Oʼzbekiston respublikаsi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vаzirligi toshkent dаvlаt iqtisodiyot universiteti mustaqil ish mavzu: davlat xaridlarida shartnomalar tizimi va inkoterms-2010 buyicha ularga kuyilgan tayanch talablar

OʼZBEKISTON RESPUBLIKАSI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VАZIRLIGI
TOSHKENT DАVLАT IQTISODIYOT UNIVERSITETI



MUSTAQIL ISH
MAVZU: DAVLAT XARIDLARIDA SHARTNOMALAR TIZIMI VA INKOTERMS-2010 BUYICHA ULARGA KUYILGAN TAYANCH TALABLAR

Guruh: MIH-01

Bajardi: Raxmanbergenov A.

TOSHKENT-2023
Kirish
Savdo aylanmasi rivojlanishining ko'p asrlari davomida xalqaro miqyosda ham, alohida davlatlarda ham tovarlarni sotishda vositachilik qiluvchi shartnomalarning asosiy turi oldi-sotdi shartnomasi bo'lib kelgan. Hozirgi vaqtda u mulk aylanmasi ishtirokchilari o'rtasidagi savdo munosabatlarini tartibga solishning iqtisodiy va ijtimoiy nuqtai nazaridan juda muhim vositadir.
Iqtisodiyotning globallashuvi davrida oldi-sotdi shartnomalarining roli sezilarli darajada oshdi, natijada ularning mazmunida katta bir xillikka erishish zarurati paydo bo'ldi. Bunday bir xillikka, xususan, Xalqaro Savdo Palatasi tomonidan ishlab chiqilgan Savdo shartlarini talqin qilishning xalqaro qoidalari yoki Inkoterms va ularni keng qo'llash orqali erishiladi. Qoidalarning so'nggi versiyasi 2010 yilda nashr etilgan.
Qoidalar katta amaliy ahamiyatga ega, chunki ular kontragentlar uchun tuzilgan shartnomalarning rentabelligiga ta'sir qiluvchi muayyan xulq-atvor standartlarini belgilaydi, shuningdek, tanlangan etkazib berish shartlariga muvofiq tijorat bitimlarida xaridor va sotuvchining huquq va majburiyatlarini belgilaydi.
So'nggi o'n besh yil ichida tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda faol ishtirok etishga intilayotgan O`zbekistonning xo'jalik yurituvchi sub'ektlari uchun Inkotermsning ahamiyati tobora ortib bormoqda. Shu bilan birga, ko'p hollarda mahalliy tadbirkorlar Qoidalarni qo'llashning barcha jihatlari va ularning individual qoidalarini, shuningdek, Inkotermsni amalga oshirishning o'ziga xos xususiyatlarini va ular yordamida hal qilingan shartnomalarni bajarishni etarli darajada bilmaydi. Bu Qoidalarning mamlakatimizda kengroq qo‘llanilishiga sezilarli darajada to‘sqinlik qilmoqda va savdo aloqalarini rivojlantirishga to‘sqinlik qilmoqda.
Shuning uchun, men o'z ishimda Inkotermsning huquqiy mohiyatini tahlil qildim, chunki bugungi kunda ushbu mavzu ayniqsa dolzarb ekanligiga ishonaman. Tashqi savdo operatsiyalarining ahamiyati kundan kunga ortib bormoqda. O`zbekiston Respublikasi tadbirkorlari eksport va import bilan shug'ullanadilar. Shuning uchun Inkoterms qoidalarini chuqur o'rganish kerak, shunda keyinchalik bu atamalar amaliyotda oson qo'llanilishi mumkin.
Treyderlar ko'pincha Incoterms amalda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan barcha muammolarni hal qilishga qodir, deb hisoblashadi. Biroq, Inkoterms faqat etkazib berish shartlarini talqin qilish qoidalari ekanligiga alohida e'tibor qaratish lozim, ular oldi-sotdi shartnomasining boshqa shartlarini ko'rib chiqmaydi.
Sotuvchining tovarni xaridor ixtiyoriga berish yoki tashish uchun yetkazib berish yoki belgilangan joyga yetkazib berish bo‘yicha asosiy majburiyatiga qo‘shimcha ravishda, shuningdek, xaridorning yetkazib berish bo‘yicha asosiy majburiyatiga qo‘shimcha ravishda, Inkoterms tegishli majburiyatlarni, xususan, hujjatlarni taqdim etish, tovarlarni to‘g‘ri qadoqlash va eksport va import uchun zarur bo‘lgan bojxona rasmiylashtiruvlarini amalga oshirish uchun sug‘urta qilish to‘g‘risida xabarnoma (xabarnoma) berish majburiyati.
Tadqiqot predmeti Inkoterms, ularning maqsadi va xalqaro va ichki savdo munosabatlarini tartibga solishdagi roli, Qoidalarning shakllanishi va tarixiy rivojlanishining xususiyatlari, Inkotermsni qo'llashning turli jihatlari, shuningdek, o'zaro bog'liqlik masalalari. Inkoterms va tovarlarni sotish bo'yicha ichki qonunchilik.
Kurs ishimni nazariy o'rganish maqsadi - Inkoterms 2010 xalqaro savdo shartlarini talqin qilish qoidalarini nazariy tahlil qilish.
Ushbu maqsadga erishish uchun siz quyidagi bir qator vazifalarni hal qilishingiz kerak:
1. Inkoterms 2010 tushunchasi va ma’nosini aniqlang.
2. Incoterms 2010 ning asosiy shartlarini ajratib ko‘rsating.
3. Inkoterms atamalarining amalda qo‘llanilishini tahlil qiling.
1. Incoterms 2010 kontseptsiyasi, ma'nolari va o'zgarishlari
1.1 Xalqaro savdo atamalarini talqin qilish qoidalari - Inkoterms
Inkoterms (inglizcha qisqartmasi "Incoterms" - xalqaro tijorat shartlari) - xalqaro savdo atamalarini talqin qilish qoidalari. Ko'pincha shartnoma taraflari o'z mamlakatlaridagi savdo amaliyotidagi farqlarni bilishmaydi. Bu tushunmovchiliklar, nizolar va sudlarga murojaat qilish, shuningdek, vaqt va pul yo'qotishiga olib keladi. Inkoterms qoidalari asosan tovarlarni sotuvchilardan xaridorlarga etkazib berish bilan bog'liq majburiyatlar, xarajatlar va risklarni belgilaydi.
Birinchi marta savdo atamalarini talqin qilishning xalqaro qoidalari 1936 yilda Xalqaro Savdo Palatasi tomonidan nashr etilgan.
Keyin 1953, 1967, 1976, 1980, 1990 va 2000-yillarda qoʻshimchalar va oʻzgartirishlar kiritildi. qoidalarni joriy xalqaro savdo amaliyotiga moslashtirish maqsadida. 2010 yil 22 oktyabrda Xalqaro Savdo Palatasining O`zbekiston Milliy Qo'mitasi - Butunjahon biznes tashkiloti O`zbekistonda birinchi marta "Incoterms 2010: Milliy va xalqaro savdo shartlaridan foydalanish bo'yicha yangi ICC qoidalari" noyob xalqaro konferentsiyasini o'tkazdi. ". 2011-yil 1-yanvardan boshlab yangi Inkoterms 2010 qoidalari kuchga kirdi.
Keng mashhurligi va amaliy qo'llanilishiga qaramasdan, o'zining huquqiy tabiatiga ko'ra, Inkoterms ob'ektiv ma'noda huquq manbai emas, ya'ni. huquq normalari sifatida ifodalanmaydi, L.P. Anufr ieva. Biroq, agar tomonlar shartnomada ularga havola qilingan bo'lsa, ular qonuniy kuchga ega bo'lishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, bunday ma'lumotnoma shartnoma sharti bo'lib, Inkotermsni kontragentlar uchun majburiy qiladi. Bunday vaziyatda Inkoterms sub'ektiv ma'noda huquq manbai - tomonlarning sub'ektiv huquq va majburiyatlari manbai sifatiga ega bo'ladi. Shu munosabat bilan O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining uchinchi qismida taklif qilingan yondashuv e'tiborni tortadi. San'atning 6-bandida. 1211-modda: "Agar shartnomada xalqaro muomalada qabul qilingan savdo shartlari qo'llanilsa, shartnomada boshqa belgilar bo'lmasa, tomonlar o'zlarining tegishli savdo belgisi bilan belgilangan ish odatlari munosabatlariga qo'llanilishi bo'yicha kelishib olgan deb hisoblanadilar. shartlari." Bu hozirda xalqaro biznes amaliyotida mavjud bo‘lgan Inkoterms va tavsiya xarakteridagi boshqa hujjatlarga yuridik kuch berish, shuningdek, ularning majburiyligi bo‘yicha talqinlarni konkretlashtirishni anglatadi.
Inkoterms tabiatan maslahat (ixtiyoriy) bo'lsa-da, ya'ni. tomonlarning kelishuvi bo'yicha shartnomada foydalaniladi, dunyoning ko'pgina mamlakatlarida, birinchi navbatda, Evropada, Xalqaro savdo shartlarini talqin qilish qoidalari etkazib berishning asosiy shartlarini qo'llash va talqin qilish bo'yicha asosiy (asosiy) hujjatdir.