O'zbekiston respublikasi oliv va o'rta maxsus ta'lim vazirligi islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Qoʻqon filiali Elekrnonika va elektrotexnika fakulteti Nazariy elektronika

1. Занжирнинг умумий қаршилигини хисоблаш. Схеманинг айрим қисмларидаги кетма-кет ва параллел уланган қаршиликларни уларнинг умумий қаршиликлари билан алмаштириб, схемани соддалаштириш мумкин.

Бунинг учун r₂ ва r₃ қаршиликларни уларнинг умумий қаршилиги билан алмаштирамиз:

Бундай алмаштиришдан сўнг оддий тармоқланмаган занжир ҳосил бўлади (2-2-расм).
2. Токларни ва кучланишларни ҳисоблаш. Токлар қандай кетма-кетликда ҳисобланади? Энг аввал соддалаштирилган схемадаги токни аниқлаймиз (2-2-расм),

сўнгра дастлабки схемага ўтамиз (2-1-расм), аввал кўрсатилганидек, бу схема учун
(1)
ёки (2)
Бошқа томондан, параллел шохобчаларда токлар шохобчаларнинг қаршиликларига тескари пропорционал ёки
(3)
(чунки ), бундан
(4)
(2.2) тенгламадаги токни унинг (2.4) даги қиймати билан алмаштириб, қўйидагиларни ҳосил қиламиз: ёки
Ҳамма қаршилигларда кучланиш пасайишини аниқлаймиз (2-1-расм):



Манбанинг ВГ қисмларидаги кучланиш:

3. Қувватни ҳисоблаш. Манба ҳосил қиладиган қувват Ички қаршиликда исроф бўладиган қувват Демак, манбанинг ташқи занжирга берадиган қуввати

Бу қувватни бошқача ҳисоблаш ҳам мумкин:

Бошқа томондан:

Занжирнинг тўғри ҳисобланганлигини қандай текшириш мумкин?
Бунинг учун қувватлар балансини тузиш лозим. Манба берадиган қувват ва истеъмолчиларнинг қувати яъни баланс тўғри келади.
2) масала. 2-3-расмдаги занжир учун: E=3,6 В; r_o=0,12Ом; r₁=8Ом; r₂=10Ом; r₃=2Ом; r₄=4Ом; r₅=5Ом берилган. Ҳамма токлар ҳисоблансин.

2-3-расм. Учбурчак шаклида уланган қаршиликларни юлдуз шаклида улашга ўзгартириб соддалаштирилиши мумкин бўлган схема.