Oʻzbekiston Respublikasi Oliy taʼlim fan va innovatsiyalar vaziriligi
Download 0.67 Mb.
|
Abduvoris o\'simlik shunoslik
|
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy taʼlim fan va innovatsiyalar vaziriligi Toshkent kimyo texnologiya instiuti Yangiyer filiali ,,Oziq-ovqat texnologiyalari ‘’ kafedrasi O’simlik moylarini ishlab chiqarish texnologiyasi fanidan Mustaqil ish Mavzu: Zaytunni qayta ishlash texnalogiyasi Bajardi: Chindaliyev Abduvoris Tekshirdi: Sobirova M. Yangiyer 2023 Reja: I. Kirish. II. Asosiy. 1.Zaytun 2.Zaytunni qayta ishalab moy olish 3. Zaytun moyi tarkibidagi biologik faol moddalar III. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar: Kirish
Shu bilan birga, haqiqiy holat shuni ko‘rsatadiki, yog‘-moy tarmog‘ini boshqarishning yagona tizimining yo‘lga qo‘yilmaganligi, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifatini nazorat qilish mexanizmining samarasizligi bilan bog‘liq muammolarning mavjudligi ilg‘or texnologiyalarni o‘zlashtirishga, investitsiyalarni jalb qilish va tarmoqning jadal rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Xom ashyo bazasining chegaralanganligi oqibatida tarmoq korxonalarining ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasi 50 foizdan oshmaydi, bu davlat ishtirokidagi yog‘-moy korxonalar faoliyatining samaradorligi va raqobatbardoshligining pasayishiga olib kelmoqda. Iqtisodiyotda davlatning ishtirokini yanada qisqartirish, respublika yog‘-moy tarmog‘ining investitsiyaviy jozibadorligini oshirish va sohaga zamonaviy texnologiyalarni yog‘-moy mahsulotlarini ishlab chiqarish bo‘yicha ilg‘or xorijiy tajribani har tomonlama o‘rganish, ishlab chiqarishni modernizatsiyalash hamda texnik jihatdan qayta jihozlashda, yuqori unumli zamonaviy innovatsion texnologiyalarni joriy etishda, mazkur maqsadlar uchun investitsiyalarni, shu jumladan to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni keng jalb etishda tarmoq korxonalariga ko‘maklashish; yog‘-moy tarmog‘ining standartlashtirish va sertifikatlashtirish tizimlarini xalqaro talablar va standartlarga uyg‘unlashtirish orqali uni takomillashtirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni qabul qilish; xomashyo bazasini rivojlantirish hamda yog‘-moy tarmog‘i tashkilotlarining moyli o‘simlik urug‘larini yetishtiruvchilar bilan o‘zaro munosabatlari mexanizmini takomillashtirish; yog‘-moy sanoati sohasida kadrlarni tayyorlashga bo‘lgan real ehtiyojni va istiqbolli yo‘nalishlarni aniqlash, mutaxassislarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha o‘quv dasturlarini takomillashtirishda ishtirok etish, mazkur sohada ilmiy-tadqiqot ishlarini chuqurlashtirish; tarmoqni jadal rivojlantirish va yog‘-moy sanoatining barqaror faoliyat ko‘rsatishiga to‘sqinlik qilayotgan tizimli muammolarni tahlil qilish va ularni bartaraf etish, shuningdek mazkur sohadagi qonun hujjatlarini yanada takomillashtirish bo‘yicha takliflar tayyorlash. Morfologiyasi: Zaytun (Olea) — zaytundoshlar oilasiga mansub oʻsimlik bo’lib, Boʻyi 4 - 12 metrga boradigan doim yashil subtropik daraxt, 600 ga yaqin turi maʼlum. Faqat bir turi — Yevropa zaytuni xoʻjalik ahamiyatiga ega. Yevropa, Osiyo, Amerika, Afrikada ekiladi. Yetishtiradigan asosiy mamlakatlar Yaqin Sharq va Oʻrta dengiz mamlakatlari — Ispaniya , Italiya , Gretsiya va Portugaliyadir. Ozarbayjon, Gruziya, Qrim, Turkmaniston, Rossiyaning Krasnodar oʻlkasida ham zaytunzorlar bor. Mevasi — rezavor, danakli, to’q qora, toʻq binafsha. Mevasi etida 80% gacha, magʻzida 30% gacha moy, oqsil, vitamin S va karotin bor. Qurgʻoqchilikka chidamli, 13—18° sovuqqa bardosh beradi. 300—400 yil yashaydi. Har tupidan 20—40 kg hosil olinadi. Unumdor, qumoq va kumloq, ohakli tuproqlarda yaxshi oʻsadi. Danagidan yetishtirilgan koʻchati 10— 12yilda, qalamchasidan 4—5yilda, hosilga kiradi. 3. danagi, ildiz bachkisi, qalamchasidan koʻpaytiriladi. Zaytunning pishgan mevasi etida (25—80%) qurimaydigan moy bor, asosan, moyi uchun yetishtiriladi. Olinishi: Zaytun mevasidan moy olishning texnologik jarayoni bir necha bosqichlarni o'z ichiga oladi. Bu erda to'liq jarayon: O'rim-yig'im: Zaytun daraxtlardan qo'lda yoki mexanik terimchilar yordamida yig'ib olinadi. Yuvish: zaytun har qanday axloqsizlik, barglar yoki novdalarni olib tashlash uchun yuviladi. Maydalash: Zaytunlar bolg'acha tegirmon yoki pichoqni maydalagich yordamida xamirga bo'linadi. Malaxatsiya: Keyin zaytun pastasi moy tomchilari xamirning boshqa tarkibiy qismlaridan ajralishi uchun aralashtiriladi yoki aralashtiriladi. Ajratish: Yog 'so'ngra santrifüj yoki dekanter yordamida pastadan ajratiladi. Ajratish jarayoni yog'ni suvdan va qattiq zarrachalardan ajratadi. Filtrlash: Olingan moy qolgan qattiq zarralar yoki aralashmalarni olib tashlash uchun filtrlash jarayonidan o'tishi mumkin. Saqlash: Yog 'oksidlanishni oldini olish va sifatini saqlab qolish uchun nazorat qilinadigan sharoitlarda zanglamaydigan po'latdan yasalgan idishlarda saqlanadi. Ba'zi ishlab chiqaruvchilar, shuningdek, moyning ta'mi va sifatiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan har qanday iflosliklarni olib tashlash uchun moyni tozalashni tanlashi mumkin. Qayta tozalash aralashmalarni olib tashlash uchun issiqlik va kimyoviy vositalardan foydalanishni o'z ichiga olishi mumkin. Jarayonning har bir bosqichi samaradorligini optimallashtirish va yaxshilash uchun ilg'or texnologiya va mexanizmlar ishlab chiqilgan. Bu butun dunyo bo'ylab iste'molchilar tomonidan bahramand bo'lishi mumkin bo'lgan yuqori sifatli zaytun moyiga olib keladi. Zaytun moyini olishning sovuq presslash usuli haqida ba'zi ma'lumotlar: Sovuq presslash - asrlar davomida qo'llanilgan zaytun moyini olishning an'anaviy usuli. Jarayon tosh tegirmon yordamida zaytunni maydalashni va issiqlik yoki kimyoviy moddalarni ishlatmasdan, gidravlik press yordamida pastani bosishni o'z ichiga oladi. "Sovuq presslash" atamasi ekstraksiya jarayonida pastaning qizdirilmasligini anglatadi. Sovuq presslash usuli ko'p mehnat talab qiladi va ko'p vaqt talab etadi, lekin u o'ziga xos ta'mi va aromati bilan yuqori sifatli zaytun moyini ishlab chiqaradi. Usul zaytun tarkibidagi tabiiy antioksidantlar va ozuqa moddalarini saqlab qoladi, bu esa yog'ni yanada sog'lom va mazali qiladi. Olingan moy odatda yashil-oltin rangga ega va boy, mevali ta'mga ega. Sovuq presslangan zaytun moyi odatda jarayonning ko'p mehnat talab qiladigan va ko'p vaqt talab qiladigan tabiati tufayli boshqa zaytun moylariga qaraganda qimmatroq. Umuman olganda, sovuq presslash zaytun moyini olishning an'anaviy usuli bo'lib, o'ziga xos ta'mi va xushbo'yligi bilan yuqori sifatli moy ishlab chiqaradi. Jarayon boshqa usullarga qaraganda ko'proq mehnat talab qiladigan va ko'p vaqt talab qiladigan bo'lsa-da, natijada olingan yog' sog'lom va mazali bo'ladi. Tibbiyotdagi ahamiyati: Zaytun yog‘i isteʼmol qiluvchi kishilar yurak, qon-tomir kasalliklariga duchor bo‘lmasliklari ilmiy tarafdan isbotlangan. Mevasi yog‘ga boy, turli navlariga qarab, ulardan 50% dan 80%gacha yog‘ olish mumkin. Mevasi oqsil, pektin, qand moddalari va vitaminlarga boy Unda B, C, P – aktiv katexinlar, kaliy, fosfor, temir tuzlari va boshqa moddalar mavjud. Bundan tashqari uglevodlar, fenolkarbon kislotalar, pektin moddalari, triterpen saponinlari borligi aniqlangan. Zaytunning yog‘i daraxt mevasi asosiy mahsuloti bo‘lib, asosan shu maqsadda ekib yetishtiriladi. Lekin mevalari ham konserva sanoatida keng isteʼmol qilinib, yashil mevalari konservalanadi. Qora mevalaridan tuzlama tayyorlanadi. Ushbu yog‘ oshqozonda yengil hazm bo‘luvchi yog‘dir. Zaytun yog‘i bolalarning sog‘lom o‘sishiga yordam beradi va yoshi ulug‘larning erta qarishi oldini oladi. Uning xushbo‘y hidi ishtahani ochadi, shu sababdan turli salatlarga qo‘shiladi. Qonning quyuqlashishi va tomirlarning qotib qolishining ham oldini oluvchi mislsiz vositalardan biri zaytun yog‘idir. Jigar faoliyatini yaxshilaydi, safro yo‘llarini faollashtiradi, oshqozon meʼyoridan yuqori kislotaliligining oldini olib, yara paydo bo‘lmasligini taʼminlaydi. Milk, teri va allergik kasalliklarni davolashda ham foydalidir. Zaytun yog‘i D vitaminga boy, shu sababli raxit va boldir suyaklarning qiyshiq o‘sishini davolashda foyda beradi. Quyosh nuridan mahrum, qorong‘i xonalarda yashovchilarga foydalidir. Zaytun yog‘i tarkibida A, E, D va K vitaminlari inson suyagini mustahkamlaydi, ichak faoliyatini yaxshilaydi. Zaytundan olinadigan yog‘ yuqori arterial qon bosmini normallashtiradi. Zaytun yog‘i tanasiga to‘liq singadi. Qadimgi greklar har tomonlama baquvvat bo‘lish uchun har kuni ertalab bir qoshiq zaytun yog‘i ichib, ortidan bir qoshiq asal isteʼmol qilganlar. Bu usul erkaklik quvvatini oshishiga ham samarali taʼsir etadi. Foydaligi: Yurak-qon tomir kasalliklarining oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Qon tuzsizlanishini oldini oladi va tomirlar orqali uning harakatini tezlashtiradi. Yuqori bosimni tushirishda yordamchi vazifasini bajaradi. “Yaxshi xolesterin” darajasini oshiradi. Semirishni oldini oladi. Saraton kasalligining oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Yallig‘lanish, yuqumli kasalliklar kelib chiqishining oldini oladi. Ichak faoliyatini tartibga soladi va tanadan toksinlar tez olib tashlaydi. Meʼda shirasi kislota miqdorini kamaytiradi; oshqozon va umuman tananing eng yaxshi so‘rilgan yog‘idir. Ovqat hazm bo‘lishini osonlashtiradi, ichakdagi qimmatli moddalarning so‘rilishini taʼminlaydi. Assimilyatsiya hazm qilish uchun zarur bo‘lgan o‘n ikki barmoqli ichakka safro oqimini tezlashtiradi. Safro va o‘t yo‘llarida paydo bo‘lgan tosh shakllanishi yehtimolini kamaytiradi. E vitaminining ko‘payishi tufayli miya hujayralari va suyak to‘qimalarining qarish jarayonini sekinlashtiradi. Vitaminlar va minerallarning tarkibi tufayli u suyaklarni mustahkamlaydi va rivojlantiradi, shu bilan keksalarda suyak to‘qimasini yo‘q qilishni oldini oladi. Revmatik taʼsirga ega va osteoporozning oldini oladi. Teri yallig‘lanishi va kasalliklarining oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Soch kuchini qo‘llab-quvvatlaydi. Mushak kuchini qo‘llab-quvvatlaydi. Zaytun yog‘i tarkibida Omega-9 kislotasining yuqori miqdorda bo‘lganligi tufayli bu yog‘ni ortiqcha isteʼmol qilish quyidagi kasalliklarning rivojlanishiga olib kelishi mumkin: Ateroskleroz; Semirish; Yurak xastaligi; Ko‘krak va yo‘g‘on ichakning xavfli o‘simtasi. Foydalanilgan adabiyotlar: https://chat.openai.com/chat/10973456-eb0e-4084-8889-217873151383 https://agrobaza.uz/tarvuz-uruglari/ https://glotr.uz/uz/tarvuz-uruglari/ https://www.agro.uz/11-0320/ https://www.prom.uz/uz/ads/semena-arbuzy-tarvuz-urugi-/ Toshkent sh., 2019-yil 16-yanvar, PQ-4118-son https://stktiyf.e-edu.uz/education/resources?subject=268 https://chat.openai.com/chat https://uz.wikipedia.org/wiki/Glitserin Organik kimyo 11-sinf O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 27-iyundagi PF-5755-sonli Farmoni tahririda — 2019-yil 1-oktabrdan kuchga kiradi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 27-sentabrdagi PF-6075-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 28.09.2020-y., 06/20/6075/1330-son Download 0.67 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|