O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi farg’ona davlat universiteti sirtqi bo’lim

1-rasm. «Qishloq xo‘jaligimizda mikroorganizmlar samarasi » 
Qishloq xo‘jaligimiz haligacha o‘simlikning o‘sishi va rivojlanishida 
mikroorganizmlarning o‘rnini to‘liq anglab yetgani yo‘q. Biz faqat o‘simlik-
tuproq tizimini ko‘ramiz. Xorij qishloq xo‘jaligi esa o‘simlik-mikroorganizm-
tuproq tizimini yo‘lga qo‘yishni birinchi masala deb biladi. 
Sababi aksariyat ozuqa moddalar va tabiiy birikmalar tuproqdan o‘simlikka 
aynan mikroorganizmlar orqali yoki ularning hayot faoliyati tufayli o‘simlikka 
yetkaziladi. Mikroorganizm va o‘simlik bir butunlikda ishlaydi, yashaydi. Tuproq 

---

mikroorganizmlari o‘simlik ildizlarida yashaydi. Bir so‘z bilan aytilsa, o‘simlik 
mikroorganizmga makon, vatan hisoblanadi. 
Mikrobiologiyada bir jarayon bor – xemotaksis. Bu degani, mikroorganizmlar 
organik birikmalar tomon harakatlanadi. O‘simlik ildizlari bunday birikmalarga boy. 
Tabiiyki, tuproq mikroorganizmlari ildiz tomon harakatlanadi va ildizda yashay 
boshlaydi. Ular o‘simlikning uzoq vaqt yashashidan manfaatdor hisoblanadi. Shu 
bois, o‘simlik uchun kerakli barcha birikmalarni yetkazib beradi. 
Bu o‘ziga xos mo‘jizali jarayon. O‘simlikka azot yetishmasa o‘ziga xos 
usulda signal uzatadi va azot o‘zlashtiruvchi bakteriyalar ishga tushadi. Birorta 
zamburug‘ o‘simlikka tushib kasallantirsa, yana belgi beradi, yana foydali 
mikroorganizmlar ishga tushib, o‘sha zamburug‘ga qarshi antibiotik yoki antifungal 
birikmalar hosil qilib, o‘simlikni davolaydi. Fosfor yetishmasa ham shu jarayon... 
Qo‘yingki, o‘simlik ko‘p muammolarini aynan mikroorganizmlar, xususan, foydali 
bakteriyalar yordamida hal qiladi. Bioo‘g‘itlarning mohiyati va ishlash usuli ham 
aynan shu jarayonlarning inson qo‘li bilan yaratilgan variantidir. 
Tuproq konsentratsiyasi turli elementlar to'g'ridan-to'g'ri undagi bakteriyalar 
miqdoriga bog'liq. Ikkinchisining etishmasligi noto'g'ri rivojlanish va o'sishning 
kechikishiga olib kelishi mumkin. Ushbu muammoni hal qilish uchun 
foydalaning bakterial o'g'itlar. Ulardan foydalanish oziqlantirishning eng zararsiz 
turi hisoblanadi.Bakterial o'g'itlar mikrobiologik emlash vositalaridir. Ular barcha 
o'simliklarning oziqlanishini sezilarli darajada yaxshilashlari mumkin. Ularda 
ozuqaviy moddalar mavjud emas. Tuproqqa kirib, bu moddalar biokimyoviy 
jarayonlarning kuchayishiga yordam beradi. Organik va bakterial o'g'itlar 
o'simliklarning oziqlanishini yaxshilaydi.