O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti elektronika va aftamatika fakulteti tja 184-20 guruh talabasi Toshtemirov Ulug’bekning Raqamli boshqarish tizimi fanidan

Masalan: А-0,101010 ;
А_тo’л10(-0,101010)1,010110
(2) formuladan ko’rinib turibdiki, musbat sonning to’ldirish kodi to’g’ri kodning son tasviri bilan mos tushadi.
A sonini to’ldirish kodi bilan tenglashtirilganda quyidagi qoidani olish mumkin: Manfiy sonni to’ldirish kodda yozish uchun, shu sonning belgili razryadini o’rniga 1 sonini qo’yiladi, sonli razryadlar o’rniga esa 0 o’rniga 1, 1ni o’rniga 0 qo’yiladi va olingan natijaga kichkina razryaddagi birni qo’shish kerak.
Masalan: А-0,0101 ;
А_тo’л1,10100,0001)1,1011
Manfiy sonli to’ldirish kodni to’g’ri kodga aylantirish uchun, shu sonni sonli razryadida nollarni birlarga va birlarni nollarga almashtirib, ulardan olingan natijaga kichiq razryaddagi birni qo’shish kerak.
To’ldirish kodda manfiy nol mavjud emas.
Teskari kod. Teskari kod formulasi quyidagi ko’rinishga ega.
(3)
Masalan: А-0,100110 ;
А_tes10-0,100110-0,0000011,011001
A manfiy sonini shu sonning teskari kodi Ates bilan tenglashtirilganda quyidagi koidani olish mumkin: Manfiy sonni teskari kodda yozish uchun, shu sonning belgili razryadida 1 qo’yiladi, sonli razryadida esa nollarni birga, birlarni nolga almashtiriladi.
Teskari kodda nol bir xil ko’rinishga ega emas.
А=+0,00...00; А_тес=0,00...00;
А=-0,00...00; А_тес=1,11...11;
Musbat sonni teskari kodi to’g’ri koddagi son ko’rinishi bilan mos keladi.
Modifikatsiyalashgan kod. Ular razryadlari setkani to’ldirishni ko’rsatishga o’ng bo’lib, sonlar qo’shilishida chiqadi. Bu kodlar oddiy mashina kodlaridan shunisi bilan farq qiladiki, belgini ko’rinishiga ikkita razryad olib boriladi: musbat-ikkita nol, manfiy-ikkita bir ko’rinishiga ega.
Ikqilik sanoq tizimini to’g’ri, to’ldirish va teskari modifikatsiyalashgan kod holatiga keltirish uchun yuqorida qayd qilingan qoidalar ishlatiladi.
Sonlarni berilgan kodlarga aylantirish uchun EHMga son kiritilgandagidek operatsiyani bajarishda ham avtomatik ravishda amalga oshadi.

Sakkizta 0 va 1 larning ketam-ketligi bir bayt deyiladi. Demaq har bir belgi bayt 8 bitga barobar. Berilgan ma‘lumotdagi belgilar sonini sanab, ma‘lumotning axborot xajmi tushunchasini kiritish mumkin. Masalan, “Informatika va axborot texnologiyalari fani” degan ma‘lumotning axborot xajmi 43 ta baytdan iborat.

Bit va bayt bilan birga ulardan kattaroq axborotning quyidagi o’lchov birliklari ham mavjud:
1 Qilobayt = 2 ¹⁰ bayt = 1024 bayt ≈ ming bayt
1 Megobayt = 2 ²⁰ bayt = 1024 x 1024 bayt ≈ million baytdan ko’proq
1 Gigobayt = 2 ³⁰ bayt= 1024 x1024x1024bayt ≈ milliard baytdan ko’proq. keltirilgan, “Kalibr” zavodida ishlab chiqarilgan goniometr tashqi
burchaklarni 0° dan 180° gacha va ichki burchaklarni 40° dan 180°
gacha o'lchash uchun mo'ljallangan.
Uglomerning yarim doirali asosida lineyka o'rnatilgan. Asos
bo'ylab noniusli sektor harakatlanadi. O'lchashni bajarish yakunida
noniusli sektor stopor vint bilan fiksatsiyalanadi. Ushlatgich
yordamida sektorga ugolnik, ugolnikka esa lineyka
mahkamlanadi.Noniusning uzatmasi maxsus vint orqali amalga
oshiriladi. O'lchanayotgan burchak graduslari tayanch shkaladan,
minutlar esa nonius bo'yicha aniqlanadi)shtangesirkuldagi kabi - asos
va nonius shtrixlarining mos keluvchan shtrixlari bo'yicha). Noniusda
chetki shtrixlar orasidagi 29° ga teng bo'lgan burchak 30 qismga
bo'lingan. Agar uglomerga ham lineyka, ham ugolnik o'rnatilgan
bo'Isa, 0 dan 50° gacha burchaklarni (tashqi) o'lchash mumkin; agar
faqat lineyka o'rnatilgan bo'lsa - 50 dan 140 0 gacha burchaklarni
(tashqi) o'lchash mumkin; agar faqat ugolnik o'rnatilgan bo'lsa - 140
dan 230° gacha bo'lgan burchaklarni o'lchash mumkin (ya’ni, 140 dan
180° gacha tashqi burchaklarni va 180 dan 230° gacha ichki
burchaklarni); agar lineyka ham, ugolnik ham o'rnatilgan bo'lmasa,
230 dan 320° gacha burchaklarni o'lchash mumkin.
Kengaytirish terrnometrlarida temperaturani oichash uchun,
jismlaming qizdirilganda ishchi hajmni o ‘zgartirish xossasi qoilaniladi.
Bu termometrlar suyuqlikli va mexanik termometrga ajratiladi.
Suyuqlkli termometrlar
Suyuqlkli texnik shisha termometrlari turli xil ishlab chiqarish liniyalari
va uskunalarida har xil moddalarning temperaturasini oichash uchun
mo'ljallangan.
Termonietrlarning ishlash prinsipi temperatura o'zgarganda qobiq
ichidagi termometrik suyuqlikning termal kengayishiga asoslanadi.
Termometr rezervuar va unga biriktirilgan kapillyar naychadan tashkil
topgan. Temperatura o ‘zgarganda, idishdagi suyuqlik hajmi o'zgaradi,
buning natijasida kapillyardagi suyuqlik ustuni menisksi temperatura
o‘zgarishiga mutanosib ravishda ko'tariladi yoki tushadi.
Kapillyar temperatura shkalasi darajasida bo‘linadigan shkala bilan
Xulosa
Signallaming yordamchi energiyasi turi, shuningdek signallar turi
bo‘yicha qurilmalar va avtomatlashtirish moslamalari 5 guruhga (tarmoqqa)
bo'lingan:
- elektrik analogli;
- elektrik diskretli;
- pnevmatik;
- gidravlik;
- yordamchi energiya manbalari boimagan asboblar va qurilmalar.
Elektrik analogli tarmoq - bu ma’lumotning energiya signallari sifatida
uzluksiz elektr signallari xizmat qiladigan tizim. Tizim ma’lumotni olish uchun
qurilmalardan (konvertorlardan), tarmoqning markaziy qismi deb nomlangan
ma’lumotni konvertatsiya qilish, saqlash va qayta ishlash asboblari va
qurilmalaridan iborat. Markaziy qismida muhim o'rinni ikkilamchi asboblar
egallaydi: indikatorli, ko'rsatuvchi va qayd etuvchi, integrator, “qo‘ng‘iroqv
tizimining asboblari. O'zgarmas tok oqim signallarining o'zgarishi chegaralari
0-10 mV qatoridan tanlanadi. O'zgaruvchan tokdan foydalanganda signal
o'zgarishi 0-1 va 0-2 V oralig'ida tanlanadi.