O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta m

Yoqilg'ining oktan soni qancha?

Oktan raqami - bu dvigatelning yonish kamerasida bir necha marta siqilganida, yoqilg'ining o'z-o'zidan yonishiga qanchalik qarshilik ko'rsatishini ko'rsatadigan xususiyatdir. Ushbu qiymat yonilg'ining portlash qarshiligi deb ham ataladi. Oktan sonini aniqlash uchun izooktan vamos yozuvli heptan (n-geptan) ishlatiladi. Izooktan kuchli siqilish paytida ham juda yomon yonadi, shuning uchun uning oktan raqami standart sifatida qabul qilinadi va 100 ga teng. N-geptan past

siqilishda ham tezda yoqiladi, uning oktan soni 0 ga teng bo'ladi, laboratoriya sharoitida sinovdan o'tgan yoqilg'ining oktan sonini hisoblash uchun

25

bitta silindrli dvigatel olinadi, unda siz siqishni nisbatini sozlashingiz mumkin. Birinchidan, sinov yoqilg'isi quyiladi va uning taqillashi o'lchanadi. Ikkinchi bosqichda mos yozuvlar izooktan va n-heptan aralashmalari dvigatelga quyiladi va ularning nisbatlarini o'zgartirib, bir xil detonatsiyaga erishiladi. Tanlangan aralashmadagi izooktanning ulushi o'rganilayotgan yoqilg'ining o'lchangan oktan soni bo'ladi. [10]

26

IV BOB. Ishlab chiqarishning matematik modelining tavsifi.
4.1 Reaksiya kinetikasini o'rganish
Reaktsiya kinetikasi - bu kimyoviy reaktsiya tezligini va uning turli omillarga bog'liqligini o'rganadigan kimyo bo'limi. Agar reaksiya bir hil muhitda davom etsa va reaktsiyada izobutileni izobutilen bilan izooktanga alkillashtirilsa, jarayon eritmada sodir bo'ladi, shuning uchun reaktivlarning o'zaro ta'siri butun hajmda sodir bo'ladi. Keyin bunday reaktsiyalar bir hil deb nomlanadi. Bunday reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar yoki ∆S reaktsiya mahsulotlaridan birining kontsentratsiyasining o'zgarishini ushbu o'zgarish sodir bo'ladigan vaqt oralig'iga nisbati sifatida aniqlanadi. Shu tarzda aniqlangan tezlik o'rtacha.
Konsentratsiya, ya'ni hajmning birlik birligiga tushadigan moddaning miqdori 1 litr eritmadagi moddaning mollari soni bilan ifodalanadi. Yoki 1 kilogramm eritmada joylashgan moddaning mollari sifatida. Keyin, vaqt sekundlarda ifodalanganligini hisobga olsak, kimyoviy reaktsiya tezligining o'lchami [mol / litr • soniya]. Konsentratsiya va vaqt oralig'idagi o'zgarish qanchalik kichik bo'lsa, o'rtacha tezlik ma'lum bir vaqtda kimyoviy reaktsiyaning haqiqiy, bir lahzalik tezligiga yaqinroq bo'ladi. Reaksiya tezligini reaksiyaga kirishuvchi moddalardan birining kontsentratsiyasining o'zgarishi (bu holda ifoda oldiga minus belgisi qo'yiladi) yoki reaktsiya mahsulotlaridan birining kontsentratsiyasining o'zgarishi bilan aniqlash mumkin (keyin tezlik ifodasi oldiga plyus belgisi qo'yiladi). Kimyoviy reaksiya tezligiga quyidagi omillar ta'sir qiladi:Ta'sir etuvchi moddalarning tabiati.
Reaktivlarning konsentratsiyasi Kimyoviy reaktsiya paydo bo'lishi uchun bir hil tizimdagi reaktiv moddalarning zarralari to'qnashishi kerak. To'qnashuvlar soni reaktor hajmidagi zarralar soniga, ya'ni ularning molyar kontsentratsiyasiga mutanosibdir. Shuningdek, kimyoviy kinetikaning asosiy bog'liqligidan, ya'ni ommaviy harakatlar qonunidan bilish. Qaysi elementar kimyoviy reaktsiya tezligi

27

reaksiya tenglamasidagi ularning stexiometrik koeffitsientlariga teng kuchga olinadigan, reaktivlarning molyar kontsentratsiyalari mahsulotiga mutanosib ekanligini aytadi. Umuman:
kA+ bB → dD
yoki bu erda k - mutanosiblik koeffitsienti, kimyoviy reaksiya tezligining
konstantasi deb ataladi (haroratga, reaksiyaga kirishuvchi moddalarning tabiatiga bog'liq, lekin eritmaning konsentratsiyasiga bog'liq emas); reaksiya tenglamasiga muvofiq moddalarning stexiometrik koeffitsientlariga teng darajadagi konsentratsiyasi. Harorat Haroratning ko'tarilishi bilan reaksiya tezligining oshishi kimyoviy reaksiya uchun faol molekulalarning to'qnashuvi zarurligi, ya'ni o'zaro ta'sir qiluvchi molekulalarning salbiy zaryadlangan elektron qobig'ining itarish kuchlarini engib o'tish uchun etarli energiyaga ega bo'lgan molekulalarning to'qnashuvi talab etilishi bilan izohlanadi. Shved olimi S. Arrhenius eksperimental ma'lumotlarga asoslanib, faol zarrachalar soni, shuning uchun tezlik va tezlik konstantasi eksponensial qonun bo'yicha harorat oshganda oshishini ko'rsatdi. U molekulalarning to'qnashuvi faollashish energiyasining ma'lum bir zaxirasiga ega bo'lgandagina molekulalarning to'qnashuvi samarali bo'ladi (ya'ni ular reaktsiyaga olib keladi), deb ta'kidladi.
Aktivizatsiya energiyasi - bu o'zaro to'qnashuv kimyoviy ta'sirga olib kelishi uchun molekulalar bo'lishi kerak bo'lgan minimal energiya. Tezlik konstantasining u tomonidan chiqarilgan haroratga bog'liqligi Arreniy tenglamasi deb ataladi Bu erda A0 - eksponentgacha bo'lgan omil (vaqt birligida hajm birligidagi reaksiyaga kirishuvchi moddalarning to'qnashuvlarining umumiy soniga to'g'ri keladi); Ea - aktivizatsiya energiyasi (ya'ni reaktsiya sodir bo'lishi uchun to'qnashadigan molekulalar bo'lishi kerak); R - universal gaz doimiysi; T - bu mutlaq harorat. Ea va A0 reaksiya tabiati bilan aniqlanadi va deyarli haroratga bog'liq emas.
Katalizatorlar Sekin-asta davom etadigan kimyoviy reaktsiyalarni tezlashtirish uchun moddalar qo'shiladi - katalizatorlar, ular molekulalarning faollanish energiyasini pasaytirishi va atomlar orasidagi bog'lanishni susaytirishi mumkin. Bunday holda, molekulalar pastroq haroratda reaktiv bo'ladi; aloqani uzish uchun
28

kam energiya talab qilinadi. Shuning uchun reaksiya tezligini katalizatorlar qo'shib o'zgartirish kataliz, kataliz jarayonida yuz beradigan reaktsiyalar esa katalitik deb ataladi. Bir hil kataliz bilan ham katalizator, ham reaktiv moddalar bir xil fazada bo'ladi va katalizator har qanday boshlang'ich tarkibiy qism bilan oraliq moddalar hosil qilib reaktsiyani tezlashtiradi. Ushbu ishda yuqori haroratda va katalizatorsiz yoki normal haroratda, lekin katalizator ishtirokida jarayonning ikkita varianti mumkin. [10]