O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi jizzax politexnika instituti «kimyoviy texnologiya»

Kolonna pastki qismining moddiy balansi. Bunday holat uchun quyidagi moddiy balans tenglamalarini yozish mumkin:
- oqimlar bo’yicha G_V +G_W = G_F + C_R ; (7)
- yengil uchuvchan komponentlar bo’yicha
G_Vy + G_Wx_W = (G_F + G_R)x ; (8)
bu yerda G_W – kub qoldig’ining sarfi (mol hisobida); x_W – kub qoldig’idagi yengil uchuvchan komponentning tarkibi (mol ulushlari).
(8) tenglamani mol hisobidagi nisbiy sarflar bo’yicha (1 kmol distillyatga nisbatan) qayta yechib va W=G_W/G_D, F=G_F/G_D deb belgilab, quyidagi ifodalarga ega bo’lamiz:
V + W = R + F ; Vy + Wx_W = (R + F)x ;
bundan . (9)
Bu tenglamalardan y= deb olamiz, bu yerda tgβ – ish chizig’ining abssissa o’qi bo’yicha ajratgan kesmasi.
Shunday qilib, oxirgi tenglamani quyidagi ko’rinishda yozish mumkin:
u = tgβx + S . (10)
(10) ifoda kolonnaning pastki (suyuqlikdan yengil uchuvchan komponentni maksimal ajratuvchi) qismi uchun ish chizig’i tenglamasi deb ataladi.

1.2 ISH ChIZIQLARINI U – X DIAGRAMMACIDA TASVIRLASh

Rektifikasion kolonna ish chiziqlarini u-x diagrammada tasvirlash uchun (5-rasm), abssissa o’qiga suyuqliklarning berilgan tarkiblari x_F, x_W va x_D larning qiymatlari joylashtiriladi. Qabul qilingan shartga ko’ra, yuqorigi tarelkadan chiqayotgan bug’ning va distillyatning tarkiblari o’zaro teng (ya’ni u_D=x_D). x_D nuqtadan diagonal bilan kesishguncha vertikal o’tkaziladi, natijada a nuqtaga ega bo’lamiz. R ning qiymati ma’lum deb hisoblaniladi. Ordinata o’qiga V=x_D/(R+1) (6-tenglamaga asosan) kesmani joylashtiriladi, bunda d nuqta hosil bo’ladi. d va a nuqtalar to’g’ri kesma yordamida birlashtiriladi. x_F ning qiymatiga to’g’ri kelgan nuqtadan a chizig’i bilan kesishguncha vertikal kesma o’tkaziladi, bunda b nuqta hosil bo’ladi. ab to’g’ri kesmasi kolonna yuqori qismining ish chizig’ini ifodalaydi.