Oʻzbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent davlat agrar universiteti


Mikromoliyalash xizmatlarini tashkil etishni nazariy-huquqiy asoslari


Download 356.08 Kb.
bet5/14
Sana19.06.2023
Hajmi356.08 Kb.
#1599884
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Bog'liq
‘’Qishloq xojaligi mahsulotlarini yetishtirish uchin mikrolizingdan

1.2.Mikromoliyalash xizmatlarini tashkil etishni nazariy-huquqiy asoslari

Dehqon xo‘jaliklarida grek yong‘og‘i yetishtirishning eksportga yo‘naltirish imkoniyatini oshirishni e’tiborga oladigan bo‘lsak, jahon bozoriga chiqish bilan bog‘liq standartlar, me’yoriy talablarni ishlab chiqish, mavjud me’yoriy hujjatlarni moslashtirish masalalari, bu borada malakali mutaxassislar tayyorlash kabi yo‘nalishlardagi tadbirlar davlatning doimiy e’tiborida bo‘lishi lozim.


Respublikada bugungi kunda 4,9 milliondan ortiq dehqon xo‘jaliklari va tomorqa xo‘jaliklari faoliyat yuritishayotgan bo‘lib, ular tomonidan Yalpi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining 64 foizi yetishtirilmoqda. Ayniqsa go‘sht va sut mahsulotlari yetishtirshda ularning salmog‘i juda katta. Grek yong‘og‘i yetishtirish ham asosan dehqon xo‘jaliklari tomonidan yetishtirilayotganligini kuzatish mumkin (1.1-jadval).
1.1-jadval
Respublika bo‘yicha dehqon xo‘jaliklari faoliyatining
umumiy ko‘rsatkichlari o‘zgarishi1

Ko‘rsatkichlar

O‘lchov birl.

2020 yil

2021
yil

2021 yilda o‘tgan yilga nisbatan,%

Dehqon xo‘jaliklari soni

ming

4894531

4981534

101,8

Respublika bo‘yicha dehqon xo‘jaliklarining ulushi:

-Yalpi qishloq xo‘jaligi mahsulotida

%

62,9

64,0

+1,1 band

-qishloq xo‘jaligi yerlari tarkibida

%

2,0

2,0

-

-haydaladigan yerlar tarkibda

%

11,0

11,0

-

-sabzavot mahsulotlari yetishtirishda

%

67,7

66,5

-1,2 band

-kartoshka yetishtirishda

%

79,9

83,4

+3,5 band

-poliz mahsulotlari yetishtirishda

%

50,1

51,5

+1,4 band

-grek yong‘og‘i yetishtirishdagi ulushi

%

90,1

91,5

+1,4 band

-meva yetishtirishda

%

49,9

52,2

+2,3 band

-uzum yetishtirishda

%

45,1

46,4

+1,3 band

-sut mahsulotlari yetishtirishda

%

95,8

96,7

+0,9 band

-go‘sht mahsulotlari yetishtirishda

%

92,0

95,0

+3,0 band

Fermer xo‘jaliklariga nisbatan dehqon xo‘jaliklarida:

-1 kishi hisobiga mahsulot ishlab chiqarish

marta

1,3

1,4

107,7

-1 gektardan olingan mahsulot qiymati

marta

10,8

11,0

101,8


Grek yong‘og‘i ko‘p xarajat talab qilmagan holda uzoq muddat saqlash uchun qulayligi dehqon xo‘jaliklari uchun bozor bahosi o‘zgarishini kutgan holda sotish yoki eksportga jo‘natish uchun qo‘shimcha imkoniyatlar yaratib beradi.
1.2-jadval
Respublikada yong‘oq daraxtidan ko‘proq hosil olish maqsadida
intensiv usuldagi bog‘lar tashkil etilmoqda2

Daraxt navi, yong‘oq mevasi sifati

Ekish tartibi

Daraxt yoshi

Bir gektarda ko‘chat, dona

Hosildorligi

Yong‘oq narxi (kg/so‘m, €)

Jami olinadigan foyda, so‘m

Bir tup daraxtdan, (kg)

Bir gektar maydondan, (s)

Akademik M.Mirzaev nomli bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik
ilmiy-tadqiqot institutida yaratilgan

Bo‘stonliq
mag‘zi och yashil

10x10


8-10

100


10

150000

15000


15 000 000

10-15

25

420000

42 000 000

15-20

45

810000

81 000 000

Gibridniy mag‘zi och- jigarrang

10x10


8-10

100


10

150000

15000


15 000 000

10-15

26

390000

39 000 000

15-20

52

780000

78 000 000

Ideal
mag‘zi och yashil

10x10


8-10

100


10

150000

15000


15 000 000

10-15

28

420000

42 000 000

15-20

57

855000

85 500 000

Yubileyniiy mag‘zi och yashil

10x10


8-10

100


12

180000

15000


18 000 000

10-15

28

420000

42 000 000

15-20

56

870000

87 000 000

Shakl N-86 mag‘zi och- jigarrang

10x10


8-10

100


10

150000

15000


15 000 000

10-15

26

420000

42 000 000

15-20

54

840000

84 000 000

Xorijdan keltirilgan grek yong‘og‘i navlari

CHANDLER
(AQSh) Mag‘zi oq rang

4x8
4,5x9
6x7

4-6

246


20

4920

5 Evro

24 600 €

7-10

40

9840

49 200 €

11-15

70

17220

86 100 €

RESCIANSKI (AQSh) mag‘zi oq

4x8
4,5x9
6x7

4-6

238




20

4760

5 Evro

23 800 €

7-10

40

9520

47 600 €

11-15

70

16660

83 300 €

SAZACU (Moldova) mag‘zi oq

4x8
4,5x9
6x7

4-6

238




20

4760

5 Evro

23 800 €

7-10

40

9520

47 600 €

11-15

70

16660

83 300 €

Fernette
(Fransiya) mag‘zi oq

4x8
4,5x9
6x7

4-6

238


20

4760

5 Evro

23 800 €

7-10

40

9520

47 600€

11-15

70

16660

83 300 €

Cisco
(Fransiya) mag‘zi oq

4x8
4,5x9
6x7

4-6

238


20

4760

5 Evro

23 800 €

7-10

40

9520

47 600 €

11-15

70

16660

83 300 €

Dehqon xo‘jaliklarida moddiy manfaatdorlik yuqoriligi bois band bo‘lgan bir kishi hisobiga mahsulot ishlab chiqarish fermer xo‘jaliklariga nisbatan 1,4 marta, bir gektar ekin maydonidan olinayotgan mahsulot qiymati esa 10 barobarga yuqoriroq bo‘lmoqda.


Respublikamiz olimlari tomonidan qator grek yong‘og‘i navlari yaratilgan bo‘lib, ularning ham mahsuloti sifati va hosildorligi yuqori bo‘lsada, yong‘og‘ining mag‘zi jihatidan jahon bozori talablariga to‘liq javob bera olmaydi. Jumladan, jadvalda ko‘rsatilgan navlar yong‘og‘i mag‘zining oq emasligi ularning asosiy kamchiliklaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun ham jahon bozorida Amerika navlari bugungi kunda ustunlik qilishadi va tadbirkorlar shu navlarni import qiliga harakat qilishadi.
Grek yong‘og‘ining bir kilosi bahosi 2022 yilda respublikada 12–15 ming so‘m (ulgurji savdo) ekanligini e’tiborga olsak, bu yong‘oq yetishtiruvchilarga yong‘oqzor maydonlarining har bir gektaridan 24 600 Yevro miqdoridagi mahsulot olish imkonini beradi. Monografik tadqiqotlar ko‘rsatishicha, dehqon xo‘jaliklarida grek yong‘og‘i o‘rtacha 120 kg hosil berishi (20 yillik daraxt), hamda 1 tup grek yong‘og‘ini parvarishlash uchun xarajatlar o‘rtacha 350 ming so‘mni tashkil qilmoqda. Shunda 1 kg yong‘og‘ yetishtirish xarajatlari 2916 so‘m bo‘lib, 1 tup yong‘og‘dan olingan mahsulot qiymati 2460 ming so‘mni, sof foyda esa 2110 ming so‘mni tashkil qilib, tadbirkor uchun yong‘oq biznesi yuqori foydalilik darajasiga egaligini ko‘rish mumkin.
Monografik tadqiqotlar asosida Parkent tumanida intensiv grek yong‘og‘i plantatsiyasida mahsulot yetishtirish iqtisodiy samaradorligi ko‘rsatkichlari hisoblab chiqildi.
Hisob-kitoblar ko‘rsatishicha intensiv ko‘chatlar asosida tashkil qilingan grek yong‘og‘i plantatsiyalari 4 yildan boshlab hosil bera boshlasada, 6 yildan keyingina sarf-xarajatlarni qoplashi mumkin. Bunda asosiy sarf xarajatlar tomchilatib sug‘orish tizimini (texnik uskunalar va texnologiya xarid qilish) o‘rnatishga (52,2%), mineral o‘g‘itlar, yong‘oq kasallik va zararkunandalariga qarish kimyoviy preparatlar xarid qilishga (18,8%), hamda intensiv yong‘oq ko‘chatlarini xarid qilishga ketadi (16%). Bunda o‘rtacha bir gektar maydonga 240 dona atrofida ko‘chat joylashtirilib, 3 yilgacha yong‘oqzorlar, tutib ketmagan turli sabablar ta’sirida nobud bo‘lgan nihollar o‘rniga yangidan yong‘oq ko‘chatlari bilan to‘ldirib boriladi.

Download 356.08 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling