O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi osiyo xalqaro universiteti buxoro-2023

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI

OSIYO XALQARO UNIVERSITETI
BUXORO-2023
“ALGORITM TUZISH. QIDIRISH ALGORITMLARIDAN FOYDALANISH”
Qidirish algoritmlari Kerakli ma’lumotni roʻyxatdan qidirish nazariy dasturlashtirishning asosiy masalalaridan biri hisoblanadi. Qidirish algoritmlarni muhokama qilishda ma’lumotlar qandaydir roʻyxatni hosil qiluvchi yozuvlardan tuzilgan deb faraz qilamiz, qaysiki dasturdagi ma’lumotlar massivini namoyon qiladi. Yozuvlar yoki roʻyxat elementlari massivda ketma-ket joylashadi va ular orasida boʻsh joy yoʻq. Yozuvlarning barchasi roʻyxatda 1 dan N gacha raqamlangan. Qoidaga koʻra yozuvlar maydonlardan tuzilgan boʻlishi mumkin, lekin bizni bu maydonlardan kalit deb ataluvchi qiymat qiziqtiradi. Roʻyxatlar kalit maydon qiymatiga koʻra saralangan yoki saralanmagan boʻlishi mumkin. Saralanmagan roʻyxatda yozuvlar tartibi tasodifiy, saralanganida esa kalitning oʻsish tartibida joylashgan boʻladi. Saralanmagan roʻyxatda kerakli yozuvni qidirish butun roʻyxatni yozuv topilgunga qadar koʻrib chiqishga olib keladi. Bu qidirish algoritmlarining oddiy koʻrinishi. Koʻrishimiz mumkin bu algoritm uncha samarador emas, lekin u ixtiyoriy roʻyxatda ishlaydi.
Saralangan roʻyxatda ikkilik qidirishdan foydalanish mumkin. Ikkilik qidirish tartiblanganlikka koʻra bir solishtirishda birdan ortiq elementlarni tashlab yuborishga asoslangan. Natijada qidirish samarador boʻladi.
Odatda qidirish nafaqat kerakli elementni roʻyxatda bor yoʻqligini aniqlash uchun, balki topilgan kalit qiymatiga bogʻliq ma’lumotlarni olish uchun xizmat qiladi. Masalan, kalit qiymat xodimning raqami yoki tartib raqami yoxud boshqa istalgan yagona identifikator boʻlishi mumkin. Kerakli kalit topilgandan soʻng, dastur unga bogʻlangan ma’lumotlarni oʻzgartirishi mumkin yoki butun yozuvni chiqarishi mumkin. Oxir oqibatda qidirish algoritmi oldida muhim vazifa kalitning oʻrnini topish masalasi turadi. Shuning uchun qidirish algoritmlari kerakli kalitni saqlovchi yozuv indeksini beradi.
Agar kalit qiymat topilmasa, u holda qidirish algoritmi massiv yuqori chegarasidan chiquvchi indeks qiymatini beradi. Maqsadimiz uchun faraz qilamizki, roʻyxat elementlari 1 dan N gacha raqamlangan. Bu agar maqsad elementi topilmasa 0 ni berishga imkon beradi. Oddiylik uchun kalit qiymat takrorlanmaydi deb faraz qilamiz.