O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi

лингвистики”(Москва, Институт языкознания, 1983, 338 с. ) мавзусидаги 
Россиянинг фанлар академияси нуфузли илмий маркази бўлган Москва 
Тилшунослк Институти ҳузуриидаги ихтсослашган илмий кенгашда 
докторлик диссертацияси ва “Теоретические основы сопоставительной 
лингвистики» (Ташкент: Фан, 2007. — 127 с.) мавзусидаги ноёб 
монографияси жаҳон тилшунослиги назариясини ривожланишига қўшилган 
улкан ҳисса бўлиб, уларда Устозимиз тилшуносликннг қиёсий методга 
асосланган 
барча 
йўналишлари 
ичида 
қиёсий–чоғиштирма
тилшуносликнинг ўзига хос предмети, мақсади, вазифалари, тахлил 
тамойиллари (шу жумлалан, тилларни амалий/лингводидактик ва назарий 
мақсадларда қиёслаш) ва методларига эга эканлигини исботлаб бера 
олганлар. Ўткир Қурбоновичнинг ушбу илмий ишларида тилларнинг 
мавжуд (фонологик, морфологик, лексик, синтактик. фразеологик ва 
текстологик) сатҳлари бирликларини тизимли қиёслаш–чоғиштириш 
методикаси муаллиф томонидан илк бор яратилган бўлиб, бу ўринда шуниси 
эътиборга моликки, Устозимиз ўзининг юқорида номи кўрсатилган илмий 
ишида илк бор тилларни кичик тизимларда ва яхлит тизимда 
чоғиштиришнинг янги тамойиллари ва методикаларини обдон ишлаб 
чиққанлар. Бу илмий ишнинг яна бир ўта муҳим томони шундаки, унда
Ўткир Қурбонович қиёсий-чогиштирма тилшуносликнинг амалий аспекти 
бўлган чет тили ўқитиш методикаси учун янгилик сифатида 
интерференция ва унинг салбий оқибати билан билан боғлиқ янги 
тушунчалар “ дудуқланиш” ва “сукут қилиш” (гапира олмай қолишлик) ва 

---

29 
унинг ижобий натижаси бўлган “фацилитация” (кўмак, ёрдам беришлик) 
ҳодисаларини кашф этиб, асослаб, уларни илк бор эътироф эта олганлар. 
Ўткир Қурбоновичнинг яна бир муҳим илмий иши – бу инглиз ва ўзбек 
тилларининг чоғиштирма-контрастив тилшунослиги бўйича ёзилган 
дарсликдир (қаранг: Yusupov U.K. Contrastive Linguistics of the English and 
Uzbek languages. Tashkent: Akademnashr, 2013. P. 27-262). Ушбу ишда 
муаллиф ҳар икки тилни яхлит тизим сифатида олиб қиёслашни илк бор 
тизимли амалга оширган, бу рисола эса бугунги кунда соха вакилларининг
кундалик эҳтиёж манбасига айланиб улгурган.
Устозмизнинг кейинги йилларда яратган энг мухим, йирик, 
фундаментал илмий-методик асарларидан бири “Ҳозирги замон ўзбек