O`zbekiston respublikasi oliy ta’lim vazirligi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VAZIRLIGI


_________________________________________ UNIVERSITETI
_____________________________________________ FAKULTETI
__________________________________________GURUH TALABASI
________________________________________________NING
KURS ISHI
MAVZU: Bahrom Hamdamiy ijodi
ILMIY RAHBAR: _____________

_________________-2023

M U N D A R I J A

I.BOB. BAHROM HAMDAMIY HAYOTI VA IJODI 6
1.1.Bahrom Hamdamiy hayoti 6
Hamdamiy Bahrom (1910, Toshkent – 1942, frontda halok boʻlgan) – rassom, Oʻzbekiston rassomlari uyushmasining tashkilotchilaridan. Toshkent rassomlik texnikumida A.Volkovdan taʼlim olgan (1930– 36); Moskva, Leningradda ijodiy safarda boʻlib malakasini oshirgan. H. asarlarida kunning dolzarb voqealarini,’ xalq hayotini tasvirladi: "Kolxozchilar" (1933), "Kolxoz choyxonasi-da" (1936) -Sharq muzeyida; "Avtoportret" (1939, 1941); "Ish tugadi" ("Langar kanali quruvchilari", 1939), "Bobom–shoir Muztarib portreti" (1939) – Oʻzbekiston sanʼat muzeyida. Navoiy asarlari asosida "Farhod sah-roda" (1940), "Farhod Xusrav asiri" (1941) kabi asarlar yuzaga keldi. "OʻzTAG oynasi" gshakatlarini tayyorlashda qatnashgan (1941–42). R.Ahmedov, 3. Inogʻomov va boshqalarga dars bergan. 6
Rassom Hamdami Bahram (Bahrom) Kosimxonovich Matn muallifi Valeriy Rublev. 2020 yil 4 fevral. Hamdami Bahram (Bahrom) Kosimxonovich (1910-1943) - sovet rassomi, asli o'zbek. Bahram hamdami 1910 yilda tug'ilgan. Bahram hamdami umrining ko'p qismini Toshkent va uning atrofida o'tkazgan. Bahram hamdami 1932-1934 yillarda o'qigan "Toshkent san'at maktabi" da badiiy ta'lim olgan. Bunga parallel ravishda Bahram hamdami "Volkov brigadasi"badiiy guruhining a'zosi edi. "Brigada" rahbari Aleksandr Volkov Bahramning san'at maktabida o'qituvchisi bo'lgan va 1930-yillarning oxirida Bahram Xamdami Volkov unga o'rgatgan avangardlik uslubidan voz kechib, realist rassomlar lageriga o'tganiga qaramay, talabasiga faol yordam ko'rsatgan. Bahram Kosimxonovich hamdami 1943 yilda vafot etdi va Ulug ' Vatan urushi paytida fojiali ravishda vafot etgan boshqa ko'plab odamlardan biriga aylandi. 6
O'zbek xalqining san'ati asrlarga borib taqaladigan qadimiy tarixga ega. Respublika hududida ko'p joylarda ibtidoiy jamiyat davriga oid tosh rasmlari topilgan. Qadim zamonlardan beri ma'buda va diniy mavjudotlarning tasvirlari loydan yasalgan. Qadimgi san'at asarlarida bezak, antropomorfik va zoomorfik tabiatning murakkab semantikasi ishlatilgan. Ular sharqona odamning dunyo vakolatxonasida rivojlangan dunyoning o'ziga xos badiiy rasmini aks ettirdilar. Turli dinlar va kultlarning, shu jumladan zardushtiylikning mavjudligi o'rta Osiyo mentalitetining shakllanishiga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatdi. Bronza davrida O'zbekiston hududida yuqori darajada rivojlangan tasviriy san'at mavjud edi, buni hozirda Britaniya milliy muzeyida saqlanayotgan Amudaryo xazinasi tasdiqlaydi. 7
Antik davr me'morchilik, haykaltaroshlik, zargarlik buyumlari, mayda plastmassa, monumental rasmning (Ayrtam, Xalchayan, DALVERZIN-tepe, Fayaz-tepe va boshqalar) gullab-yashnashi bilan ajralib turadi. Afrosiyob, Varaxshi, balalik-tepe va boshqa me'moriy yodgorliklarning ilk o'rta asrlardagi rasmlari O'rta Osiyoning monumental rasmlarining durdonalari hisoblanadi. Milliy maktablarning o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish, ularning madaniyat integratsiyasi sharoitida shakllanishi va rivojlanishi zamonaviy san'atshunoslikning eng muhim vazifalaridan biridir. O'zbekiston san'ati barcha shakl va janrlarda asosan XX asrda shakllangan va Evrosiyo tafakkurining mahsulidir. 8
O'zining rivojlanishida bir necha ming yillik tarixga ega bo'lgan O'zbekistonning an'anaviy badiiy madaniyati XX asr boshlariga kelib mintaqaning murakkab tarixiy, geosiyosiy, etnik-madaniy, diniy, ijtimoiy-iqtisodiy o'ziga xosligini aks ettirdi. Sivilizatsiyalashgan siljishlar dinamikasi, 20-asr boshlaridagi buyuk ijtimoiy g'alayonlar Evropaning tasviriy san'at shakllarining paydo bo'lishi uchun zamin yaratdi va bu Evropa yoki rus san'atining milliy tuproqqa oddiy mexanik o'tkazilishi emas edi. 20-asr boshlaridagi ilk asarlaridan O'zbekiston rassomlari orasida Yevropa san'ati va Sharqiy badiiy dunyoqarashning "genetik kodi" ni ijodiy izlashning simbiozini ko'rish mumkin Ushbu davrda "badiiy an'analar almashinuvi, ularning o'zaro ta'siri turli xil san'at turlarida badiiy tasvirlashning yangi tendentsiyalari, shakllari, usullari, vositalarining paydo bo'lishiga yordam berdi, bu esa madaniyatlarning o'zaro boyishiga olib keldi" [2, 115-bet]. Mustaqillikdan oldin O'zbekiston rasmlari Ural Tansikbayev, Abdulxak Abdullayev, Mannon Saidov, Rashid Temurov, Rahim Ahmedov, Ch. Ahmarov, Sh.Hasanova, N. Kashina, V. Burmakina, ruza Charyev, Grigoriy Ulko, Yevgeniy Melnikov, Yuriy Taldikin, ya. Salpinkidi nomlari bilan belgilangan. 8
9
Ularning asarlarida g'arbiy Evropa rasmlarining texnikasi Sharq san'atining dekorativ an'analari bilan organik ravishda sintez qilingan. Va endi O'zbekistonning zamonaviy rassomlari ijodi nafaqat turli avlodlarning, balki stilistik yo'nalishlarning, shu bilan ijodiy shaxslarning chorrahasi, balki Sharq va G'arbning ma'naviy izlanishlari, tsivilizatsiya va madaniyat, globallashuv va milliy o'ziga xoslikni izlash o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikdir. [1] Respublika mustaqilligidan keyin o'zbek tasviriy san'ati va me'morchiligining barcha turlari va janrlarida erishgan yutuqlarimiz bilan faxrlanishimiz mumkin. Mustaqillik yillarida O'zbekistonda milliy o'ziga xoslik, ko'p asrlik an'ana va urf-odatlar, din va adabiyot tiklandi, milliy san'at va madaniyatning turli yo'nalishlari rivojlanmoqda. Bu davrda o'zbek tasviriy san'ati har bir rassomning ijodiy qobiliyatlarini har tomonlama rivojlantirish va namoyon etish uchun keng imkoniyatga ega bo'ldi. 9
II.HAMDAMIY ASARLARI 10
2.1. San'atkorlarning erishgan yutuqlari 10
Bugungi kunda san'atkorlarning erishgan yutuqlari: chinakam go'zal hamma narsa hayotni chuqur bilish, o'zbek klassikasida o'zida mujassam etgan an'analarning ijodiy rivojlanishi, san'atning tarixiy rivojlanishidagi uzluksizlik asosida tug'iladi. Jamiyat hayotida badiiy madaniyatni kuchaytirishning shoshilinch zarurati bizni savol haqida jiddiy o'ylashga majbur qiladi: biz, rassomlar har doim zamon bilan hamnafas bo'lamizmi, har doim o'z asarlarida xalqning keng ko'lamli ishlarini, o'sib borayotgan estetik ehtiyojlarini munosib aks ettiramizmi? Bunday savoldan qo'rqishning hojati yo'q, bu umuman zaiflikdan emas. O'zidan doimiy norozilik, bugungi kunda kechagidan yaxshiroq ish qilish istagi, yuqori namunalarga tenglashish san'atning eng dahshatli dushmanlarini (ha, aslida har qanday ijodiy tashabbusni) — befarqlik va beparvolikni engishga yordam beradi. 10
Shoshilinch tashvishlardan biri bu barcha san'atning mafkuraviy va estetik yadrosini tashkil etadigan dastgohli ijod turlarining holati. Dastgohli rasm, haykaltaroshlik, grafikada asosiy estetik tamoyillar shakllanadi, shakl, an'ana va innovatsiya mazmuni o'rtasidagi bog'liqlik aniqlanadi — bir so'z bilan aytganda, tasviriy san'atning g'oyaviy va majoziy muammolarining butun majmuasi. Dastgoh san'ati vizual faoliyatning boshqa shakllarini izchil rivojlantirishga yordam beradi. Umuman olganda, tasviriy san'atning holati, uning aniq ishlar bilan javob berish qobiliyati, ya'ni, birinchi navbatda, yangi yuqori g'oyaviy, badiiy jihatdan yorqin asarlar ko'p jihatdan katta ijtimoiy tovushning syujet-tematik rasmini rivojlantirish muammosini muvaffaqiyatli hal qilishga bog'liq. Realistik uslub asosida yaratilgan ijtimoiy ahamiyatga ega asar zamonaviy badiiy jarayonning ustunligidir. Agar san'at hayotning eng muhim tendentsiyalarini aks ettira olmasa, katta ijtimoiy mavzularni estetik jihatdan o'zlashtira olmasa, unda jamiyat uni eng yaxshi holatda yoqimli o'yin-kulgi deb bilishi adolatli bo'ladi. Va shuning uchun biz jiddiy tematik rasm so'nggi yillardagi ko'rgazmalarimizda kamdan — kam uchraydigan mehmon ekanligidan xavotirlanmaymiz. 10
Ehtimol, biz har doim ham zamondoshlarimiz, badiiy sheriklarimizning ishlarini qadrlay olmaymiz va haqiqiy baholash uchun tarixiy masofa zarur. Biroq, o'tgan asrlar tajribasi shuni ko'rsatadiki, tematik rasm pozitsiyalarining zaiflashishi umuman san'atning ijtimoiy rolini pasaytiradi. 11
11
Vaqt hukm qilishiga va hamma narsani o'z o'rniga qo'yishiga ishonishimiz kerakmi, chunki har qanday ijodiy yutuqlar ko'lamining bosh hakami, oxir — oqibat, vaqt emas, balki odamlar, o'z tarixini har kuni, soatiga yaratadigan odamlar. Bundan kelib chiqadiki, kelajak hukmiga umid qilib, yaxshilik va yomonlikni befarq tinglash qabul qilinishi mumkin emas. Bugungi kunda tomoshabinlar va rassomlar professional, asosli tanqidiy baholarni kutmoqdalar. Va bugungi kunda jamiyatning estetik didi va qarashlari shakllanmoqda. Professional tanqidning ovozi jim bo'lganda yoki jim bo'lganda, banallik boshini ko'taradi, soxta butlar atrofida hayajon paydo bo'ladi, iste'dodli ustalar soyada qoladilar. San'at dunyo miqyosidagi mafkuraviy kurashda kuchli quroldir va badiiy siyosat sohasidagi asossiz murosalar uni zaiflashtiradi. 11
O'zbekiston Respublikasining zamonaviy badiiy amaliyoti shu qadar boy va rang-barangki, uning innovatsion xarakterini o'zbek madaniyatining asosiy yo'li bo'yida turli xil moda "ismlari" epigonlari tomonidan o'stirilgan bema'ni ko'chatlarga vijdonsiz havolalar bilan isbotlashning hojati yo'q. Vaqt va o'zi haqida chinakam yangi majoziy so'zning namunalarini, plastik, syujet, kompozitsion va boshqa mafkuraviy va badiiy vahiylarni yo'l chetidan emas, balki bizning zamonamizning etakchi ustalarining, masalan, S. Abdullayev, A. Ikramjanov, S. Raxmetov, M. Fatxulin, M. Nuriddinov, X. Mirzaaxmedov, V. Yenin, M. Toshmurodov, A. Alikulov, A. Atabayev, V. Troshina va boshqalar. Dekorativ yo'nalish A. Mirzayev, J. Izentayev, I. Shin, I. Mansurov, R. Shadyev, L. Sodiqova, ya.Salpinkidi, R. Xudaybergenov, S. Raxmanov asarlarida rivojlanmoqda. Ko'pgina rassomlarning asarlari respublikaning tasviriy san'atining o'ziga xos hodisasidir, bu ustalar tomonidan, birinchi navbatda, o'zini bilishning murakkab yo'li orqali, so'ngra dunyoni ko'rish orqali, tabiat va insonda tomoshabin uchun sir va ravshanlikni ochib berishga urinish orqali ochib beriladi. [3,7-bet]. Tomoshabin, shu jumladan chet el tomoshabinlari O'zbekistonning barcha turlari va janrlari boyligi, xalqimizning dolzarb tashvishlari va ichki intilishlarini aks ettiruvchi asarlar bilan tanishishi kerak. Bizning asosiy maqsadimiz dunyo miqyosida munosib san'at darajasini ta'minlash va biz o'zimiznikini yanada safarbar qilishimiz kerak sili rasmda erishilgan yutuqlarni mustahkamlash. 12
Ma'lumki, O'zbekistonning zamonaviy rasmining shakllanishi qiyin sharoitlarda ro'y bergan va tezlashtirilgan evolyutsiya bilan ajralib turardi. XX asr (avangard, impressionizm, realizm), 30-yillarning o'rtalariga kelib.sotsialistik realizmning mafkuraviy bosimi ostida "tuxumdon" kabi. Arxivlarda saqlangan hujjatlarning sarg'aygan varaqlari o'sha yillardagi rassomlarning qiyin ijodiy taqdiridan dalolat beradi. Ushbu murakkab tarixiy davr fonida ilk o'zbek rassomlari – A. Abdullayev, L. Abdullayev, B. Hamdi, A. Siddiqiy, X. Mansurov, Sh.Xasanovaning professional "kamoloti" ro'y bermoqda. Ularning ijodiy shaxslarining qo'shilishi sotsialistik realizm tamoyillari jadal joriy qilingan va ularning o'qituvchilarining aksariyati tanqid qilingan, "rasmiyatchilik", "naturalizm", "dekorativizm"da ayblangan yillarga to'g'ri keldi. 13

I.BOB. BAHROM HAMDAMIY HAYOTI VA IJODI

1.1.Bahrom Hamdamiy hayoti
Hamdamiy Bahrom (1910, Toshkent – 1942, frontda halok boʻlgan) – rassom, Oʻzbekiston rassomlari uyushmasining tashkilotchilaridan. Toshkent rassomlik texnikumida A.Volkovdan taʼlim olgan (1930– 36); Moskva, Leningradda ijodiy safarda boʻlib malakasini oshirgan. H. asarlarida kunning dolzarb voqealarini,’ xalq hayotini tasvirladi: "Kolxozchilar" (1933), "Kolxoz choyxonasi-da" (1936) -Sharq muzeyida; "Avtoportret" (1939, 1941); "Ish tugadi" ("Langar kanali quruvchilari", 1939), "Bobom–shoir Muztarib portreti" (1939) – Oʻzbekiston sanʼat muzeyida. Navoiy asarlari asosida "Farhod sah-roda" (1940), "Farhod Xusrav asiri" (1941) kabi asarlar yuzaga keldi. "OʻzTAG oynasi" gshakatlarini tayyorlashda qatnashgan (1941–42). R.Ahmedov, 3. Inogʻomov va boshqalarga dars bergan.
Rassom Hamdami Bahram (Bahrom) Kosimxonovich Matn muallifi Valeriy Rublev. 2020 yil 4 fevral. Hamdami Bahram (Bahrom) Kosimxonovich (1910-1943) - sovet rassomi, asli o'zbek. Bahram hamdami 1910 yilda tug'ilgan. Bahram hamdami umrining ko'p qismini Toshkent va uning atrofida o'tkazgan. Bahram hamdami 1932-1934 yillarda o'qigan "Toshkent san'at maktabi" da badiiy ta'lim olgan. Bunga parallel ravishda Bahram hamdami "Volkov brigadasi"badiiy guruhining a'zosi edi. "Brigada" rahbari Aleksandr Volkov Bahramning san'at maktabida o'qituvchisi bo'lgan va 1930-yillarning oxirida Bahram Xamdami Volkov unga o'rgatgan avangardlik uslubidan voz kechib, realist rassomlar lageriga o'tganiga qaramay, talabasiga faol yordam ko'rsatgan. Bahram Kosimxonovich hamdami 1943 yilda vafot etdi va Ulug ' Vatan urushi paytida fojiali ravishda vafot etgan boshqa ko'plab odamlardan biriga aylandi.