O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar


O'zbekistonda yengil sanoatni rivojlantirish masalalari


Download 391.31 Kb.
Pdf ko'rish
bet7/8
Sana09.06.2023
Hajmi391.31 Kb.
#1471803
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
yengil sanoat kurs ishi

2.3. O'zbekistonda yengil sanoatni rivojlantirish masalalari. 
Ma’lumki, 
yengil 
sanoat 
iqtisodiyotning 
muhim 
bo’g’ini 
hisoblanadi.“O’zbekengilsanoat” davlat aksiyadorlik kompaniyasi tomonidan tashkil 
etilgan matbuot anjumanida mustaqillik yillarida mamlakatimiz yengil sanoatida 
erishilgan yutuqlar tahlil qilindi. Istiqlol yillarida yengil sanoat mamlakatimiz 
makroiqtisodiyot kompleksida munosib o’rin egalladi. Prezidentimiz rahnamoligida 
yaratilayotgan qulay sharoitlar, imtiyoz va preferensiyalar, mustahkam me’yoriy-
huquqiy baza tarmoq korxonalariga salmoqli yutuqlarga erishish va yangi marralarga 
chiqish imkonini berayotir. 
Quyidagi raqamlar ham yengil sanoatning iqtisodiyotimizni rivojlantirishda 
nechog’li muhim o’rin tutishidan dalolat beradi: bugungi kunda tarmoqning yalpi ichki 
mahsulotdagi ulushi 3,8 foiz, sanoat mahsulotlari hajmida 26,2 foiz, nooziq-ovqat 
iste’mol tovarlari ishlab chiqarishda 44 foizdan ortiqni tashkil etayotir.Matbuot 
anjumanida chet el investitsiyalari va texnologiyalarini jalb etish, ishlab chiqarishni 
modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash, ilg’or xorij tajribasi asosida 
kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo’yicha amalga oshirilayotgan 
samarali siyosat yuqori ishlab chiqarish ko’rsatkichlariga erishishga xizmat 
qilayotgani ta’kidlandi.
Buning samarasida tarmoqqa 2,2 milliard dollardan ortiq sarmoya jalb etildi va 
180 dan ziyod yirik investitsiya loyihasi amalga oshirildi. Bugungi kunda tarmoq 
korxonalarida 70 mingdan ziyod kishi mehnat qilmoqda.Qo’qon to’qimachilik 
kombinati negizida tashkil etilgan “Indorama Qo’qon tekstil” qo’shma korxonasi eng 
muhim loyihalardan biridir. Yiliga 29 ming tonna kalava ishlab chiqarish quvvatiga 
ega ushbu loyihaning qiymati 110 million dollarni tashkil qiladi. Xorazm viloyatida 
“O’zteks” korxonalari guruhi tomonidan “Svis Kapital” (Shveysariya) kompaniyasi 


31 
bilan hamkorlikda tashkil etilgan, umumiy qiymati 50 milliondan ortiq bo’lgan va 
yiliga 12 ming tonna kalava ishlab chiqarish quvvatiga ega korxona ham keng 
ko’lamli loyihalardan biridir.Tadbirda tarmoqqa yuqori samarali zamonaviy 
texnologiyalarning joriy etilishi mahsulot eksporti hajmini kengaytirish imkonini 
berayotgani qayd etildi. Chunonchi, mustaqillik yillarida ushbu ko’rsatkich 120 marta 
o’sib, 2014 yil yakunlariga ko’ra 1 milliard dollar darajasiga yetdi. Holbuki, 1991 
yilda bu ko’rsatkich 7 million dollar edi, xolos. Bugungi kunda mamlakatimizda ishlab 
chiqarilayotgan yengil sanoat mahsulotlari dunyoning 50 mamlakatiga eksport 
qilinmoqda.“O’zbekengilsanoat” davlat aksiyadorlik kompaniyasi Vatanimiz 
mustaqilligining 24 yilligi arafasida umumiy qiymati 99 million dollar, eksport 
salohiyati 43,1 million dollarni tashkil etadigan 18 korxonani ishga tushirishni 
rejalashtirmoqda. Ushbu korxonalarda mingdan ziyod ish o’rni yaratiladi.Bundan 
tashqari, kompaniya yangi o’quv yili arafasida mamlakatimiz bo’ylab maktab 
yarmarkalarini o’tkazishda faol ishtirok etmoqda. Ushbu yarmarkalarda yurtimizda 
ishlab chiqarilgan maktab va sport kiyimlarini xarid qilish mumkin. Kompaniya 
ma’lumotlariga ko’ra, mazkur yarmarkalar o’z samarasini berayotir. Xususan, 2012 yil 
yakunlari bo’yicha 770 ming dona kiyim sotilgan bo’lsa, 2013 yilda bu ko’rsatkich 
835 ming, 2014 yilda 935,4 mingtani tashkil etdi. Joriy yilda 985 mingta maktab va 
sport kiyimini sotish ko’zda tutilgan.To’qimachilik sanoatini yanada rivojlantirish, 
shuningdek, “O’zkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyati bilan hamkorlikda tikuvchilik va 
tikuvchilik-trikotaj tarmog’ini rivojlantirish uchun sintetik tola va ip ishlab chiqarishni 
yo’lga qo’yish “O’zbekengilsanoat” davlat aksiyadorlik kompaniyasining ustuvor 
yo’nalishlaridandir.
Sanoatni bir nechta cheklovchi omillar mavjud. Ishlab chiqarishning o‘sish 
dinamikasi ijobiy bo‘lishiga qaramay, mamlakatimiz korxonalari mahsulotlari umumiy 
tovar aylanmasining atigi 20 foizini tashkil etadi. Bu bir necha omillarga bog'liq. 


32 
Malakali mutaxassislarning ish haqi ancha past. Bu esa yoshlarda soha kasblariga 
qiziqishning yo‘qolishiga olib keladi. Natijada tayyor mahsulot sifati pasayib, ichki 
bozorda ham raqobatbardosh bo‘lib qoladi. Asosiy fondlar tarkibida 50% dan ortig'ini 
eskirgan uskunalar egallaydi. U 10 yildan ortiq faoliyat yuritayotgani mahsulot 
aylanmasini oshirish, zamonaviy mahsulotlar ishlab chiqarish imkonini bermayapti. 
Rivojlangan mamlakatlarda asosiy fondlarning eskirish darajasi 15% chegaradan 
oshmaydi. Investitsiyalar etishmasligi tarmoq korxonalariga yangi texnologiyalarni 
kengaytirish va rivojlantirish imkonini bermayapti. Bular ko'pincha kam sonli 
iste'molchilar uchun mahsulot ishlab chiqaradigan kichik zavodlardir. Deyarli har bir 
mutaxassislikda yengil sanoat monopollashuv mavjud. Yangi korxonalar uchun ular 
bilan shug'ullanish juda qiyin. Hukumat tomonidan tegishli yordam berilmasa
mamlakatimizda yengil sanoatni rivojlantirish nihoyatda muammoli. Yangi 
korxonalarga subsidiyalar va grantlar ajratish, barcha kichik tarmoqlarda monopoliya 
paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik talab etiladi. Investitsiyalar hajmining oshishi 
uskunalar va ishlab chiqarish texnologiyalarini yangilashga yordam beradi. Bu 
mamlakatimiz korxonalarining jahon bozoriga chiqishi, raqobatbardosh mahsulot 
ishlab chiqarishiga xizmat qiladi.Asosiysini hisobga olgan holda yengil sanoat, 
ularning xususiyatlari bilan bir qatorda milliy ishlab chiqarishning ushbu sohasining 
rivojlanishi haqida xulosa chiqarishimiz mumkin. Mavjud muammo va cheklovlar 
qonun bilan, mahalliy va xorijiy investorlarning investitsiya kapitalini jalb qilish orqali 
bartaraf etilishi kerak. Yengil sanoatni joylashtirish omillari. Yengil sanoat 
korxonalarining joylashishiga turli omillar ta'sir ko'rsatadi: xom ashyoni



33 
Xulosa
Umuman olganda, mamlakatimiz yengil sanoati oldida turgan vazifalar ishlab 
chiqarish hajmini oshirish emas, balki sanoat salohiyati va malakali kadrlarni saqlash, 
fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini, yangi texnologiyalarni joriy etishdan iborat. Yengil 
sanoat, birinchi navbatda, trikotaj, poyabzal, kiyim-kechak ishlab chiqarishni 
rivojlantirish, birinchi navbatda, sharqiy hududlarda kutilmoqda, Mamlakatning 
boshqa hududlarning umumiy mahsulot hajmidagi ulushi biroz pasayadi. 
O'zbekistonning 
g'arbiy 
hududlarida 
ushbu 
hududlarni 
rivojlantirishning 
murakkabligini oshirish uchun zarur bo'lgan tegishli ishlab chiqarishlarni yaratish 
uchun ichki zaxiralardan to'liq foydalanilmayapti.Yengil sanoatning muhim 
muammosi - rivojlangan savdo infratuzilmasining yo'qligi, savdo bozorlari to'g'risida 
ma'lumotlarning etishmasligi. Aksariyat yengil sanoat korxonalari uchun xomashyo va 
materiallarni olishning asosiy yo‘li to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘lanish yoki barter 
hisoblanadi. To'qimachilik va charm-poyabzal sanoati uchun xom ashyo klassik birja 
tovari 
hisoblansa-da, 
birjalardan 
juda 
kam 
foydalaniladiAsosiy 
mahsulotlar to'qimachilik sanoati- gazlamalar - aholi ehtiyojlarini qondirish uchun 
ketadi, shuningdek, tikuv, poyabzal, oziq-ovqat sanoati, mashinasozlik va boshqalarda 
xom ashyo va yordamchi materiallar sifatida ishlatiladi.To'qimachilik sanoati tarkibida 
etakchi rol o'ynaydi. paxta, bu yiliga 5 milliard m dan ortiq gazlama ishlab chiqaradi, 
shu jumladan, aholi jon boshiga 28 m dan ortiq.Yengil sanoatda tabiiy xomashyodan 
tashqari, kimyo sanoati tomonidan yetkazib beriladigan sintetik va sun’iy tolalar, 
sun’iy charmdan ham keng foydalaniladi. Ularni ishlab chiqarish uchun xom ashyo 
neftni qayta ishlash chiqindilari, tabiiy gaz, ko'mir smolasidir. O'zbekistonda sun'iy 
teri, sintetik tolalar va boshqalarning ayrim turlari ishlab chiqarilmaydi. 
Oʻzbekistonning mustaqillikka erishishi bilan Yengil sanoat tarmoqlari yangi sifat 
bosqichiga koʻtarildi. Respublika hukumati qaroriga koʻra tarmoqdagi deyarli hamma 


34 
korxonalar davlat tasarrufidan chiqarish dasturiga koʻra ochiq turdagi aksiyadorlik 
jamiyatlariga va mulkchilikning boshqa shakllariga aylantir“O‘zbekengilsanoat” 
aksiyadorlik jamiyati ma’lumotlariga ko‘ra, shu yilning o‘tgan uch choragida sanoat 
mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 2,7 trillion so‘mdan ortgan, xalq iste’moli tovarlari 
ishlab chiqarish esa 1,2 trillion so‘mni tashkil qilgan. Ayni paytda ip va gazlama, 
trikotaj mato va undan tayyorlangan buyumlar, noto‘qima materiallar, xom ipak kabi 
asosiy turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish hajmi o‘sdi. Bugungi kunda ishlab 
chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash, mamlakatimizda 
ishlab chiqarilgan mahsulotlarni xalqaro bozorlarga chiqarish, innovatsion loyihalarni 
amalga oshirish uchun xalqaro hamkorlikni mustahkamlash va xorijiy sheriklarni jalb 
etish “O‘zbekengilsanoat” aksiyadorlik jamiyatining muhim vazifalaridan biridir. 
Bularning barchasi mamlakatimiz yengil sanoatini sifat jihatidan yangi darajaga 
ko‘tarish imkonini beradi. 


35 

Download 391.31 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling