О’zbеkistоn rеspublikаsi оliy tа’lim, fan va innovatsiyalar vаzirligi shаrоf rаshidоv nоmidаgi samarqand davlat universiteti psixologiya va ijtimoiy-siyosiy fanlar fakulteti psixologiya kafedrasi

Oiladagi inqirozga olib keluvchi sabablarni yoritish maqsadida “Oiladagi rollar va nikohga daʼvogarlikni aniqlash” metodikasiga murojaat qildik.
Metodikani tatbiq qilish er-xotinlarning oilaviy hayotdagi bir qator qadriyatlar ahamiyati haqidagi tasavvurlarini baholashga imkon berdi. Metodika tarkibida jinsiy, er-xotinlarning shaxs sifatidagi muvofiqligi, maishiy-xoʼjalik, tarbiyachilik, ijtimoiy faollik, emotsional-psixoterapevtik, tashqi jozibadorlikdan iborat qadriyatlarga oid shkalalar oʼrin olgan.

Jinsiy munosabatlar. Er-xotin munosabatlarida jinsiy masalalarni eʼtibordan chetda qoldirish kerak emas, degan xulosani keltirib chiqaradi.

Er-xotinlarning shaxs sifatida muvofiqligi. Аyollarning natijalari erlariga nisbatan ancha yuqori ekanligi ularni umumiy qiziqishga ega ekanligi, ehtiyojlar, qadriyatlar yoʼnalishi, vaqtni oʼtkazish usullariga ega boʼlishi lozim deb hisoblaydilar.

Maishiy-xoʼjalik yuritish. Shkala boʼyicha yuqori natijalar er-xotinlarning bir-biriga nisbatan maishiy-xoʼjalik yuritishga nisbatan talab yuqori ekanligini bildiradi.

Ota-onaning tarbiyachilik funktsiyasi. Ota-onalar koʼproq farzandlarning moddiy taʼminoti bilan mashgʼul boʼlishlari, oilaviy tarbiya jarayonida boʼshliqni hosil qiladi. Bu esa zamonaviy oiladagi ijtimoiy-psixologik muhitda inqirozni yuzaga keltiradi.

Ijtimoiy faollik. Ayollarda turmush o‘rtoqlarining kasb-kori, mavqei, ularning qiziqishlari muayyan ahamiyat kasb etishini ko‘rsatmotqda.

Emotsional-psixoterapevtik funksiya. Oiladagi liderlik funksiyasini ayollarga berib qo‘ymayotganmikanlar, degan mulohazaga imkon yaratmokda.

Tashqi jozibadorlik. Erlar ham, ayollar ham shaxsiy yoqimtoylik, zamonaviy va orasta kiyinishga intilishlaridan dalolat bermoqda.

Yosh oila – bu nikohdan keyingi hayotning dastlabki uch yilini boshidan kechirayotgan, oilaviy rivojlanishning dastlabki bosqichi bo’lib, yosh er va xotin oilaviy majburiyatlarni bajara boshlagan davr hisoblanadi. Oila qurgach, yosh oilada xarakterlarning o’zaro moslashuvi jarayoni boshlanadi. Yosh yigit va qiz bardoshlilik, tartiblilik, izchillik, janjalda kompromiss topish qobiliyati kabi fazilatlarsiz, xarakterlarning moslashish davri juda qiyin kechadi.