O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

97

---

4-rasm. M akkajo'xori: a) so'tasi; b) qobiqqa o'ralgan so'tasi
b o ia d i. 0 ‘zbek isto n d a m a k k a jo ‘x orin ing nav va du rag ay larid an V atan, 
O 'z b e k i s t o n - 3 0 6 , 0 ‘z b e k is to n - 6 0 1 , K r e m n is ta y a , U z R O S , 
D neprovskaya-70, U zbekskaya zu b o v id n ay a va bosh qa navlar ekiladi.
NAZORAT SAVOLLARI
1. N im a u c h u n s ilo s a k s a r iy a t h o la td a m a k k a jo 'x o r id a n  
tayyorlan adi?
2. Silosni qancha saqlash mumkin?
J o ‘xori
Ahamiyati.
J o 'x o ri eng m uhim d o n li o ‘sim lik lard an hisoblanib, oziq- 
o vq at, yem -xashak, shuningdek texnik va agrotexn ik ah am iy atg a ega.
Jo 'x o rin in g d o n id a n un tay y o rlan ad i, lekin un in g u n id an y uqori sifatli 
n o n hosil b o im a y d i. S h u n in g u c h u n o q jo 'x o r in in g u nig a 30-50 foiz 
b u g 'd o y uni q o 's h ib n o n ta y y o rla n a d i. J o 'x o rin in g d o n id a n m ah alliy
ta o m la rd a n « g o 'ja » tayyorlanadi.
98

---

Y em-xashak sifatida jo 'x o rin in g doni va poyasi ishlatiladi.U ning doni 
и у p a r r a n d a la r i va h a y v o n la r u c h u n to 'y im li o z u q a b o 'l i b , u n i 
butunligicha yoki yorm a hold a bcrish m um kin. D o ninin g tark ibida 70 
loiz kraxm al, 12 foiz oqsil, 3,5 foiz m oy m oddalari b o 'lib , bir kilogram m
doum ing to'yim liligi 1,22 ozuqa birligiga ega.
Jo 'x o rin in g poyasi m ollarga k o 'k holicha beriladi, u nd an xashak va 
donining nut-m um pishish d avrida o 'rilg a n d a sifatli silos tayyorlanadi.
J o 'x o ri o 'rilg a n d a n so 'n g , yangi bachki (q o 'sh im ch a ) p o y alar hosil 
q ilish x u s u iiy u tig a eg a , sh u s a b a b li u n i b ir y ild a ik k i, b a ’z a n u c h
m artagasha o 'r ib olish m um kin.
N ihoyat jo 'x o ri agrotexnika aham iyatiga ham ega, u q u rg'o qch ilik ka, 
tu p ro q sho'rigu chidam lli o'sim lik h isoblanadi.U ni tak ro riy ekin sifatida 
rkmli m um kin, c h o p iq ta la b o 'sim lik b o 'lg an lig i uchun bosh q a ekinlar 
I
m
I
iiii
alm ashlab cksa ham b o 'lad i.
I'tirlxi.
J o 'x o ri ju d a qadim gi o 'sim lik b o 'lib , u ekv ato rli A frik ad an
kclib chiqqan . J o 'x o ri M isrda bizning eram izd an 2200 yil oldin ekila 
bo sh lan g an . U S h a rq iy va J a n u b iy O siy o d a, M a n ju riy a d a , X ito y d a, 
I liiulistondu ham ju d a qad im d an bcri ekilib, asosiy oziq-ovqat va em- 
xiikluik o 'lim lig i hisoblanadi.
Y cvropag a j o 'x o r i XV a s rd a , A m c rik a g a X V II a s rd a ta rq a lg a n . 
M arkaziy Osiyo d avlatlari hududida ham 2000-3000 yillardan beri ekilib 
keladi. Yer yuzida jo 'x o ri 60 mln ga yerga ekiladi. H ozirgi v aq td a jo 'x o ri 
M D II diivlutluim m g dcyarli ko'pchiligi, ju m la d a n , U k rain ad a, Shimoliy 
K iivkii/dn, V olga b o 'y in in g quyi c ta k la rid a , S ta v ro p o l, K ra sn o d a r 
o'lkuluridu va M arkaziy Osiyo d av lata rid a ekiladi.
O 'z b ck isto n d a jo 'x o ri asosan sh o 'rla n g a n suv bilan kam t a ’m inlangan 
va q ism an la lm i y c r la r d a - Q o r a q a l p o g 'i s t o n , X o ra z m , B u x o ro , 
S am arq a n d , Jizzax, S ird ary o viloy atlarid a va F a rg 'o n a viloyatlarining 
ayrim tu m an larid a ekiladi.
Hosildorligi.
J o 'x o ri y uqori hosilli ekin h iso b lan ad i. S u g 'o rilad ig an
ycrlaida uning h a r gcktarid an 30-40 sentner, yaxshi parv arish qilinganda 
W ftO sentner don va 600-700 sentner k o 'k poya olish m um kin.
lilologik aham iyati. J o 'x o ri issiqlikka ta la b c h a n o 'sim lik b o 'lib , uning 
u r u g 'la r i tu p ro q h a r o r a ti 10-12°C is s iq lik k a y e tg a n d a u n ib c h iq a
bonhluydi. Q ulay sh aro itd a 6-7 k u n d a m aysa b eradi, sovuqqa chidam siz 
oq jo 'x o rin in g m aysalariga -1°C sovuq ham kuchli t a ’sir qiladi. Jo 'x o ri 
ja n u b iy o 's i m l ik b o 'lg a n l ig i u c h u n q is q a k u n d a te z r iv o jla n a d i,
99

---

q u rg ‘oqchilikka chidam lli. T ranspiratsiya koeffitsienti 200 atro fid a, lekin 
su g 'o rish n atijasid a un in g hosili o rtad i, tu p ro q sh o 'rig a ham chidam li 
o 'sim llik h isob lanadi.
U ru g ' unib c h iq q a n d a n s o 'n g m ay sala r b irinchi d a v rd a ju d a sekin 
o 'sa d i. S hu sab ab li o q j o 'x o r i begona o 'tla r d a n to z a b o 'lg a n yerlarni 
xohlaydi. M aysa p a y d o b o 'lg a n d a n so 'n g 20-30 k u n o 'rta c h a oq jo 'x o ri 
to 'p la y d i va 40-50 k u n d a n keyin naych a hosil qilish d av ri bo shlanadi. 
S hu d a v rd a n b o sh la b o 'sim lik n in g o 'sish i tezlash ad i v a 20-30 k u n d a n
keyin to 'p g u l p a y d o b o 'la d i. S o 'n g ra 6-10 k u n o 'tg a c h gu llash d av ri 
boshlanadi, 6-10 k u n d a n keyin don yetilib pishadi.