O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi
Download 1.54 Mb. Pdf ko'rish
|
8f5f783b50af75df5adc3449ef0858a5 Biofizika va radiobiologiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Sinov savollari
- Laboratoriya ishi № 7 Matematik mayatnik yordamida jismlarning erkin tushish tezlanishni aniqlash
Ishni bajarish tartibi 1. Kartoshka menzurkaga sig`adigan qilib bo`laklarga bo`linadi. 2. Kartoshkaning har bir bo`lagining massasi tarozida tortilib aniqlanadi. 3. Menzurka yordamida kartoshka hajmi aniqlanadi. Buning uchun menzurkaga biroz suv solinadi va suvning sathi belgilanadi. So`ng kartoshka bo`lakchasi menzurkaga solinadi. Suvning kartoshka solinganda ko`tarilgan balandligi kartoshka bo`lagining hajmiga tengdir 4. O`lchash va hisoblash natijalari 3- jadvalga yoziladi. 3 – jadval T/r Kartoshka massasi (m) Hajmi (V) Zichligi ( ) Kraxmal konsentratsiyasi (n) 1 2 3 Sinov savollari 1. Eritmaning konsentratsiyasi deb nimaga aytiladi ? 2. Eritma konsentratsiyasi va zichligi orasida qanday bog`lanish bor ? 80 3. Eritmaning konsentratsiyasi piknometr yordamida qanday aniqlanadi? 4 . Kartoshkada kraxmal konsentratsiyasi qanday aniqlanadi ? 5 . Eritmalarning qishloq xo`jaligida qanday ahamiyati bor ? 6. Kraxmal xalq xo`jaligining qaysi sohalarida ishlatiladi ? Laboratoriya ishi № 7 Matematik mayatnik yordamida jismlarning erkin tushish tezlanishni aniqlash Kerakli asbob va materiyallar: matematik mayatnik, sekundomer. Ishning qisqacha nazariyasi Ma’lum bir fizik kattalik X ning vaqt birligida ) 2 ( 0 t T Sin A X (1) qonun bo’yicha o’zgarish jarayoninga shu kattalikning garmonik tebranishi deyiladi. Bu formuladagi A - tebranishlar amplitudasi, T- tebranish davri, 0 2 t T tebranish fazasi, 0 boshlang`ich faza. Tebranayotgan jismning muvozanat holatidan eng chetga ogi’shini xarakterlovchi kattalik A ga amplituda deyiladi. (1-rasm). Jismning bir to’liq tebranishi uchun ketgan vaqtga tebranish davri deyiladi. Haqiqatdan ham 0 0 ) ( 2 ) 2 ( T t T ASin t T ASin X (2) Bunda T t bo’lganda bir marta to’liq tebranish sodir bo’ladi. Chunki sinusning argumenti 4 ga tengdir. Bu vaqtda tebranish amplitudasi A X ning katta (maksimal) qiymati bo’ladi. Shuning uchun 0 t da 0 ga boshlang’ich faza deyiladi. T 2 bo’lib, bu davriy (siklik) chastota deyiladi. Garmonik tebranishning chastotasi deb vaqt birligi ichidagi tebranishlar soninga aytiladi 1 – rasm 2 – rasm Bir tomoni berkitilgan yumshoq va cho’zilmaydigan ipga osilgan moddiy nuqtaga matematik mayatnik deyiladi. Ma`lumki, matematik mayatnikning osilgan nuqtaga nisbatan inersiya momenti 2 m I (3) 81 formula bilan aniqlanadi. I - ning qiymatini fizik mayatnikning tebranish davri formulasiga (4) mg I T 2 (4) qo’yamiz ,u holda (5) mg m g T 2 2 2 (5) Bu formuladan ko’rinib turibdiki, matematik mayatnikning tebranish davri uning massasiga bog’liq emas. (5) formula faqatgina og’ish burchagi kichik bo’lgan matematik mayatnik tebranishi uchun qo’laniladi. Istalgan og’ish burchagi uchun (5) formula quyidagi ko’rinishga ega ) sin 4 1 1 ( 2 2 g T (6) Hisoblash murakkab bo’lmasligi uchun tajribada og’ish burchagini 13 0 -15 0 deb olinadi va (5) formuladan foydalaniladi. Asbobning tuzilishi: Asbob uchta oyoqqa o’rnatilgan shkalali taxtadan iborat bo’lib, taxtaning yuqori qismida mayatnik ipini osish uchin gorizontal taxta maxkamlangan. Matematik mayatnikning uzunligi shu gorizontal taxtaga o’rnatilgan g’altak yordamida o’zgartiriladi va vertikal taxta shkalasi bilan o’lchanadi. Mayatnikning ma’lum bir uzunligi tanlangandan keyin g’altak gorizantal taxtaga maxkam o’rnatiladi. Agar mayatnikning 2 ta uzunligiga to’g’ri keluvchi davrlarini topmoqchi bo’lsak (5) formulaga binoan quyidagini yozish mumkin: g T 1 1 2 (7) Ikkinchi hol uchun g T 2 2 2 (8) U holda erkin tushish tezlanish quyidagi formuladan aniqlanadi: 2 2 2 1 2 1 2 ) ( 4 T T g (9) Demak, yer tortish kuchi tezlanishini topish uchun 2 xil uzunlikdagi matematik mayatnikning tebrtanish davrini ( 1 T va 2 T ) va ular uzunliklarining farqini ( 2 1 ) bilish kifoya ekan. Download 1.54 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling