O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi guliston davlat pedagogika instituti

II- BOB VATANPARVARLIK TUSHUNCHASINING MOHIYATI.
2.1. Vatanparvarlik va baynalmilallik tarbiyasi
Har bir ekskursiyadan so'ng, bolalar rasmlarda o'z taassurotlarini etkazishdi. Barcha ishlar G'alaba kuniga bag'ishlangan ko'rgazmada namoyish etildi.
Maktabgacha tarbiyachilar o'z vatanlari va oilalari tarixiga tabiiy qiziqish bilan qarashadi. Bolalar mustaqil ravishda dasturning uchinchi bosqichini boshladilar - ota-onalarning urush va urushayotgan qarindoshlarining taqdiri to'g'risida so'rov. Har bir inson, oila a'zolarining Rossiyani dushmandan ozod qilishda ishtiroki haqida ko'proq bilishni xohladi.
Ota-onalar bilan yaqin hamkorlikda oilaviy doirada qidiruv ishlari olib borildi. Ota-onalar va bobo-buvilar bilan suhbatdan so'ng, bolalar mamlakatimizning ozod bo'lishida ishtirok etgan yaqinlarining fotosuratlarini olib kelishdi. Bolalar bog'chasiga kelgan bolalar, bilib olganlarini bir-birlari bilan bo'lishishdi, guruhga ota-onalar tomonidan yozilgan fotosuratlarni, bolalarning so'zlaridan olib kelishdi.
Loyihaning natijasi "O'lmas Polk" mini-muzeyini yaratish edi, o'qituvchilar imkon qadar yaratilish jarayoniga jalb qilingan bolalarni jalb qilish va ijodiy korxona rahbari emas, balki maslahatchi lavozimini egallashga harakat qilishdi. Yigitlar qilayotgan ishlari uchun javobgarlikni his qilishdi va bundan mamnun bo'lishdi.
Mini-muzeyni yaratish jarayonida yigitlar nafaqat urush haqida olingan bilimlardan foydalanibgina qolmay, balki ularning estetik didini, qaychi, elim va boshqalar bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirdilar. Bu ish qanday g'ayrat bilan olib borilganligi, bolalar o'z ishlarining qadrini anglashlari va Buyukning ahamiyatini anglashlari aniq edi. Ikkinchi Jahon urushi.
"O'lmas polk" ijodiy loyihasi
Loyihaning maqsadi. Vatandoshlarning yaqin atrof-muhit va jangovar urf-odatlari bilan tanishish asosida vatanparvarlik tuyg'ularini shakllantirish; yurtimizning qahramonona tarixining individual sahifalari haqidagi bilimlarni to'ldirish; urush qahramonlari nomi berilgan yodgorliklar va ko'chalar bilan tanishish; erning qahramonona o'tmishiga nisbatan hissiy jihatdan qimmatli munosabatni, qahramonlar - vatandoshlarda g'ururlanish tuyg'usini uyg'otadi.
Ushbu maqsadga erishish uchun aniq vazifalar belgilandi:
o'z tug'ilgan shahri tarixiga qiziqishni uyg'otadi;
yaqin atrof-muhitga, tarixiy va unutilmas joylarga samarali munosabatni, ularni saqlash istagini shakllantirish;
taassurotlaringizni turli tadbirlarda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirish (modellashtirish, yig'ish, vizual faoliyat va boshqalar);
ota-ona-bola loyihalarini ishlab chiqish va birgalikda ma'lumot qidirish orqali ota-onalarni bolalar bilan ta'limiy muloqotga jalb qilish;
ota-onalarni Buyuk Vatan urushi mavzusida ko'rgazmali va didaktik materiallar yaratishda ishtirok etishga jalb qilish.
Loyiha mo'ljallangan bolalarning yoshi: o'rta guruh (hayotning 4 va 5-yillari).
Loyihaning ishtirokchilari: bolalar, guruh o'qituvchilari, musiqa direktori, ota-onalar.
Ishtirokchilar soni bo'yicha: jamoaviy.
Shakl: to'g'ridan-to'g'ri o'quv faoliyati, ekskursiyalar, bolalarning mustaqil faoliyati, musiqiy ma'rifiy tadbirlar, ota-onalar bilan ishlash.
Kutilayotgan natijalar:
Vatan tarixi haqida mavjud bilimlarni o'zlashtirish.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning kattalar bilan ijtimoiy muloqot ko'nikmalarini egallashi.
Faxriylarga, keksalarga hurmat va ehtirom ko'rsatish, ularga har tomonlama yordam berish.
Vatan insonning kindik qoni tо‘kilgan tuproq, uni kamol toptiradigan, hayotiga mazmun baxsh etadigan ta-barruk maskandir. U avlodlardan avlodlarga qoladigan buyuk meros, eng aziz xotira. Vatan ota-bobolarimiz-ning hoki poklari jo bо‘lgan, vaqgi soati yetib har bi-rimiz bosh qо‘yadigan muqaddas zamindir.
Vatani bor odamning g‘ururi, iftixori yuksak, maqsad -muddaolari aniq bо‘ladi. Tog‘dek tayangan Vatani borligini his etgan inson hayotning har qanday si-novlariga doimo tayyor turadi.
Vatanparvarlik esa, eng avvalo, kindik qoni tо‘kilgan joyga qarindosh - urug‘ va mahalla-kо‘yga, el-yurt, ona zaminga bо‘lgan hurmat-e’tibor, mehr-muhabbatdan boshlanadi. Vatanparvarlik yjtimoiy, ta-rixiy va axloqiy his-tuyg‘u sifatida insonlar jamiya-tining yjtimoiy tarakdiyoti davomida paydo bо‘ladi.
Buyuk uzbek mutafakkirlarining fikricha, biz tug‘ilgan yurtimizdan uzoq bо‘lsak, bizni tortib kela-digan quvvat о‘z vatanimizning, ona tuproqning mehru
muhabbatidir.
Shu о‘rinda savol tug‘ilishi mumkin, vatanparvarlik о‘zi nima? U qanday maqsadga xizmat qiladi.
Milliy vatanparvarlik, avvalo, о‘z xalqining Qoniga singib ketgan imon va insof, mexr-muhabbat, oqibat, shafqat, vijdon va andisha, or-nomus, ona yurtga, о‘z millatiga sadoqat kabi azaliy axloqiy-ma’naviy qadriyatlar haqidagi g‘oyalar, qarashlar yig‘indisidir. Bugungi kun milliy vatanparvarlik mafkurasining tarkibiy qismlari quyvdagilar:
— mustaqillik tuyg‘usi va uni tо‘la idrok etish;
— uzbek milliy mafqurasi;
— kо‘p millatli О‘zbekiston xalqining vatanparvar-ligi.
Vatanparvarlik jamiyatdagi barcha kishilarni, mil-lat va elatlarni ijtimoiy-siyosiy kuch va guruhlarni birlashtiruvchi muhim omil ekanligini doimo diqqat markazida saqlash lozim.
Vatanparvarlik tuyg‘usi, tarbiyachi va ota-onaga, о‘z mahallasi, qishlog‘i, tumani, shahri viloyatiga bо‘lgan cheksiz muhabbatdan, uning tarixi, madaniyatiga hurmat va sadoqatdan boshlanadi. Vatan tuyg‘usi kichkina odam kо‘z о‘ngida kо‘rayotgan narsadan qoyil qolishdan, uni hayratlantiradigan va qalbida aks sado beradigan nar-salardan boshlanadi.
Kattalarning vazifasi — bola oladigan kо‘plab taas-surotlardan unga eng tushunarli bо‘lganlarini, eng yaqin kishilari, jonajon о‘lka, uning tabiati va hayvonot dunyosi, xalq farovonligi, Vatanning gullab yashnashi yо‘lidagi mehnati, о‘rtokdik, о‘zaro yordam va
boshqalarni tanlab berishdan iborat.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolaning tushunchasiga nima kо‘proq moye keladi va nima uni qiziqgirishi, hayajonlantirishi mumkin?
Dastavval, u tug‘ilgan va yashayotgan joylar. Jonajan ona tabiat Vatanga muhabbatni tarbiyalashning kuchli omillaridan hisoblanadi. Uning gо‘zalligidan zavq-lanish, tabiatiga ehtiyotkorona munosabatda bо‘lish, in-son mehnatining tabiatdagi о‘zgartiruvchanlik rolini tushunish — bularning hammasi jonajon о‘lkaga muhabbatni shakllantirish manbalaridir.
Odam Vatanga bо‘lgan muhabbatini о‘zi tutilib о‘sgan
oilasi, bol al ar bog‘chasi va maktabi, bol al ar bilan о‘ynagan о‘yinlari va joylari bilan bog‘laydi.
Vatanga muhabbat eng chuqur ijtimoiy hislardan biridir. Bizning davlatimizda Vatanga muhabbat hissi baynalmilalchilik bilan uyg‘unlashib ketadi. Vatanga muhabbat maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda kattalar tomonidan bolalarning ruhiy rivojlanishini va ular tafakkurining aniq hamda obrazliligini e’tiborga olgan holda ma’lum izchillik bilan tarbiyalab borila-di. Shuning uchun bu yoshdagi bolalarda Vatanga muhabbatni, ularga yaqin va tanish bо‘lgan aniq fakt-lar, yorqin misollar orqali tarbiyalab boriladi. Tar-biyachilar bolalarda о‘z oilasiga, uyiga, bog‘chasiga va ularni о‘rab turgan tevarak-atrofga muhabbat hamda ularga sodiq bо‘lishni tarbiyalayotib eng muhim ijti­moiy tuyg‘u Vatanga muhabbatni tarbiyalab boradi. Kichik bog‘cha yoshidagi bolalar tevarak-atrofdagi voqea, hodisalarning faqat tashqi belgilarini anglab oladilar. Ular hayit, Navrо‘z bayramini hamma kishilar ku-tib olishlarini kuzatadi, bundan juda zavqlanadi, am-mo buning sababi va natijalarini bilmaydilar. Ular­ga bayramlarning mohiyatini tushuntirish bilan ham vatanparvarlik tarbiyasi amalga oshiriladi.
О‘zbekiston xalqining vatanparvarlik tarbiyasi baynalmilallik tushuncha bilan yо‘g‘rilib ketganki, har bir fuqaro О‘zbekistonda istiqomat qilayotgan turli millat va elat vakillarini hurmat qiladi.
Baynalmilal tarbiya Vatan ravnaqi yо‘lida xalqlar dо‘stligi, birdamligi, hamkorligi, hamfikrligi, hurmat kabi tushunchalarni tarbiyalashdir. Mamlakati-miz kо‘p millatli maskan bо‘lib, unda 130 dan ortiq millat vakillari istiqomat qiladilar. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni baynalmilalchilik ruhida tarbiyalash asosida boshqa millat xalqlariga ijobiy munosabat va dо‘stona his-tuyg‘ular uyg‘otish maqsadi yotadi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni baynalmilalchilik his tuyg`ularini asosini shakllantirishda avvalgi turli millat vakillari bilan uchrashuvlar o`tkazish, maxsus mashg`ulotlarda ularning urf odatlari madaniyati, san’ati, tabiati to`g`risidagi adabiyotlarni o`qib o`rganish, suhbat o`tkazish, rasmlarni ko`rsatish diafilmlar namoyis qilish, millat bolalar hayoti shu millat kishilarining mehnati va turmush haqidagi hikoyalarini o`qib berish foydali bo`ladi.
Shuningdek, bolalarda baynalminalchilik hissini tarbiyalashda milliy qo`g`richoqlardan katta o`rin egallaydi.