O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va Inovatsiyalar vazirligi

DХ_i = |Х_ср - Х_i|. (2)
Barcha n birlik o'lchovlarining xatolari hisoblanadi: DX1, DX2, DX3, ......DXN. Dxsr o'rtacha arifmetik qiymati hisoblanadi:
(3)
Eksperimental ravishda topilgan X o'lchov qiymatining qiymati quyidagicha yoziladi:
Х = Х_ср ± DХ_ср (4)

O'lchangan miqdorning nisbiy xatosi mutlaq xatoning miqdorning o'zi qiymatiga nisbati

:
(5)
Bilvosita o'lchovlar bilan (to'g'ridan-to'g'ri o'lchovlar bilan) hisoblash formulasiga kiritilgan bir qator fizik miqdorlarning qiymatlari aniqlanadi, ularning o'rtacha qiymatlari va o'lchovlarning o'rtacha mutlaq va nisbiy xatolari mavjud. Bilvosita o'lchov xatolarini aniqlash quyidagi protseduraga muvofiq amalga oshiriladi. O'lchangan qiymat bo'lsin X formula bo'yicha hisoblanadi:
(6)

A, B, C fizik miqdorlarining qiymatlari to'g'ridan-to'g'ri o'lchovlar orqali topiladi. Shuning uchun ular uchun o'rtacha va o'rtacha o'lchov xatolari ma'lum, ham mutlaq, ham nisbiy. 1. X qiymatining qiymati hisoblanadigan formula logarifm qilinadi: lnX = ln2 +lnp + lnA + lnB - 2·lnC. 2. Olingan ifoda farqlanadi:

3. Ushbu formuladagi D differensiallarining belgilari D ning cheklangan o'sish belgilari bilan almashtiriladi va barcha "_" belgilari "+"bilan almashtiriladi:
(7)

Ifoda (7) bilvosita o'lchovlarning nisbiy xatosidir. Mutlaq xatoni aniqlash uchun nisbiy xatoning qiymati XSR bilan ko'paytirilishi kerak. X qiymatini bilvosita o'lchash seriyasining xatosini (6-formula misolida) 1-jadvalda ko'rsatilgan protseduraga muvofiq aniqlash mumkin. 1-jadval

№	А	В	С	Х	DХ
	А1	В1	С1	Х1	DХ1
	А2	В2	С2	Х2	DХ2
	А3	В3	С3	Х3	DХ3

Хср

DХср

A, B, C qiymatlarini uchta to'g'ridan-to'g'ri o'lchash natijalariga ko'ra, uchta qiymat hisoblanadi X. bundan tashqari, o'rtacha qiymat XSR, har bir o'lchov xatosi DXX va o'lchov xatosining o'rtacha qiymati Dxsr. Agar o'lchash moslamasining aniqligi to'g'ridan-to'g'ri o'lchov xatosini aniqlash uchun etarli bo'lmasa, instrumental xato ishlatiladi. O'lchov moslamasining aniqligi uning o'lchov shkalasining minimal bo'linishi qiymati bilan belgilanadi. O'lchov moslamasining instrumental xatosi uning aniqligining yarmiga teng, ya'ni.o'lchovning minimal bo'linishining yarmi.

XULOSA

Zichlikni aniq o'lchash masalalari asbobsozlik va sanoatning turli sohalarida moddalarning xususiyatlari va tarkibini tahlil qilish bilan bog'liq o'lchash vositalarini yaratishda muhim ahamiyatga ega. Kosmik tadqiqotlarda, atrof-muhitni muhofaza qilish muammosini hal qilishda, plazmani o'rganishda, shuningdek, fan va texnikaning boshqa yangi sohalarida moddalar zichligini o'lchashning turli usullari muhim ahamiyat kasb etadi. Fan va texnikaning bir qator sohalarida moddani tavsiflash uchun nisbiy zichlik qo'llaniladi, bu ko'rib chiqilayotgan moddaning zichligining ma'lum jismoniy sharoitlarda boshqa (shartli) moddaning zichligiga nisbati va shuning uchun o'lchovsiz miqdordir. Distillangan suv odatda suyuq va qattiq moddalarning zichligini aniqlash uchun shartli modda sifatida olinadi. Gazlarning nisbiy zichligi ko'rib chiqilayotgan gaz bilan bir xil sharoitda yoki normal holatda olingan quruq havo, kislorod yoki vodorodga nisbatan ifodalanadi. Qalqovuch sezgir element bo'lib xizmat qiladigan zich o'lchagichlarning harakati gidrometr printsipiga asoslanadi. Ular qisman (qalqovuch) yoki to'liq (suv ostida) suv ostida. Qalqovuch va qalqovuch og'irlik zichlagichlari yuqori sezuvchanlikka ega. Ular bir hil nisbatan toza suyuqliklarning zichligini, shuningdek ingichka suspenziyalarni o'lchash uchun mo'ljallangan. Suyuqlikdagi to'xtatilgan zarralar qalqovuch yuzasiga joylashishi va shu bilan qurilmaning o'qilishini buzishi mumkin.