O'zbekiston respublikasi oliv va o'rta maxsus ta'lim vazirligi islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Qoʻqon filiali Elekrnonika va elektrotexnika fakulteti Nazariy elektronika

1.Умумий қаршиликни хисоблаш.
Zanjirning umumiy qarshiligini oldingi masalalarda koʼrilgan usullar bilan aniqlash bu hol uchun toʼgʼri kelmaydi. Shuning uchun “Sxemani, avval koʼrib chiqilgan usullarni qullash mumkin boʼladigan qilib oʼzgartirish mumkin bulmasmikan?” degan savol tugʼiladi.
Аgar uchburchaklik shaklida ulangan qarshiliklarni yulduz shakliga yoki, aksincha, yulduz shaklida ulangan qarshiliklarni uchburchaklik shakliga oʼzgartirilsa, oʼsha usullarni qoʼllash mumkin boʼlar ekan. Uchburchaklik shaklida ulangan r1, r2 va r3 qarshiliklarni oʼzgartirishni bajaramiz.

2-4-расм. 2-3-расм бўйича учбурчак шаклида уланган r1, r2, r3 қаршиликлари схемадан чиқариб ташланган (а) схема.

Энг олдин схемани алмаштириладиган учбурчакликсиз, лекин А, Б ва В нуқталар билан белгилаб (2-4-расм, а) қайта чизамиз. Сўнгра бу нуқталарга r_A, r_Б ва r_В, қаршиликларни юлдуз шаклида улаймиз (2-4-расм, б). Юлдузнинг ҳар бир қаршилиги учбурчакликнинг икки ён томонидаги қаршиликлар кўпайтмасининг унинг учала қаршилиги йиғиндисининг нисбатига тенглигини ҳисобга олиб, кўйидагини топамиз:



Кейин 2-4-расм, б даги эквивалент схемани ҳисоблаш бизга маълум усул билан олиб борилади. Ҳақиқаттан ҳам, r_В қаршилик r₄ билан, r_Б қаршилик r₅ билан кетма кет уланган. Шунинг учун ОВГ шохобча учун умумий қаршилик ОБГ шохобча учун ва қаршиликлар параллел уланган ва уларнинг умумийси:

Бутун занжирнинг умумий қаршилиги:

2. Токларни ҳисоблаш. Занжирдаги (2-4-расм, б) токларни аниқлаш олдинги масалаларда бажарилган эди ва бу ерда муфассал тушунтиришсиз келтирилди.

ОВГ шохобчанинг токи:

ОБГ шохобчанинг токи:

2-3 ва 2-4-расм, б даги схемаларда ВГ ва ГБ қисмлар ўзгартирилмаганлиги сабабли ва токларнинг хисобланган қийматлари иккала схема учун бир хилдир. Дастлабки 2-4-расмдаги схемага ўтамиз: ВБГ контур учун Кирхгофнинг иккинчи қонуни асосида тенглама ёзамиз ( токни туташ стрелка билан кўрсатилгандек йўналган деб ҳисоблаймиз):

Сон қийматларини қўйиб, қуйидагиларни ҳосил қиламиз:

ёки

яъни

Foydalanilgan adabiyotlar.

1Idelьchik V.I. Elektricheskie sistemы i seti. - M. Energoatomizdat, 1989, 592 s.

2. Elektricheskie sistemы. Elektricheskie seti: Uchebnoe posobie dlya vuzov/Pod red. А.V.Venikova i V.А.Stroeva. – M.: Vыsshaya shkola. 1998. – 512 s.
3. Blok V.M. Elektricheskie seti i sistemы. - M.: Vыsshaya shkola, 1986, 430 s.
4. Gʼoyibov T.Sh. Elektr tarmoqlari va tizimlari. Misol va masalalar toʼplami. Gʼ Toshkent.: ToshDTU, 2006.