit, quruq boʻyoqdan qilingan oʻzak). Qadimda xalqlar, shu jumladan, Sharq xalqlarida xattotlar siyoh bilan yoziladigan qamish Qalamlardan foydalanishgan. Dastlabki Qalam Italiyada qora slanets loyidan 14-asrda qilingan, grafit Qalam 16-asrdan rasm boʻlgan. Fransuz olimi N.Kante 1790-yilda grafit sterjenli yogʻoch Qalamni ixtiro qilgan. 19-asrning 2-yarmida mexanik (sterjeni qisib qoʻyiladigan) yoki avtomatik (sterjeni burab chiqariladigan) Qalam paydo boʻldi va 20-asrda keng tarqaldi. Chizmachilik — obʼyektlar (turli mashinalar, mexanizmlar, binolar, inshootlar va boshqalar)ning chizmalarini, sxemalar, xaritalar va grafiklarni chizishga, turli buyumlarning tasvirlarini yasashga oid krnunkridalar va usullarni oʻz ichiga olgan texnika fani; chizmalar, loyihalarni chizish bilan shugʻullanish. Ch.ning asosini geometriya, chizma geometriya fanlari tashkil etadi. Vazifasi — chizmachilik asboblaridan foydalanib turli buyumlarning tasvirlarini, loyihalar va eskizlarini chizishga, chizilgan chizmalarni oʻqishga, aksonometriya yasashga oʻrganish. Ch.ning mazmuni va hajmi uning fan va texnikaning qaysi sohasi uchun moʻljallanganligiga qarab aniklanadi. Ch. fanining boʻlimlari: geometrik Ch.; proyeksion Ch.; mashinasozlik Ch.i, qurilish Ch.i va boshqa Geo metrik Ch.da chizmachilik asboblari, chizmalarni rasmiylashtirish, geometrik yasashlar, tutashmalar va egri chiziklar oʻrganiladi. P royeksion Ch.da nuqta, toʻgʻri chiziq, tekis shakllar, geometrik jismlarning tasvirlarini yasash va ularning oʻzaro vaziyatiga oid masalalar, aksonometrik tasvirlar va boshqa koʻriladi. Mashinasozlik Ch.ida chizmalarning turlari, koʻrinishlar, qirqimlar, kesimlar, rezbalar va boshqa, qurilish Ch.ida esa bino qismlari, sanitariya texnikasi buyumlarining shartli belgilari hamda bino va inshootlarning chizmalari oʻrganiladi. Chizmalar (sxemalar, xaritalar va grafiklar)ni chizish bilan shugʻullanuvchi kishilar chizmakashlar deb ataladi. Turli sohalarning muqandislari, konstruktorlari va loyihachilari chizmakashlikni bilishlari shart. Sirkul (lot. cirkulus — doyra, aylana) — aylana va yoylar chizish, kesmalarning uzunligini oʻlchash va oʻlchamlarni koʻchirish uchun moʻljallangan chizmachilik asbobi; parger. Uning rejalash (yoki boʻlish), chizmachilik (yoki doiraviy), proporsional turlari bor. Rejalash S.i chiziqli oʻlchamlarni oʻlchab, boshqa joyga (qogʻozga) tushirish uchun moʻljallanadi. Chizmachilik S.i diametri 300 mm gacha boʻlgan aylanalarni chizishda ishlatiladi (diametri 2—80 mm li aylanalarni chizish uchun moʻljallangan S. kronsirkul, diametri 300 mm dan katta aylanalarni chizishda ishlatiladigan S. shtangensirkul deb ataladi). Proporsional S. oʻlchab koʻchiriladigan oʻlchamlarning masshtabini oʻzgartirishga imkon beradi. U. deyarli barcha soxalarda ishlatiladi. Lineyka- Muayyan yuzaga, tekis-likka toʻgʻri chiziq chizish va baʼzi bir fa-zoviy oʻlcham yoki hisoblashlar uchun ishla-tiladigan, santimetr va millimetrlarga boʻlingan asbob; chizgʻich. Tutashma- Chizmalar chizishda, ko`pincha, bir chiziq (to`g`ri yoki egri) dan ikkinchi chiziqqa ravon (silliq) o`tishga to`g`ri keladi. Chizmada bir chiziqni ikkinchi chiziqqa silliq o`tishiga tutashma deyiladi. Bir chiziq ikkinchisiga o`tadigan nuqta tutashuv nuqtasi deb ataladi. Tutashuvlar quyidagi ko`rinishlarda mavjud bo`ladi: 1) aylana yoylari bilan to`g`ri chiziqning tutashuvi; 2) ikki to`g`ri chiziq bilan aylana yoyining tutashuvi; 3) aylana yoyi bilan to`g`ri chiziqning tutashuvi; 4) ikki aylana yoylari bilan uchinchi aylana yoyi bilan tutashuvi. Tutashmalar yasashda tutashuv nuqtalari, tutashtirish markazi va tutashtirish radiusini topishga to`g`ri keladi. Bu elementlardan bitta yoki ikkitasi berilishi mumkin. Ovallar (lot. ovum — tuxum) — yassi, qavariq yopiq egri chiziqlar. Masalan, aylana, ellips. Agar O. yetarlicha silliq boʻlsa, ularning egriligi maksimum va minimumga erishadigan kamida 4 uchga ega boʻladi (ellipsda toʻrtta). Oval nuqtalari orasidagi masofaning aniq yuqori chegarasi uning diametri, bi-ror yoʻnalishdagi urinmalari orasidagi masofa shu yoʻnalishdagi eni deyiladi. Mas, ellipening OAX yoʻnalishdagi eni V[V2 ga, OBt yoʻnalishdagi eni AtA2 ga teng. Aylananing eni hamma yoʻnalishda bir xil. Rasmda yana bir necha eni oʻzgarmas O. (Relo uchburchaklari) koʻrsatilgan. Eni h oʻzgarmas boʻlgan O.ning uzunligi nh ga teng (Barbye teoremasi). Baʼzan, O. deganda umuman oʻz-oʻzini kesmaydigan yopiq chiziklar tushuniladi Ellips — ikkinchi tartibli yassi yopiq egri chiziq. Aylanma konus bilan uning uchidan oʻtmaydigan kesuvchi tekislik kesishishidan hosil boʻladigan yassi figura. 22+22=1. bu formula ellipsning kanonik tenglamasi hisoblanadi. Download 0.98 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|