O‘zbekiston respublikasi mudofaa vazirligi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti moliya fakulteti moliya va moliyaviy texnologiyalar yo’nalishi

2008-2009 yillar 
Ushbu yillarda aholi va tadbirkorlik sub'ektlari uchun bank chakana mahsulotlarini 
rivojlantirish bank faoliyatining muhim yo'nalishiga aylandi. 
Mazkur yo'nalishda banklar o'z faoliyatini dunyoviy amaliyotning “oltin” 
printsipidan kelib chiqqan holda olib bordilar. Ya'ni, aholiga ko'rsatiladigan 
xizmatlarning jozibadorligi tadbirkorlarning kreditlardan foydalanish keng 
imkoniyati bilan mutanosib holda rivojlantirildi. Davom ettirilgan islohotlar bank 
faoliyatini aholining turmush darajasini oshirishda muhim ahamiyat kasb etuvchi, 
ilgari qabul qilingan “Iste'mol krediti to'g'risida”gi va “Ipoteka to'g'risida”gi 
qonunlar doirasidagi faolligini yanada kuchaytirdi. 
O'zbekiston tijorat banklari respublikamizdagi va jahon bank hamjamiyatidagi 

---

31 
yangi voqelikka javoban o'zlari taklif etayotgan xizmatlari to'plamini kengaytirdi, 
bozorga yangi bank mahsulotlarini chiqardi va ayni paytda moliya institutlari 
faoliyatining xalqaro standartlarini faol joriy etishga kirishdi. 
2010 yil 
O'zbekiston tijorat banklari, avvalo, ixtisoslashgan kredit institutlari sifatida ko'zga 
ko'rina boshladi. Bu, bir tomondan xo'jaliklarning vaqtincha bo'sh mablag'larini 
jalb etishi, boshqa tomondan esa jalb etilgan mablag'lar hisobidan korxonalar, 
xususiy tadbirkorlar va aholining moliyaviy ehtiyojlarini qondirishi bilan dolzarb 
ahamiyat kasb etdi. 
Xorijiy va mahalliy ekspertlarning qayd etishicha, so'nggi yillar davomida 
respublikada asosiy tamoyil — ixtisoslashuvdan uzoqlashish va bank faoliyatida 
universallashtirishni chuqurlashtirish kuzatilmoqda. Bu esa bank operatsiyalari 
mazmuni va kredit munosabatlari mohiyatini oldindan belgilab beradi. 

---

32 
Xulosa 
Xulosa o’rnida aytish mumkinki, islomiy moliyaviy xizmatlar sohasi 
O’zbekistonning porloq kelajagi uchun muhim omil, poydevor va rivojlanish 
istiqboli bo’ladi, natijada o’z madaniyatida Islomning chuqur ildizlarini aks ettirgan 
mamlakatga xorijiy investorlarning qiziqishi ortadi va hukumat ushbu imkoniyatdan 
xalq farovonligi hamda mamlakatning barqaror rivojlanishida to’laqonli 
foydalanishga erishishi mumkin bo’ladi. Yuqorida keltirilgan ma’lumotlarga 
asoslanib, O’zbekistonda islom moliya xizmatlari sanoatining keng qamrovli joriy 
etilishi mamlakat uchun quyidagi imkoniyatlarni ochishiga ishonamiz:
• xorijdan kelayotgan investisiyalar hajmini oshirish va diversifikatsiyalash;
• bank tarmog’ida halol va shaffof raqobat muhitini yaratish hamda bank 
tizimi aktivlarini diversifikatsiyalash imkoniyatini yaratish;
• aholi va biznes vakillari ixtiyorida bo’lgan bo’sh pul mablag’larining 
iqtisodiyot rivojlanishida maksimal ishtirokini ta’minlash;
• mamlakatda kapital bozorini rivojlantirish va diversifikatsiyalash; 
• ko’plab yangi ish o’rinlari yaratish;
• aholining moliyaviy savodxonligini oshirish orqali, moliya bozoridagi 
faolligini ko’tarish;
• Islom moliya xizmatlari industriyasini rivojlantirish orqali mamlakatda 
infratuzilmani muvofiqlashtirish va yangilash;
• yangi moliyaviy muassasalar tashkil qilish;
• kambag’allikka qarshi kurashish davlat dasturini amalga oshirishga hissa 
qo’shish; 
• yangi yo’nalishda kadrlar tayyorlash dasturini yaratish. 
Ilmiy ishni amalga oshirishda tijorat banklarining masofaviy xizmatlarini 
rivojlantirishda olimlar va soha vakillari bilan suhbat, ularning yozma va og'zaki 
fikr-mulohazalarini tahlil qilish, ekspert baholash, jarayonlarni kuzatish, iqtisodiy 
hodisa va jarayonlarga tizimli yondashuv, muallif tajribalari bilan qiyosiy tahlil 
o'tkazish orqali tegishli yo'nalishlarda xulosa, taklif va tavsiyalar berilgan. 

---

33 
So'ngi yillarda mijozlarga xizmat ko'rsatish sifatini yaxshilash, ularga 
ko'rsatiladigan xizmatlar sifatini oshirish maqsadida banklar tumonidan turli 
innovasion bank xizmatlari taklif qilinmoqda. Xususan, masofadan bank xizmatini 
ko'rsatuvchi an'anaviy «Bank-mijoz» tizimi respublikamizda keng tarqalgan bo'lib, 
barcha banklarda tatbiq qilingan. Ushbu tizimni qo'llash uchun mijozning 
kompyuterida maxsus dastur o'rnatilib, aloqa kanallari orqali bankning axborot 
tizimi bilan o'zaro muloqot ta'minlanadi. Ammo «Bank-mijoz» tizimini qo'llashda 
muayyan ish joyiga bog'lanish hamda ixtisoslashtirilgan dasturlardan foydalanish 
zarurligi sababli, ushbu tizimdan foydalanish imkoniyati cheklangan. Shuning 
uchun Internet tarmog'i va oddiy brauzer, ya'ni mijozni tarmoqqa kirishini 
ta'minlovchi keng tarqalgan dastur orqali ishlashini ta'minlovchi onlayn-banking 
(internetbanking) tizimi keng qo'llaniladi. 
Internet-banking texnologiyasi bank uchun ham, mijozlar uchun ham qo'shimcha 
qulayliklar yaratadi. Jumladan, mijoz o'z hisobvarag'i bo'yicha bank amallarini 
bajarish uchun bankka bormasdan, Internet orqali xohlagan joyidan, xohlagan 
vaqtida bajarish imkoniyatiga ega bo'lib, hisobvarag'ining holati, mablag'ning kelib 
tushishi, to'lovlarning aks ettirilishi kabi amallar haqida ma'lumotlarni olishi 
mumkin. Bu esa mijoz uchun o'z vaqti va mablag'ini tejash, manzilning uzoq-
yaqinligiga qaramasdan bankni ixtiyoriy ravishda tanlash va o'z mablag'larini 
tezkor boshqarish afzalliklarini yaratadi. 
Shuningdek, "Uzcard" banklararo to'lov tizimi ishtirokchilari bo'lgan tijorat 
banklari bilan hamkorlikda "on-line" rejimida ishlaydigan milliy texnologik 
platformani yaratilishi Internet-banking xizmatlari orqali real vaqt ichida mijoz o'z 
kartochka hisobvaraqlarini boshqarishi, kommunal va boshqa to'lovlarni amalga 
oshirishi uchun imkoniyatini beradi.