O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim,fan va innovatsiyalar vazirligi

narsalarning o‘zi bevosita bo‘lmagan hollarda tegishli munosabatlar haqidagi axborotdan 
foydalanishga shuning uchun ham imkoniyat yaratadi, jamiyat amaliyotida shakllangan tajriba va 
bilimlar, timsollar va talablar yordamida kishi faoliyati va xulq-atvorini yo‘naltirib turishga 
ko‘mak beradi. 
Shunday qilib, kishi faoliyati juda murakkab va o‘ziga xos jarayondir. U shunchaki ehtmyojlarni 
qondirishdangina iborat bo’libqolmasdan, balki ko‘roq darajada jamiyatning maqsadlari va 
talablari bilan belgilanadi. Maqsadning anglanilganligi va unga erishish yuzasidan ijtimoiy 
harakatlar taj-ribasi bilan bog’liq ekanligi kishi faoliyatining o‘ziga xos belgisidir. 
Kishi faoliyatining tashqi (jismoniy) za ichki (psixik) jihatlari chambarchas bog’liqdkr. Tashqi 
jihat -odam tashqi olamga ta’sir ko‘rsatish uchun qiladigan Sa’y-harakatlar motivlashtiruvchi, 
bilishga undovchi va boshqaruvchi ichki (psixik) faoliyat bilan belgilanadi va yo‘naltiriladi. 
Ikkinchi tomondan, butun ana shu ichki, psixik faoliyat buyumlar va jarayonlarning xususiyatlarini 
o‘zida namoyon qiladigan, ularning maqsadga muvofiq tarzda qayta o‘zgartirilishini amalga 
oshiradigan, psixik andozalarning o‘xshashlik darajasini, shuningdek erishilgan natijalar va 
harakatlarning kutilganlariga muvofiqligi darajasii ko‘rsatadigan tashqi jihat tomonidan 
yo‘naltirilib va nazorat qilinib turadi. 
Biz ichki, psixik faoliyatni tashqi, aniq faoliyatnnng interiorizatsiyalashuvi natijasi deb hisoblash 
mumkinligini ko‘rib chiqdik. Shunga muvofiq tarzda tashqi, aniq faoliyatni ham ichki, psixik 
aylanishi. 
Faoliyatning eksterizatsiyalashuvi (tom ma’nosi bilan aytganda, tashqi tarzgaaylanishi) deb 
qarash mumkin. 
Faoliyat jahon psixoiogiyasi fanining asosiy (fundamental) tushunchalaridan biri hisoblanib, 
ko‘incha psixoiogik kategoriya sifatida olib qaraladi. Shuning bilan birga ushbu tuncha xaddan 
ziyod keng maonoli va ko‘ ahamiyatli tarzda foydalanilganligi tufayli uning mohiyati yoyiq 
bo’libboradi, natijada qiymati asal mazmunini yo‘qotdi. Xuddi shu boisdan psixoiogiya faoliyat 
uchun umumiy qabul qilingan definitsiya mavjud emas, foydalanib kelayotgan to‘zilma, ta’rif esa 
ko‘ hollarda tanqidga uchraydi. Holbuki shunday ekan, semantiq tahlil o‘tkazish, o‘zaro taqqoslash 
zaruriyat aniqlangan bo‘lar edi, bu esa o‘z navbatida uning aloqador tushunchalar tarkibini 
mukammallashtirish imkoniyatini vjudga keltiradi. 
O‘yin, mehnat, o‘quv, muomala va boshqa faoliyat turlarining muvaffaqiyatli kechishi, 
shaxslararo munosabatlarda xulq-atvorning namoyon bo’lishi ijobiy psixoiogik holat sifatida 
bahoansa, emotsiya va hissiyotning barqaror, maqsadga yo‘nalgan tarzda hukm surish ehtimoli 
e’tirof etiladi. His-tuyg‘ularning mustahkamligi, barqarorligi, mukammalligi sifatlarining 
mavjudligi ularning dinamik steriotilari tiga aylanganligidan dalolat beradi, faoliyat va xulqning 
shaxs tomonidan ongli ravisha boshqarish uslubi shakllanganligini bildiradi. Tabiatning tarkibiy 
qismlari va jamiyatning a’zolari bilan turli shakldadagi, har xil xususiyatli munosabatga kirishishi, 
ular bilan turli muomala qilish maromlarini davriy (muvoaqqat tarzda) o‘zgarishni vjudga 
keltiradi. ana shu o‘zgarish tufayli muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlik, omad va omadsizlik, 
otimizm va essimizm, romantiqa va realiya, simatiya va antiatiya, rogress va regress, jo‘shqinlik 
va tushkunlik, faollik va sustlik kabi birinchsi ijobiy (ozitiv) ikkinchisi esa salbiy (negativ) 
ahamiyat hodisa kelib chiqadi. faoliyat va xulq amaliyotda bir tekis kechishini taominlovchi 
emotsional holat barqarorligining buzilishi unga qiyos qilingan ma’lumotlarni shubha ostida 
qoldiradi. Binobarin, jamiki narsaning boshlang‘ich asosi, manbai emotsiya degan g‘oyani, uning 
qiymatini umumiy fonda birmuncha qadrsizlantiradi, lekin ikkinchi darajali omilga aytantirib 
yubormaydi. Omillarning birlamchi va ikqilamchi, ustivor va etakchi, umumiy va xususiy, 
obyektiv va subyektiv, muhim va nomuhim mezonlar, alomatlar, o‘lchamlar yordami bilan 
bahoanishi ushbu psixoiogik masala mohiyatini oqilona talqin qilish zaruratini vjudga keltiradi. 
holbuki shunday ekan, ularning mohiyatini, keltirib chiqaruvchi sabablarni, harakatlantiruvchi 
kuchlarini muayyan dalillarga asoslanib tahlil qilish muammosi mpaydonga keladi.

---