O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim
II. BOB. Turar joy binollari va ularning konstruksiyalari
Download 242.69 Kb.
|
Нинг ўзгаришига олиб келади , ћаво оќими йўналишининг таъсири х-hozir.org
|
II. BOB. Turar joy binollari va ularning konstruksiyalari
2.1. Turar – joy binolarining asosiy elementlari va konstruktiv sxemalari 2.1.1. Binoning konstruktiv elementlari Turar-joy binolarining yer ustki va yer ostki qismlari bo‘lib, ular binoning asosiy konstruktiv elementlaridan, ya’ni poydevorlar, devorlar, qavatlaaro yopmalar, alohida tayanchlar, tom, deraza, eshiklar, zinalar hamda ichki to‘siq (parda) devorlardan iborat bo‘ladi (2.1-rasm). Birinchi qavatning poli sathidan pastda joylashgan konstruktiv elementlar-poydevor, yerto‘la, texnik maqsadlarga mo‘ljallangan yerto‘la devorlari binoning yer ostki qismi hisoblanadi. Birinchi qavat poli sathidan balandda joylashgan konstruktiv elemetlar binoning yer ustki qismini tashkil etadi. Poydevorlar binoning yer ostki qismi bo‘lib, ular bino og‘irligini o‘ziga qabul qilib, uni asosga uzatuvchi konstruksiyadir. Devorlar o‘z vazifasiga va joylashishiga ko‘ra ichki va tashqi to‘siq, ya’ni xonani tashqi muhit ta’siridan himoyalovchi yoki xonalarni bir-biridan ajratib turuvchi bo‘lib, bir vaqtning o‘zida ular yuk ko‘taruvchilik vazifasini ham bajaradi. Devorlar yuk ko‘tarib turuvchi va yuk ko‘tarmaydigan turlarga bo‘linadi. Ko‘taruvchi devorlar yuqorida joylashgan konstruksiyalar, jihozlar, mebellar va shu kabilardan tushadigan og‘irlikni ko‘tarib turadi. Ham ichki ham tashqi devorlar ko‘taruvchi bo‘lishi mumkin. Binolarni kichik-kichik xonalarga ajratuvchi to‘siq (parda) devorlar yuk ko‘tarmaydigan hisoblanadi. Bunday devorlar poydevorlarga yoki poydevor to‘siniga qo‘yilgan, o‘zini ko‘tarib turuvchi va ustunlarga ilingan osma devorlar tarzida ham bo‘lishi mumkin. Ilingan devorlar har bir qavat balandligida gorizontal joylashgan elementlarga tayangan bo‘ladi. 2.1-rasm. Turar joy binolarining konstruktiv elementlari: 1 – poydevor; 2 – devor; 3 – ora yopma; 4 – parda devor; 5 – chordoq; 6 – tarnov; 7 – tom; 8 – deraza; 9 – eshik; 10 – zinapoya. 14
sinch) vazifasi qavatlararo yopmalardan tushadigan yuklarni poydevorga uzatishdan iborat. Qavatlararo yopmalar binoning ichki bo‘shlig‘ini qavatlarga bo‘ladi va ustunlarga maxsus mahkamlangan rigel progon deb ataluvchi to‘sinlar ustiga yotqiziladi, ayrim hollarda esa to‘g‘ridan-to‘g‘ri ustunga mahkamlanadi. Qavatlararo yopmalar doimiy va vaqtinchalik yuklarni ko‘tarish bilan birga devorlarni o‘zaro bog‘laydi va ularning ustivorligini ta’minlaydi va butun binoning fazoviy bikirligini oshiradi. Ora yopmalar binoda joylashgan o‘rniga qarab qavatlaaro yopmalar (binolarni qavatlarga ajratadi), podval usti ora yopmasi (birinchi qavatni podvaldan ajratib turadi) va chordoq ora yopmasiga (tepa qavatni chordoqdan ajratadi) bo‘linadi. Tomlar bino va uning konstruksiyalarini atmosfera yog‘in-sochin ta’siridan saqlovchi konstruktiv elementdir. Ular tom yopish uchun ishlatilgan material va uni ko‘tarib turuvchi konstruksiyalardan iborat bo‘ladi. Tomlar konstruktiv tuzilish jihatidan chordoqli va chordoqsiz tomlarga bo‘linadi. Chordoq binoning tepa qavati bilan tom yopmasi orasida joylashgan bo‘shliq qismidan iborat. Chordoqsiz tomda binoning tepa qavati yopmasi bilan tomi birlashgan bo‘ladi. Tomlar nishabli va tekis bo‘lishi mumkin. Tekis tomlardan dam olish maydoni sifatida va boshqa maqsadlarda foydalanish mumkin. Zinalar (qavatlararo) bino qavatlarini o‘zaro bog‘laydi va odamlarni binodan evakuatsiya qilish vazifasini ham o‘taydi. Zinalar joylashgan maydonga zinaxona deb ataladi. Zinalar ikki konstruktiv element,zinaning ikki sahni va ular orasidagi qiya joylashgan marshdan iborat bo‘ladi. Zina marshida harakat xavfsizligini ta’minlash uchun marsh chekkasiga zina panjarasi o‘rnatiladi. Derazalar xonalarga yorug‘lik, quyosh nuri tushishi hamda xonalarni shamollatish uchun xizmat qiladi. Ular deraza o‘rni, deraza kesakisi va deraza tabaqalaridan iborat bo‘ladi. Eshiklar xonalarni bir-biri bilan bog‘laydi, shuningdek binoga kirish va undan chiqish yo‘li hisoblanadi. Ular devordagi yoki parda devordagi eshik o‘rni, eshik qutisi (kesakisi) va tabaqasidan iborat bo‘ladi. Turar-joy binolarida bulardan tashqari boshqa konsturktiv elementlar, ya’ni daxliz, ayvon, eshik usti soyaboni va boshqalar ham bo‘lishi mumkin. Ekspluatatsiya va sanitariya-gigiyena shartlarini ta’minlash uchun binolar, sanitariya-texnika va injenerlik qurilmalari bilan jihozlanadi. Bularga isitish qurilmalari, issiq va sovuq suv ta’minoti, ventilatsiya, kanalizatsiya, axlatni chiqarish, gazlashtirish, energiya bilan ta’minlash, telefonlashtirish va boshqalar kiradi. Binolarning tipiga, asosiy parametrlariga, qurilish rayonlariga qarab, u yoki bu konstruktiv elementni o‘rnatishga ko’ra sarf bo‘ladigan mablag‘lar miqdori ham o‘zgarib turadi. |
